افزایش قیمت ارز، فرصت یا تهدید برای گردشگری ایران؟

افزایش قیمت پول های خارجی خبر خوبی برای گردشگری ایران خواهد بود و کاهش قیمت آن خبری ناامیدکننده. البته منظور نگارنده افزایش یا کاهش دستوری و مصنوعی قیمت ارزها نیست اما افزایش قیمت ارز متناسب با تورم کشور به نظر منطقی می آید. بخشی از بلای افزایش انفجاری قیمت ارز که در کابینۀ دهم بر اقتصاد کشور آوار شد ناشی از پایین نگه داشتن مصنوعی و سوبسیدی قیمت ارز در سال های پیش از آن بود.

کاهش مصنوعی ارزش پول های خارجی که در اقتصاد ایران با دماسنج قیمت دلار رصد می شود به مثابه ی دادن سوبسید (یارانه) به ساکنان ایران برای خروج از کشور و اخذ مالیات های سنگین از گردشگران خارجی برای ورود به ایران می باشد. افزایش منطقی و آرام قیمت دلار خبر خوبی برای گردشگری ایران خواهد بود و کاهش قیمت آن خبری ناامیدکننده.

وقتی قیمت دلار با سوبسید دولت به صورت مصنوعی پایین نگاه داشته می شود این امر موجب تشویق ساکنان سرزمین ایران به سفر به خارج از ایران و خرج دلارهایی است که ارزانتر از ارزش واقعی به دست آورده اند و از سوی دیگر این امر موجب کاهش سفر افراد خارج از ایران به داخل این کشور خواهد بود.

کشورهایی با اقتصاد قدرتمند مثل چین و امریکا با اتخاذ سیاست پایین آوردن نرخ برابری پول در مقام عمل از گردشگری داخلی و خدمات و تولیدات ملی خود حمایت می کنند. در واقع پایین‌تر نگاه‌داشتن ارزش ارز خود در مقابل سایر ارزها به تولیدکنندگان کالا و خدمات درون‌مرزی مزیت رقابتی قیمتی ویژه ای می دهد و راه را برای صادرات می گشاید. گردشگران ورودی موجب صادرات نامرئی کالال ها و خدمات ایرانی و افزایش اشتغال و تولید ملی خواهند بود.  

در جهان امروز مسافر به دنبال مطلوبیت است. به این معنی که او می خواهد به ازای هر دلار خرجی که می کند بیشترین کیفیت نصیبش شود! با مثالی این مطلب واضح تر خواهد بود: فرض می کنیم  هزینه ی اقامت شبانه در یک هتل ایرانی 350  هزار تومان است. با دلار هزار تومانی یک مسافر خارجی باید 350 دلار می پرداخت  و با دلار 3500  تومانی صرفا 100 دلار. بنابراین هرچه قیمت ارز پایین تر است هزینه ی مسافرت گردشگر خارجی به ایران بالاتر می رود  و این امر موجب می شود خدماتی با کیفیت پایینتر با قیمت بالاتر به میهمانان عرضه شود.

با 100 دلار 1000 تومانی مسافر می تواند در اتاقی به قیمت 100 هزار تومان اقامت نماید، اما با 100 دلار 3500 تومانی مسافر می تواند در اتاقی به قیمت 350 هزار تومان اقامت نماید. طبیعی است اتاق 350 هزار تومانی از اتاق 100 هزار تومانی دارای خدمات بهتری است. بنابراین با کاهش ارزش ریالی دلار -در قیمت- برابر به مسافر خارجی خدمات کمتری ارائه می گردد و با افزایش ارزش ریالی دلار در قیمت برابر به مسافر خدمات بیشتری ارائه خواهد شد! 

از سوی دیگر، در سال هایی که دلار 1000 تومانی ثروت کشور را به جیب شرکت های خارجی می ریخت گاهی سفری چند روزه به کشوری دیگر از سفری چندروزه در داخل خود ایران ارزان تر تمام می شود. دلیل این اتفاق عجیب در همین پایین بودن مصنوعی قیمت ریالی دلار نهفته می باشد.

نگارنده در سال 1391 پیش بینی کرده بود: «با آزادسازی و واقعی شدن قیمت ریالی دلار گردشگری داخلی ایران مزیت رقابتی کسب می کند، رغبت گردشگران خارجی به ورود به ایران بیشتر می شود و بسیاری از ایرانی ها از آنجایی که سفر به کشورهای دیگر بسیار گرانتر تمام خواهد شد به سفر در داخل مرزهای کشور رو خواهند آورند و کسب وکارهای گردشگری ایرانی جان تازه ای می یابند و امکانات و کیفیت خدمات گردشگری نیز لاجرم افزوده خواهد شد.» خوشبختانه بخشی از این پیشبینی تحقق یافته و هم اکنون صنعت گردشگری ورودی ایران دوران بسیار خوشی را سپری می کند.

افزایش قیمت ریالی دلار موجب افزایش سوددهی و بهره وری گردشگری ایران و سایر بنگاههای تولیدی داخی و قدرتمند شدن اقتصاد ملی ایران خواهد بود. البته معنی این حرف اتخاذ سیاست کاهش نرخ برابری ارز در شرایط فعلی نیست اما دست کم نباید به زور و با آیین نامه و تزریق دلارهای نفتی به اقتصاد قیمت ارزها را مصنوعا پایین نگاه داشت.

نکتۀ مهم دیگر اهمیت افزایش قدرت اقتصادی مردم است. طبیعی است عامۀ مردم زمانی از رونق صادرات منتفع می شوند که مستقیم یا غیر مستقیم در آن سهیم شوند. افزایش مالیات دریافتی از بنگاه های صادراتی و تزریق آن به خدمات زیربنایی توسعۀ ملی گامی در جهت توزیع عدالت ارزیابی می شود.

* کارشناس ارشد مدیریت گردشگری دانشگاه علّامه طباطبائی