«بزرگان گاز» در تهران چه خواهند كرد؟

سطح توقع‌مان از برگزاری «سومین اجلاس سران مجمع کشورهای صادرکننده گاز» در ایران و «هفدهمین اجلاس وزارتیGECF» نباید بالا باشد، که نه گاز مانند نفت «قیمت یکسان» دارد و نه این «مجمع» همانند اوپک یک «سازمان» است که بتواند برای تأثیرگذاری بر قیمت گاز و تنظیم بازار آن، برنامه‌ریزی کند؛ حداقل فعلا. اما:

١- حضور رئیس‌جمهور و رئیس دولت ١٠ کشور در ایران با همراهی وزرای نفت و هیأت‌های عالی‌رتبه انرژی ١٧ کشور مجمع کشورهای صادرکننده گاز (اعضای عضو و ناظر) و سه کشور میهمان در تهران، «موفقیتی بزرگ» برای دیپلماسی کشور، خاصه در حوزه انرژی است.

«برجام» آرام‌آرام نتایجش را نشان می‌دهد. کشوری را که قرار بود با تحریم‌ها منزوی کنند، کانون دیپلماسی انرژی منطقه شده است. هرچند حضور سران در کنار یکدیگر مذاکراتی فراتر از بخش انرژی را پیش خواهد برد.

اگر ترکیه اجلاس «G٢٠» را برگزار می‌کند، ایران از سران «GECF» میزبانی می‌کند. فراموش نکنید تحریم‌ها هنوز به‌طور عملی لغو نشده است. پس می‌توان این‌طور هم تحلیل کرد که پیام دیپلماتیک حضور سران کشورهای صادرکننده گاز در تهران...

... بازیگری جدید ایران در منطقه و در تعاملات بین‌المللی است.
٢- چه نکاتی در بیانیه پایانی سران کشورهای صادرکننده گاز ذکر خواهد شد؟ امروز نشست عادی و فوق‌العاده وزرای GECF برگزار می‌شود. از نشست کارشناسی دیروز، که دستور کار وزرا را نهایی کرده و بیانیه پایانی سران را پیشنهاد داده‌اند، این‌طور شنیده‌ام که فضای مذاکرات کاملا دوستانه بوده است.‌

اگر همه‌چیز آن‌طور که طراحی شده است پیش برود، سران کشورها در بیانیه پایانی‌شان: الف) با اعمال تحریم‌های یک‌جانبه برخی کشورها علیه کشورهای عضو مجمع مخالفت خواهند کرد. البته که با لحنی نرم.

هرچند هیأت‌های قطر و امارات به دلیل رویکردهای سیاسی‌شان قاعدتا نباید با این بند بیانیه، میانه چندانی داشته باشند اما با پشتیبانی ایران، روسیه و چند کشور دیگر عضو، این بند در بیانیه گنجانده شده است.

ب) اصولی مبنی‌بر اعمال حق حاکمیت کشورها بر منابع‌شان در بیانیه پایانی ذکر کرده و به نکاتی درباره سرمایه‌گذاری در بخش گاز و قراردادها اشاره می‌کنند.

ج) یک پیام کلی به «اجلاس کاپ ٢١» که قرار است در پاریس برگزار شود ارسال کرده و از سیاست‌هایی مبتنی‌بر «اقتصاد کم‌کربن» حمایت می‌کنند.
 
٣- تمدید دوسالانه دبیرکلی محمدحسین عادلی، از دیگر موضوعاتی است که امروز در نشست وزرا تکلیفش روشن می‌شود. لیبی برای این پست اعلام کاندیداتوری کرده است. ممکن است یک یا دو کشور دیگر هم به آن اضافه شوند.

در مقطعی برخی تلاش‌ها برای انتقال دبیرخانه به پایتخت یکی از کشورهای اروپایی، ازجمله وین، قطری‌ها را ناخرسند کرد. هرچند این تألم ظاهرا مرتفع شده است اما بعید نیست موضع قطر و همراهانش، فی‌المجلس همسو با تمدید نباشد. در ماجرای دبیرکلی هم، ابتدا درباره تمدید دبیرکل فعلی رأی‌گیری می‌شود. حضور سران در تهران شاید به‌نفع دبیرکلی ایران باشد.

چه، ترجیح وزرا احتمالا سازمانی نخواهد بود که دبیرکل چندماه‌بعدش مشخص نیست؛ آن‌هم در آستانه اجلاس سران. در تهران، هر نامزدی غیر از کاندیدای ایران، احتمالا با رأی مثبت ایران روبه‌رو نخواهد شد.

٤- با حضور پرتعداد سران کشورهای دیگر در اجلاس تهران، حضورنیافتن امیر قطر – به‌عنوان یکی از سه عضو مؤسس مجمع کشورهای صادرکننده گاز که میزبانی‌ اش از دبیرخانه GECF مدیون رأی ایران است - و نیامدن حاکم امارات متحده و وزیر نفتش – به‌عنوان یکی از کشورهایی که بیشترین تعاملات اقتصادی را با ایران دارد- به چشم نمی‌آید.

اگر نیامدن این کشورها دلیل سیاسی و منطقه‌ای داشته باشد، آن‌وقت باید بنشینند و پیام اتحاد دیگر کشورها در تهران را بشنوند. گاز سوخت پاک است. پیام نشست سران تهران «گاز طبیعی، سوخت منتخب برای توسعه پایدار» است. یکی دیگر از مؤلفه‌های توسعه پایدار هم «صلح و ثبات» در منطقه است.

٥- مقایسه آمار و اطلاعات نشان می‌دهد ایران با توسعه ظرفیت‌های گازی خود، تأثیرگذارترین کشور در آینده انرژی دنیا خواهد بود. ایران با داشتن ٢/١٨درصد کل ذخایر گازی دنیا، اولین کشور دارنده ذخایر گازی است.

سهم نفت و زغال‌سنگ در تأمین انرژی جهانی در سال ٢٠١٣ به‌ترتیب ٣١ و ٢٨ درصد بود. پیش‌بینی‌ها حاکی است که این سهم در سال ٢٠٤٠ به ٢٦ و ٢٤ درصد کاهش خواهد یافت. این در حالی است که سهم گاز از ٢١ درصد در سال ٢٠١٣ به ٦/٢٣ درصد در سال ٢٠٤٠ ارتقا خواهد یافت.

بسیاری از میادین گازی ایران دست‌نخورده است. به بالای ٩٥ درصد مناطق کشور گازرسانی شده است. روسیه میادین زیادی برای توسعه ندارد و اغلب گاز قطر فروخته شده است. ایران ظرفیت آن را دارد که جزء حاکمان گاز دنیا باشد؛ اگر بسترهای سیاسی، اقتصادی‌اش را مهیا کند؛ اگر با رقبایش برای گرفتن سهم بازار در عین رقابت، تعامل کند.

برای گرفتن بازار آسیا تا برای حضور در بازار اروپا. حضور سران مجمع کشورهای صادرکننده گاز در تهران یک فرصت بی‌نظیر است. یک موفقیت دیپلماتیک است. باید از آن سود برد. اما در این مجمع محدود نشد.