نامور مطلق مطرح کرد: توریست‌ها را برای دیدن آیین‌های عاشورایی به ایران بکشانیم

 معاون صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی کشور با بیان اینکه نوروز و محرم بی‌نظیرترین آیین‌ها است، گفت: دولتی کردن آیین‌ها، تخریب آیین است قدرت و آیین باید از هم فاصله بگیرند؛ دولت‌ها خودشان باید از آیین‌ها فاصله داشته باشند، آیین‌ها زمانی زنده‌اند که چندصدایی باشند و اگر یک ویرایش یکسان برای آیین صادر شود حکم مرگ، آیین صادر شده است.

به گزارش ایسنا، بهمن نامور مطلق شامگاه گذشته ( پنج‌شنبه 7 آبان ماه) در نهمین نشست اسطوره شهر با عنوان آیین‌ها و مناسبت‌ها، اظهار کرد: یکی از ویژگی‌های اسطوره شهر این است که برای شهرهای دیگر الگو باشد، همچنین باید با توجه به مدل فرهنگ و منطقه زیستی خود الگوی مخصوص به خود را ارایه دهد.

وی با بیان اینکه گسترش فضاها و کنش‌های عمومی از جمله مواردی است که باید برای یک اسطوره شهر در نظر بگیریم، افزود: آیین‌ها یکی از انواع کنش‌های عمومی هستند، یعنی به واقع یکی از قدیمی‌ترین و عمیق‌ترین کنش‌ها هستند که انسان‌ها را کنار هم قرار می‌دهند و باعث هم‌نشینی و هم‌کنشی می‌شوند.

نویسنده کتاب «درآمدی بر اسطوره‌شناسی» ادامه داد: آیین و آیینه از یک ریشه است؛ آیین، بازتاب یک حادثه و یک روایت قدسی است که سعی می‌کند آن را تکرار کند، در واقع آیین باعث می‌شود یک حادثه دچار تاریخ شدگی نشود. آیین مثل آیینه همواره بخشی از تاریخ را به ما نشان می‌دهد.

نامور مطلق اضافه کرد: آیین باعث می‌شود فراموش نکنیم؛ جامعه ایران مردمانی فراموش‌کارند و چنان که شاملو می‌گوید ایرانی‌ها حافظه تاریخی ندارند. در واقع کشور ما به شدت تاریخی است اما تاریخ‌مند نیست.

وی با اشاره به اینکه اسطوره و تاریخ‌سازی در کشور روش درستی ندارد، گفت: نوع مواجهه ما با حافظ به‌گونه‌ای است که از او اسطوره ساخته‌ایم و حاضر نیستیم از او گذر کنیم. در حالی‌که اصلاً حافظ اینگونه نبوده که نخواهد کسی از او گذر کند.

معاون صنایع‌دستی کشور تصریح کرد: در قرن 20 حمله به موزه اتفاقی بود که مدام رخ می‌داد. اگر به اسامی نگاه کنیم می‌بینیم افراد بزرگی همچون پیکاسو در میان حمله‌کنندگان بوده‌اند، آن‌ها اعتقاد داشتند که تاریخ، گذشته آن‌ها را به بند کشیده است و علت حمله خود را چنین توجیه می‌کردند.

نامور مطلق ادامه داد: گاهی تاریخ انسان را به بند می‌کشد و متأسفانه در ایران نیز درجاهایی از تاریخ گیر کرده‌ایم. می‌توانیم از تاریخ عبور کنیم ولی چنین کاری را انجام نمی‌دهیم، همین می‌شود که سال‌ها پس از حافظ ناگهان نیما با شعری نشات گرفته از غرب ظاهر می‌شود.

آیین کمک می‌کند حوادث دچار تاریخ شدگی نشوند

وی گفت: آیین کمک می‌کند که دچار فراموشی نشویم و حوادثی همچون نوروز و محرم دچار تاریخ شدگی نشوند. تکرار آیین‌ها به معنای این است که تاریخ هر سال به شکل خود برگزار می‌شود.

او ادامه داد: آیین به‌طور بنیادین با یک واقعه سر و کار دارد. می‌خواهیم برای جلوگیری از منجمد شدن یک واقعه آن را به آیین تبدیل کنیم و در واقع آن را احیا می‌کنیم. به همین دلیل هر بار یک نوزایی در این آیین‌ها ایجاد می‌شود.

نامور مطلق در عین حال خاطرنشان کرد: البته برای تبدیل شدن یک حادثه به آیین باید آن حادثه خاص باشد و یک روایت اسطوره‌ای داشته و شایستگی تکثیر را در خود ببیند. یک روایت خاص است که می‌تواند آیین شود و به همین دلیل است که آیین و اسطوره همواره با هم هستند.

وی اظهار کرد: آیین نمایش است. نمایشی که همه در آن حضور دارند، همه کنشگر هستند و کسی که آیین را تماشا می‌کند خارج از آیین است در آیین همه کنش دارند و همین موضوع باعث مشارکت عمومی می‌شود و به همین دلیل است که می‌گویند آیین‌ها موجب جامعه‌پذیری انسان‌ها می‌شوند و به همین علت مورد نیاز جامعه‌های مدرن و پست‌مدرن هستند.

آیین‌ها باورپذیرند حتی اگر دروغ باشند

معاون صنایع‌دستی کشور ادامه داد: اگر می‌بینید هر سال نوروز و محرم بهتر از سال گذشته برگزار می‌شود به دلیل این است که انسان ناخودآگاه می‌رود تا با آیین مشکلات خود را رفع کند. آیین می‌آید تا مشکلی را رفع کند و جامعه پست‌مدرن امروز به شدت نیازمند آیین است.

نامور مطلق با بیان اینکه آیین‌ها باورپذیر هستند، افزود: باور و آیین با یکدیگر پیوند خورده‌اند و درجاهایی حتی اگر بدانیم که آیین دروغ است، اما باز هم آن را باور داریم. مردم ایران رستم و سهراب را باور می‌کنند چون شاهنامه یک آیین است.

وی با اشاره به اینکه آیین موجب تخلیه احساسات می‌شود، گفت: تفاوت افسانه و اسطوره‌ این است که افسانه باورپذیر نیست، اما اسطوره و آیین باورپذیر است.

نویسنده کتاب درآمدی بر اسطوره‌شناسی تأکید کرد : برخی از فرهنگ‌ها آیین ساز هستند، البته همه فرهنگ‌های دنیا به یک شکل آیین نمی‌سازند، اما فرهنگ ایرانی به دلیل قدمت بسیار و غنای بالا به شدت آیین ساز است. نه تنها خود ایرانی‌ها بلکه تاریخ دانان جهان نیز به آن اذعان کرده‌اند البته در کنار ایران هند و چین نیز قرار دارند، اما ایران نسبت به این دو کشور نیز به دلیل ادامه تمدن سازی در طول تاریخ نیز جلوتر است.

ایران از تمدن‌های آیین ساز جهان است

نامور مطلق اضافه کرد: ایران از معدود کشورهایی است که انقطاع کمی پیدا کرده و چون فرهنگ‌های غنی استعداد آیین سازی بیشتری دارند، به همین دلیل ایران به عنوان یکی از فرهنگ‌ها و تمدن‌های آیین ساز جهان شناخته می‌شود.

وی ادامه داد: آیین و هویت به یکدیگر مرتبط هستند اگر در ایران یک سال آیین نوروز یا محرم برگزار نشود، هویت خود را از دست می‌دهیم چراکه آیین‌ها ما را با هویتمان گره زده‌اند. چیزی که در موزه نرود و در میان مردم بماند آیین است.

باید آیین عاشورایی را به جهان ترویج کنیم

وی به آیین بی‌نظیر محرم اشاره کرد و افزود: در دنیا شاید مثل آیین محرم نداشته باشیم. این آیینی است که یک ملت تماماً در آن حضور دارند و معنویت و ظلم‌ستیزی را ترویج می‌دهد. یک موقعیت استثنایی برای ایران است.

یک اتفاق در کربلا را آیین کرده‌ایم و امروز به جهان صادر می‌کنیم محرم یک آیین کامل است و به همین دلیل است که شهرهای ایران در 10 شب اول محرم به معبدی تبدیل می‌شوند. می‌توانیم آیین عاشورایی محرم را به جهان ترویج دهیم. به شرطی که بتوانیم آن‌ها را در این روزها به ایران بیاوریم. چرا یک توریست برای دیدن کارناوال رنگ به هند می‌رود اما نباید همان توریست برای دیدن آیین عاشورایی به ایران بیاید؟
نویسنده کتاب درآمدی بر اسطوره‌شناسی تأکید کرد: آسیب این آیین‌ها از ناحیه دولت است. در واقع دولتی کردن آیین‌ها تخریب آیین است.
 قدرت و آیین باید فاصله بگیرند در اصل دولت‌ها خودشان باید از آیین‌ها فاصله داشته باشند، آیین‌ها زمانی زنده‌اند که چندصدایی باشد و اگر یک ویرایش یکسان برای آیین صادر شود حکم مرگ آیین صادر شده است.

نامور مطلق خاطرنشان کرد: باید مراقب باشیم تا آیین‌هایمان به کارناوال تبدیل نشود، چراکه آیین امروز بزرگ‌ترین سرمایه اجتماعی کشور و حراست از آن حراست از هویت کشور است.