زینب اسماعیلی خبرنگار روزنامه شرق
بوی کندر، ماگنولیا و عود همراه شده با بوی چوب سوخته درها و کمدها و صندوقچههای تزیینی کنار دیوار. شرجی تابستانی همه جا هست مگر راهروهایی که از کمر خمی خورده و در آغاز و پایانش باز است. جسم سنگینی به اسم هوا روی سینه سنگینی میکند.
باغ میانی محوطه وزارت خارجه هند، برای مراسم استقبال رسمی خانم «سوشما سواراج» وزیر امور خارجه هند، از همتای ایرانیاش، خانمی ریزنقش که مشابهش را در فیلمهای بالیوودی در نقش مادر بسیار دیدهایم.
او سومین میزبان وزیر خارجه ایران در چهارمین کشوری است که این روزها مسافرش است. دیگر جای نگرانی نیست از عرف و شریعت اسلامی که وزیر مراسم دستدادن دیپلماتیک با همتای زنش را نمیتواند انجام دهد؛ رسم هندی نگهداشتن دو دست در مقابل صورت به نشانه احترام کافی است.
باغ «کورتیارد» مربعی است با درخت ماگنولیای بزرگ در وسط و راهرویی که دورتادور ساختمان کشیده شده، با ستونهای بلندی که دنباله ساختمان را روی راهروها استوار میکند. هند چهارمین و آخرین مقصد سفر وزیر خارجه ایران، عصر دیروز میزبان وزیر خارجه ایران بود.
هم عربی و هم آسیایی
دو سفر یکی عربی و دیگری آسیایی، در سفری چهارروزه با هم تلفیق شد تا وزیر خارجه دومین سفر منطقهای خود را بعد از توافق هستهای انجام دهد. ایرباس اختصاصی دولت، پنج بار «تیکآف» و «لندینگ» داشت، سفری با چهار مقصد و با چهار پیام و کارویژه متفاوت.
لبنان، سوریه، پاکستان و هند چهار مقصد سفر وزیر خارجه ایران و تیم همراهش بود. سفری با طعم عربی و آسیایی. لبنان و سوریه در این سفر در زمینه مسائل عربی و منطقه تعریف میشود و سفر به پاکستان و هند با طعم آسیایی و همکاریهای دوجانبه.
لبنان و سوریه در قالبی مشابه قرار میگرفت؛ نگرانیهای منطقهای و همکاریهای دوجانبه علاوه بر مبارزه با تروریسم، جزء برنامه مذاکراتی بود. اگرچه سفر به سوریه و دیدار با بشار اسد، تفاوت عمیق استراتژیکی نسبت به دیگر سفرها داشت؛ در سفر آسیایی اما محور همکاریهای دوجانبه بعد از لغو تحریمها عمده موضوع بود.
البته مسائل امنیتی هم موضوع مشترک ایران با این کشورهاست؛ در مذاکرات هند و پاکستان حوزه همکاریها به کشورهای دیگر منطقه هم متصل شد.
سرزمین بودا، فقر و توسعه!
بوی چوب، ماگنولیا و عود در مشام میماند. فرقی نمیکند کجا باشی، بوی آرام گیاه همچون چهره مهربان ساریپوشها، میهمانان را همراهی میکند. میزبانان هتل، ریسه گلی از مریم - اما با بویی متفاوت - به گردن اعضای هیأت میاندازند تا میزبانی را تمام کرده باشند. جمعه میهمان هندیها بودیم.
دهلی گرماخورده، سایههای خنک دارد، درختهای تناور تمام شهر را پوشانده است. سهچرخهها و موتورسواران از همه چیز سبقت میگیرند و جواب هر سبقت و بد پیچیدنی، بوقهای ممتد است که شهر را در خود غرق کرده است.
میزبان اول، «نارندرا مودی» نخستوزیر بود و دیدار دوم با «نیتین گادکاری» وزیر کشتیرانی، حملونقل و بزرگراهها انجام شد، «سوشما سواراج» وزیر امور خارجه هند، میزبان سوم است. در باغ میانی محوطه وزارت خارجه هند که «کورتیارد» نام دارد و مقابل دوربینهای خبری.
دیدار با حامد انصاری، معاون رئیسجمهور هند و مشاور امنیت ملی هند نیز جزء دیدارهای بعدی وزیر در هند بود. وزیر خارجه ایران در همه این دیدارها، علاوه بر توضیح در مورد توافق هستهای ایران در مورد همکاریهای دوجانبه سخن گفت.
در هند مهمترین موضوع همکاری دهلی بر مسائل اقتصادی بهویژه گسترش بندر چابهار متمرکز بود. مسئله یمن هم در این دیدارها مطرح بود. نخستوزیر هند، همکاری در زمینه چابهار، راهآهن ایران به آسیای میانه و کریدور شمال و جنوب را از جمله زمینههای همکاریهای دو کشور، دانست و در ادامه این دیدار خواستار برگزاری هرچهسریعتر کمیسیون مشترک برای توسعه روابط دو کشور شد.
ظریف از ظرفیتهای مناسب برای پیوستن هند به موافقتنامه ترانزیت سهجانبه و بهرهگیری از منافع کریدور شمال - جنوب، مشارکت در طرحهای ریلی و جادهای و حضور فعالتر بانکهای هندی در بازارهای پولی دو کشور گفت. وزیر حملونقل هند گفت: ما به شرایط و فضای جدید که در پرتو توافق هستهای حاصل شده واقف هستیم و در حال آمادهسازی مقدمات امور هستیم تا اطلاعات لازم را برای تحقق گزینههای مختلف و انجام سازوکارهای حقوقی و قانونی گرد آوریم و در این زمینه آمادگی کامل داریم تا با وزیر راه و مسکن ایران در اولین فرصت ممکن دیدار کنیم.
ظریف گفت: در فضای جدید فرصتهای گستردهای در سطح منطقهای برای هند در عرصههای مختلف بهویژه مشارکت در پروژه ترانزیت و کریدور شمال - جنوب و اجرای پروژه ریلی و جادهای بندر چابهار و همچنین پروژههای نفت و گاز و پتروشیمی فراهم شده است.
در اولین فرصت تمایل و اشتیاق فراوان دوستان هندی را در مشارکت و حضور در پروژههای مختلف ترابری و صنایع پاییندستی ایران به اطلاع وزرای جمهوری اسلامی خواهیم رساند.
راجیو مهریشی، معاون وزیر اقتصاد هند در ماه جاری از شرکتهای نفتی هند درخواست کرده است که برای پرداخت دو قسط ٧٠٠ میلیون دلاری بدهی نفتی به ایران آماده شوند.
سهشنبه شب دمشق به اسلامآباد
پیش از پرواز به اسلامآباد اما- در هنگام آن توقف کوتاه در تهران- سوختگیری و جابهجایی اعضای هیأت همراه وزیر خارجه از عربی به آسیایی. فرودگاه نیروی هوایی مارشال نورخان پاکستان مقصد سفر بعدی ظریف بود، کشوری که در دو سال گذشته برای سومینبار میزبان وزیر خارجه ایران است.
کشوری که به دلیل همسایگی و مسائل امنیتی جزء نزدیکان پراهمیت تهران است. دیدار با نخستوزیر، رئیس سنا، رئیسمجلس و مشاور امنیت ملی نخستوزیر، که همتای او محسوب میشد، جزء مهمترین برنامه کاری ظریف در پاکستان بود.
اسلامآباد دنبال همکاری بیشتر با تهران
اسلامآباد؛ شهری سرسبز که هوای گرم و ملتهب صبحگاهش به باد و بارانی در نیم روز منتهی شد و روز خنکی را رقم زد. بلوچپوشها با لباسهای سفید، کرم و قهوهای خود را نشان میدهند. گذرگاههای منتهی به خیابان اصلی بسته شده و پاکستانیها با چشمهای مشتاق دنبال این بودند که خودروهای پرتعداد تشریفات حامل چه کسی است.
علاوه بر تهران، پاکستان مراسم روز آزادی خود را گرامی میداشت و وزیر خارجه افغانستان هم میهمان اسلامآباد بود. ظریف در دیدار با وزیر امور خارجه پاکستان گفت: آمادهایم تا بهطور کامل بر همکاریهای منطقهای تمرکز کنیم.
نیازمند تلاشها و همکاریهای بیشتر برای رسیدن به اتحاد منسجمتر در منطقه و همکاری مؤثرتر در زمینه مبارزه با تروریسم، افراطگرایی و خشونت در منطقه هستیم و امیدواریم بتوانیم با همکاری همه کشورهای منطقه، نقش مؤثرتری در حل مسائل منطقه از جمله یمن، سوریه، عراق، افغانستان و دیگر بخشهای منطقه داشته باشیم و ما اعتقاد داریم که پاکستان نقشی مسئولانه در این زمینه در منطقه ایفا کرده است.
دیدارهای ظریف در اسلامآباد، با نواز شریف، نخستوزیر پاکستان، آغاز شد. دیداری با محور موضوعات دوجانبه و مسائل منطقه.
اسلامآباد میخواست بداند بعد از توافق هستهای ایران با کشورهای ١+٥ در کجای روابط بینالملل ایران قرار خواهد داشت؛ اگرچه ظریف بر گسترش همکاریهای دوجانبه و بهویژه همکاریهای اقتصادی تأکید داشت؛ «سعی داریم مسائل و مشکلاتی را که به دلیل تحریمها در روابط اقتصادی دو کشور ایجاد شده بود، برطرف کنیم».
سرتاج عزیز، پیرمردی که سمت مشاور نخستوزیر پاکستان در امنیت ملی و امور خارجی را برعهده دارد، رضا ربانی، رئیس مجلس سنا و سردار ایاز صادق، رئیس مجلس ملی پاکستان، میزبانهای سفر یکروزه ظریف به اسلامآباد، بودند.
دیدارهایی صمیمانه در ساختمانهای دولتی، که نزدیک هم و در منطقه تازهساز اسلامآباد قرار دارد، انجام شد؛ ساختمانهایی که به شکل خانههایی با ورودی تورفته از گزند گرما ساخته شده و حتی مثل خانهها بلوکبندی است.
در ورودی خانهها گلدانهای کوچک و بزرگ به این ترکیب خانگی قوت میبخشد. بوی عود و گیاه همه جا هست. در ساختمانهای دولتی همراه میشود با گرمای دمکرده یک روز تابستانی که با باران شرجی شده است.
در ادارات دولتی پاکستان بهدلیل مشکل کشور در تولید نیروی برق، استفاده از وسایل خنککننده برقی ممنوع است، تنها استثنا وقتی است که میهمان رسمی داشته باشند. پاکستان کشوری است که دوره به دوره طعم کودتا چشیده و کودتاگران که مدتی کوتاه یا زیاد بر منصب قدرت هم نشستهاند، اکنون تصاویرشان بهعنوان مقامات حکومتی به در و دیوار ساختمانها هم نصب است.
این سومین سفر ظریف به پاکستان در دو سال اخیر است، شاید همین خود نشانهای باشد از آنچه خودش گفته بود «الجار ثم الدار».ظریف در دیدار رئیس مجلس سنای پاکستان گفت: باید سازوکار بانکی جدید بین دو کشور ایجاد شود.
او در دیدار با اعضای کمیته روابط خارجی مجلس ملی پاکستان گفت: ما معتقدیم که هم چابهار ایران و هم گوادر پاکستان باید توسعه یابد. توسعه این مناطق میتواند به حل مشکلات آن ازجمله ریشهکنکردن فقر و افراطگرایی کمک کند.
بعدازظهر سهشنبه بیروت به دمشق
دمشق در میانه زبانههای گرما، لمیده است، از فرودگاه تا کاخ ریاستجمهوری، دیگر تنها حضور یک نیروی تفنگبهدست کافی نیست، پردههای ماشین را هم باید بست تا در جاده فرودگاه به شهر که از هر دو طرف نگرانی حضور داعش دارد، خطری رخ ندهد.
دمشق بعد از لبنان، عروس ناامن خاورمیانه، مقصد سفر وزیر خارجه ایران بود. فاصله فرودگاه تا شهر زیاد است و کولر ونها حریف گرمای ظهر دمشق نمیشود. کنار جاده ساختمانهایی هست که روی دیوارشان جای شلیک تیر هست و ساختمانهایی که بیسر ردیف شدهاند.
شهر دمشق با خارجکردن نیروهای تروریستی کمکم جان تازه گرفته و حتی چهره امنیتی سوریه از لبنان کمتر است. نزدیک مراکز دولتی اما نیروی نظامی بیشتر میشود البته در مسیر کاروان وزیر خارجه ایران و هیأت همراهش نیروهایی با لباسهای متفاوت آمادهباش هستند.
مردم اما باسرعت از معابر عبور میکنند که شاید از خطری که ثانیهای از بیخ گوششان خواهد گذشت، جان سالم به در ببرند. روزی که وزیر خارجه ایران و تیمش وارد دمشق شد، درگیری در منطقهای از شهر، رخ داد و موجب کشتهشدن حدود ٢٠ نفر شد.
اتفاقی که برای آنها که در دمشق زندگی میکنند آنقدر معمولی شده که بهراحتی برای ما که تازه وارد این شهر گرمازده شدیم، تعریف میکنند. تصویر بشار اسد تقریبا همهجا دیده میشود... تصویر پدر، حافظ اسد، هم در قاب کوچکی در ورودی دفتر ریاستجمهوری کنار بشار دیده میشود. اما بشار را در چهرههای مختلف میتوان دید با چهرهای نظامی یا با چهرهای دیپلماتیک و... .
درگیری بیش از سهساله در این کشور نقش غیرقابلکتمانی برای تهران رقم زده است چه آنکه این کشور در تمام این دوران، خود را از مسئله سوریه جدا نکرده و تلاش کرده بحران به بهترین شکل حلوفصل شود. قرار بود در دیدار کوتاه ظریف در دمشق و مشورت با میزبانان بازبینی طرح ایران نهایی شده و حتی بعد از آن رونمایی شود، اما سفر کوتاه چهارساعته عصر چهارشنبه منجر به این اتفاق نشد.
دیداری با مراتب امنیتی
دیدار ظریف با بشار اسد در دفتر رئیسجمهوری برگزار شد و تحت تدابیر شدید امنیتی فقط دقایقی فیلمبرداران و عکاسان رخصت یافتند تا تصاویر این مصافحه را ثبت کنند. بنا به اخبار رسمی ای که نماینده دولتها از این جلسات منتشر میکنند «سانا» خبرگزاری سوریه، گزارش داد: بشار اسد در این دیدار «بر تلاش جدی همه طرفها برای مبارزه با خطر ویرانگر از طریق هماهنگکردن تلاشها و ایجاد سیاستی مبتنیبر واقعیتها و چشماندازی وسیع و توقف حمایت از گروههای تروریستی و پایاندادن به پوشش سیاسی از آنها» سخن گفت.
بشار اسد با اشاره به پیروزی مردم و مقاومت ایران در جریان مذاکره هستهای گفت: «ما آمادگی داریم نقطهنظرات و دیدگاههای جمهوری اسلامی ایران را برای برقراری صلح و ثبات در منطقه مورد توجه قراردهیم».
ظریف هم سلام گرم ریاستجمهوری ایران را به آقای بشار اسد ریاستجمهوری سوریه ابلاغ کرد و گفت «ما بهعنوان ملت و دولت جمهوری اسلامی ایران حمایت همهجانبه خود را از سوریه بهعنوان محور مقاومت اعلام میکنیم... ما سوریه را بهعنوان رمز مقاومت در منطقه میبینیم».حسین امیرعبداللهیان در گفتوگو با «ایسنا» توضیح میدهد «در جریان سفر آقای ظریف به دمشق، درخصوص مکانیسم، سازوکار و اصول اساسی طرح بهروزشده ایران برای سوریه گفتوگو شد.
دیدار مهمی بین آقای ظریف و بشار اسد انجام شد. گفتوگوهای بیشتری را با مقامات ذیربط سوری در این رابطه خواهیم داشت. اما نکته مهم این است که تهران از مردم و حکومت سوریه قویا حمایت میکند و مردم سوریه در روندی دموکراتیک درخصوص سرنوشت کشورشان تصمیم خواهند گرفت».
میزبان سوری هم علاقهمند بود از توافق هستهای ایران و ١+٥ بیشتر بداند و بهنوعی رابطه خود با ایران را در دوران جدید تجدید کنند. در این دیدار مشکلاتی که سوریه در جنگ داخلی و جنگ با افراطیگرایان دارد، مورد بررسی قرار گرفت.
ظریف با همتای سوری خود هم دیدار کرد و میزبان تا پلهها نیز میهمان خود را بدرقه کرد. وزیر خارجه در مسیر فرودگاه، به حرم حضرت زینب(س) هم رفت و بعد از زیارت، دقایقی میهمان متولی حرم بود. متولی حرم شمشیری به او هدیه داد.
چهار روز سفر ظریف و تیم همراه به چهار کشور عربی و آسیایی، همراه بود با مباحث مختلف در همکاریهای منطقهای و روابط دوجانبه. مباحثی که باید در آینده منافع و تبعات آن را دید.دیدارهایی صمیمانه در ساختمانهای دولتی، که نزدیک هم و در منطقه تازهساز اسلامآباد قرار دارد، انجام شد؛ ساختمانهایی که به شکل خانههایی با ورودی تورفته از گزند گرما ساخته شده و حتی مثل خانهها بلوکبندی است.
در ورودی خانهها گلدانهای کوچک و بزرگ به این ترکیب خانگی قوت میبخشد. بوی عود و گیاه همه جا هست. در ساختمانهای دولتی همراه میشود با گرمای دمکرده یک روز تابستانی که با باران شرجی شده است. در ادارات دولتی پاکستان بهدلیل مشکل کشور در تولید نیروی برق، استفاده از وسایل خنککننده برقی ممنوع است، تنها استثنا وقتی است که میهمان رسمی داشته باشند.
پاکستان کشوری است که دوره به دوره طعم کودتا چشیده و کودتاگران که مدتی کوتاه یا زیاد بر منصب قدرت هم نشستهاند، اکنون تصاویرشان بهعنوان مقامات حکومتی به در و دیوار ساختمانها هم نصب است.
این سومین سفر ظریف به پاکستان در دو سال اخیر است، شاید همین خود نشانهای باشد از آنچه خودش گفته بود «الجار ثم الدار».ظریف در دیدار رئیس مجلس سنای پاکستان گفت: باید سازوکار بانکی جدید بین دو کشور ایجاد شود. او در دیدار با اعضای کمیته روابط خارجی مجلس ملی پاکستان گفت: ما معتقدیم که هم چابهار ایران و هم گوادر پاکستان باید توسعه یابد. توسعه این مناطق میتواند به حل مشکلات آن ازجمله ریشهکنکردن فقر و افراطگرایی کمک کند.
بعدازظهر سهشنبه بیروت به دمشق
دمشق در میانه زبانههای گرما، لمیده است، از فرودگاه تا کاخ ریاستجمهوری، دیگر تنها حضور یک نیروی تفنگبهدست کافی نیست، پردههای ماشین را هم باید بست تا در جاده فرودگاه به شهر که از هر دو طرف نگرانی حضور داعش دارد، خطری رخ ندهد. دمشق بعد از لبنان، عروس ناامن خاورمیانه، مقصد سفر وزیر خارجه ایران بود.
فاصله فرودگاه تا شهر زیاد است و کولر ونها حریف گرمای ظهر دمشق نمیشود. کنار جاده ساختمانهایی هست که روی دیوارشان جای شلیک تیر هست و ساختمانهایی که بیسر ردیف شدهاند.
شهر دمشق با خارجکردن نیروهای تروریستی کمکم جان تازه گرفته و حتی چهره امنیتی سوریه از لبنان کمتر است. نزدیک مراکز دولتی اما نیروی نظامی بیشتر میشود البته در مسیر کاروان وزیر خارجه ایران و هیأت همراهش نیروهایی با لباسهای متفاوت آمادهباش هستند. مردم اما باسرعت از معابر عبور میکنند که شاید از خطری که ثانیهای از بیخ گوششان خواهد گذشت، جان سالم به در ببرند.
روزی که وزیر خارجه ایران و تیمش وارد دمشق شد، درگیری در منطقهای از شهر، رخ داد و موجب کشتهشدن حدود ٢٠ نفر شد. اتفاقی که برای آنها که در دمشق زندگی میکنند آنقدر معمولی شده که بهراحتی برای ما که تازه وارد این شهر گرمازده شدیم، تعریف میکنند.
تصویر بشار اسد تقریبا همهجا دیده میشود... تصویر پدر، حافظ اسد، هم در قاب کوچکی در ورودی دفتر ریاستجمهوری کنار بشار دیده میشود. اما بشار را در چهرههای مختلف میتوان دید با چهرهای نظامی یا با چهرهای دیپلماتیک و... . درگیری بیش از سهساله در این کشور نقش غیرقابلکتمانی برای تهران رقم زده است چه آنکه این کشور در تمام این دوران، خود را از مسئله سوریه جدا نکرده و تلاش کرده بحران به بهترین شکل حلوفصل شود.
قرار بود در دیدار کوتاه ظریف در دمشق و مشورت با میزبانان بازبینی طرح ایران نهایی شده و حتی بعد از آن رونمایی شود، اما سفر کوتاه چهارساعته عصر چهارشنبه منجر به این اتفاق نشد.
دیداری با مراتب امنیتی
دیدار ظریف با بشار اسد در دفتر رئیسجمهوری برگزار شد و تحت تدابیر شدید امنیتی فقط دقایقی فیلمبرداران و عکاسان رخصت یافتند تا تصاویر این مصافحه را ثبت کنند. بنا به اخبار رسمی ای که نماینده دولتها از این جلسات منتشر میکنند «سانا» خبرگزاری سوریه، گزارش داد: بشار اسد در این دیدار «بر تلاش جدی همه طرفها برای مبارزه با خطر ویرانگر از طریق هماهنگکردن تلاشها و ایجاد سیاستی مبتنیبر واقعیتها و چشماندازی وسیع و توقف حمایت از گروههای تروریستی و پایاندادن به پوشش سیاسی از آنها» سخن گفت.
بشار اسد با اشاره به پیروزی مردم و مقاومت ایران در جریان مذاکره هستهای گفت: «ما آمادگی داریم نقطهنظرات و دیدگاههای جمهوری اسلامی ایران را برای برقراری صلح و ثبات در منطقه مورد توجه قراردهیم».
ظریف هم سلام گرم ریاستجمهوری ایران را به آقای بشار اسد ریاستجمهوری سوریه ابلاغ کرد و گفت «ما بهعنوان ملت و دولت جمهوری اسلامی ایران حمایت همهجانبه خود را از سوریه بهعنوان محور مقاومت اعلام میکنیم... ما سوریه را بهعنوان رمز مقاومت در منطقه میبینیم».
حسین امیرعبداللهیان در گفتوگو با «ایسنا» توضیح میدهد «در جریان سفر آقای ظریف به دمشق، درخصوص مکانیسم، سازوکار و اصول اساسی طرح بهروزشده ایران برای سوریه گفتوگو شد. دیدار مهمی بین آقای ظریف و بشار اسد انجام شد.
گفتوگوهای بیشتری را با مقامات ذیربط سوری در این رابطه خواهیم داشت. اما نکته مهم این است که تهران از مردم و حکومت سوریه قویا حمایت میکند و مردم سوریه در روندی دموکراتیک درخصوص سرنوشت کشورشان تصمیم خواهند گرفت».
میزبان سوری هم علاقهمند بود از توافق هستهای ایران و ١+٥ بیشتر بداند و بهنوعی رابطه خود با ایران را در دوران جدید تجدید کنند. در این دیدار مشکلاتی که سوریه در جنگ داخلی و جنگ با افراطیگرایان دارد، مورد بررسی قرار گرفت.
ظریف با همتای سوری خود هم دیدار کرد و میزبان تا پلهها نیز میهمان خود را بدرقه کرد. وزیر خارجه در مسیر فرودگاه، به حرم حضرت زینب(س) هم رفت و بعد از زیارت، دقایقی میهمان متولی حرم بود.
متولی حرم شمشیری به او هدیه داد. چهار روز سفر ظریف و تیم همراه به چهار کشور عربی و آسیایی، همراه بود با مباحث مختلف در همکاریهای منطقهای و روابط دوجانبه. مباحثی که باید در آینده منافع و تبعات آن را دید.