گزارش شرق از سفر ابتکار به خوزستان: از تجمع مقابل استانداری تا کنفرانس خبری پرحاشیه

به گزارش شرق، در این سفر مدیرانی از وزارت نفت، وزارت نیرو، وزارت راه‌و‌شهرسازی، وزارت جهادکشاورزی و سازمان جنگل‌ها و منابع‌طبیعی- به‌عنوان همه دستگاه‌های دولتی مرتبط با موضوع گردوغبار- معصومه ابتکار را همراهی می‌کردند، قول ابتکار برای رفتن با دست پُر به خوزستان در حقیقت، اشاره به تهیه و تصویب همین بسته ویژه بود که در روزهای گذشته مراحل آن در دولت نهایی شد. 

صبحی که هواپیمای حامل ابتکار و همراهانش در فرودگاه اهواز به زمین نشست، از گردوغبار خبری نبود و در عوض، ابری سیاه هوای این شهر را دربر گرفته بود. از باند تقریبا خیس ِفرودگاه هم معلوم بود شب پیش از آن، بارانی مختصر در این شهر باریده بود؛ چیزی که شاید برخی از اهالی خوزستان، اگرچه مدت‌هاست آن را انتظار می‌کشند؛ اما مایل بودند هنگام ورود این مسوولان دولتی جایش گردوغبار باشد تا این مقامات، بیشتر و بهتر با پدیده گردوغبار مواجه می‌شدند. این را روز گذشته چندین‌بار برخی اهالی خوزستان در حاشیه حضور این مسوولان به خبرنگاران گفته بودند. 

ابتکار و هیات همراهش صبح روز‌سه‌شنبه پس از حضور در اهواز، در مراسم آغازبه‌کار کنفرانس ملی علوم و مهندسی محیط‌زیست در دانشگاه چمران حاضر شدند. وی در سخنانی در این کنفرانس، خواستار برخورد و توجه علمی به موضوع گردوغبار و دوری از نگاه‌های احساسی و تک‌بعدی به این پدیده شد. پس از پایان این کنفرانس، این مقام‌‌مسوول دولتی به‌همراه دیگر همراهان به‌وسیله بالگرد از مناطق مختلف استان خوزستان در حاشیه شهرهای اهواز، ماهشهر و هندیجان که گفته می‌شود اصلی‌ترین مناطق داخلی تولید ریزگرد هستند، بازدید کرد و در بخشی از این بازدید- در کنار عشایر منطقه فرود آمدند و درباره مشکلات و تبعات این پدیده زندگی آنها و دام‌های‌شان به گفت‌وگو نشستند.  
درهمین‌زمان گروهی از مسوولان سازمان محیط‌زیست شامل محمد درویش، مدیرکل اداره ترویج و آموزش و سعید متصدی معاون محیط انسانی این سازمان در استانداری خوزستان حاضر شدند تا در جلسه هم‌اندیشی با اعضای تشکل‌های مردم‌نهاد فعال در زمینه گردوغبار و محیط‌زیست تذکرات، پیشنهادها و انتقادات آنان را که به نمایندگی از مردم و جوامع محلی بیان می‌شد شنیده و درنهایت به مسوولان بلندپایه سازمان به‌ویژه معصومه ابتکار منتقل کنند. 

همزمان با برپایی همین مراسم تعدادی از شهروندان اهوازی که در جریان سفر رییس سازمان محیط‌زیست و تعدادی دیگر از مسوولان کشوری به اهواز قرار گرفته بودند، در تجمعی جلوی استانداری خوزستان گرد هم آمده بودند تا صدای اعتراض و درخواست‌ها و انتظاراتشان را با شعار و دست‌نوشته‌هایی که بالاگرفته بودند اعلام کنند. در ابتدای این تجمع تعداد حاضران اندک و کمی بیشتر از ٢٠نفر بود، در ادامه اما رفته‌رفته بر تعداد تجمع‌کنندگان افزوده شد و جمعیت آنها به حدود ١٠٠نفر رسید.

ماموران نیروی انتظامی هم در حاشیه خیابان روبه‌روی استانداری شاهد این حضور و تجمع بود، تجمع‌کنندگان هم هرازگاه در شعارهای خود نیروی انتظامی را به حمایت و تشکر تشویق می‌کردند. بخش دیگری از شعارهای حاضران اما صرفا مربوط به موضوع آلودگی ‌هوا بود، شعار این جمعیت «هوای باکیفیت، هوای پاک و سالم حق مسلم ماست» بخشی از شعارهای این جمعیت بود. علاوه‌بر این تعدادی از حاضران در شعارهای خود از بازداشت‌شدن تعدادی از معترضان سخن می‌گفتند اما پیگیری‌های من از تعدادی از ماموران حاضر‌در‌صحنه و همچنین یکی از مسوولان استانداری به این پاسخ رسید؛ «هیچ دستوری برای برخورد و جلوگیری از این تجمع وجود ندارد تنها اگر کسی یا کسانی شعارهای بی‌ارتباط با موضوع بدهند یا اهدافی دیگر داشته باشند، از حضور آنها در تجمع جلوگیری می‌شود اما حتی آنها هم بازداشت نمی‌شوند.» نکته جالب‌توجه در تجمع روز گذشته حضور چشمگیر زنان و دختران جوان به نسبت دیگران بود. 

در بخش دیگری از برنامه و در نوبت عصر، مسوولان حاضرشده در خوزستان در جلسه شورای اداری این استان به ریاست مقتدایی استاندار خوزستان حضور یافتند و به تفصیل و با جزییات درباره بسته ویژه مقابله با گردوغبار که توسط رییس سازمان محیط‌زیست به‌عنوان مسوول اصلی پیگیری موضوع از سوی دولت به این استان برده شده بود بحث و تبادل‌نظر شد. هرکدام از مسوولان استانی و کشوری نیز درباره وظایف محوله و تعیین‌شده خود در بسته اطلاع‌رسانی کردند. 

عصرگاه روز گذشته هم نوبت به نشست خبری با رسانه‌های محلی رسید تا نتایج حضور این مسوولان و همچنین جزییات بسته ویژه مقابله با گردوغبار با خبرنگاران درمیان گذاشته شود. در این نشست خبری معصومه ابتکار رییس محیط‌زیست، میدانی معاون وزیر نیرو، پرهیزکار رییس سازمان هواشناسی و معاون وزیر راه و همچنین استاندار خوزستان روبه‌روی خبرنگاران حاضر در سالن کنفرانس استانداری نشستند.  در ابتدای این برنامه مقتدایی استاندار خوزستان در سخنانی که شروع نشست خبری را کلید زد، اعلام کرد: بالاخره موعد فرا رسید و خانم ابتکار به استان ما آمد تا از بسته ویژه‌ای که با هدف حل مشکل این روزهای استان به‌صورت تخصصی تهیه و تصویب شده رونمایی کند، اما باید در نظر داشت که در دولت هر بخشی باید مسوول و پاسخ‌گوی عملکرد خودش باشد و قرار نیست هر دستگاه یا مسوولی پاسخگوی کم‌کاری یا ضعف دیگر مسوولان یا دستگاه‌ها باشد. مقتدایی با این مقدمه از خبرنگاران خواست سوال‌های دقیق و حساب‌شده بپرسند.
 
در آن سوی سالن کنفرانس هم خبرنگاران رسانه‌های محلی نشسته بودند که تعدادی از آنها به سبک نمایندگان خوزستان در مجلس روز یکشنبه، با ماسک‌هایی بر صورت در این نشست خبری حاضر شده بودند. نوبت سوال‌ها که شد محور اغلب قریب‌به‌اتفاق گفته‌های خبرنگاران نه سوال و پرسش که بیشتر ابراز گلایه و شکوه در قالب شعر و دکلمه و درد و دل با معصومه ابتکار و بیشتر از هرچیز درباره دلایل حضور نیافتن او در روزهای گردوغباری خوزستان بود. 

اگر چه رییس سازمان محیط‌زیست در چند‌نوبت به این موضوع پاسخ گفت اما کثرت گفته‌ها دراین‌رابطه هم در نهایت مقتدایی استاندار خوزستان را وادار به اظهارنظر در این‌باره کرد؛ او خطاب به خبرنگاران گفت؛ «این موضوع بارها‌و‌‌بارها تکرار شده است اما من تاکنون چندین‌بار گفته‌ام شخص من در زمان وقوع معضل از مسوولان دولتی اعم‌از خانم ابتکار و آقای جهانگیری معاون‌اول که خواستار سفر به استان بودند درخواست کردم در شرایطی که هنوز بحران در استان تثبیت نشده کسی از مسوولان بلندپایه کشوری نیاید.

 دلیلمان هم ساده و مشخص بود؛ در شرایطی که ما باید نگران سلامت شهروندان و رسیدگی به مشکل بودیم اگر کسی از مسوولان می‌آمد ما باید بخش زیادی از پتانسیلمان را صرف پذیرایی و استقبال و توضیح به او می‌کردیم، من حتی با آمدن آقای هاشمی وزیربهداشت هم مخالف بودم که در نهایت با این‌شرط که برای رسیدگی به مشکل بیماران و دادن قول درمان رایگان همه آسیب‌دیده‌ها بیاید با آمدن او موافقت کردیم.» مقتدایی در ادامه افزود: بعضی از شما آن‌قدر بر این موضوع تاکید می‌کنید انگار اگر خانم ابتکار یا هر مسوولی در آن شرایط می‌آمد مشکل حل می‌شد و ما مساله‌ای جز این نداریم.»

با این‌حال همه جلسه به همین منوال نگذشت، برخی از خبرنگاران حاضر در نشست هم سوالاتی را پرسیدند که مسوولان حاضر در سالن و به‌خصوص ابتکار رییس سازمان محیط‌زیست به آنها پاسخ داد، بخشی از این پرسش و پاسخ‌ها به این شرح بود: 

یکی از خبرنگاران از ابتکار پرسید این رویداد حاصل تخریب محیط‌زیست بوده و یک‌شبه رخ نداده است، مسوولان کشاورزی کشور و استان در همه این سال‌ها باید جواب پس دهند، ما این را می‌دانیم، اما الان چشم‌ها به سمت ابتکار شماست، چه ابتکاری در دست اجرا دارید برای حل مشکل؟ 

معصومه ابتکار هم در پاسخ اینگونه گفت: «موضوع مقابله با ریزگرد خلق‌الساعه و یک‌شبه به نتیجه نمی‌رسد، باید از شناخت تا مدیریت و انطباق و کاهش عوارض آن را درنظر گرفت، حداقل هفت‌دستگاه و حتی می‌توان گفت ٩دستگاه با یک‌مدیریت واحد برای برنامه‌ریزی و شناخت دقیق این موضوع نیاز است، مساله کاملا بین بخشی است. راه‌حل و سازوکارهای علمی نیاز دارد. اولین مساله شناخت است، باید پرسید آیا این معضل فقط ناشی از ضعف‌های مدیریتی است؟ یا مساله به معضلی بزرگتر در سطح بین‌المللی و منطقه‌ای مانند تغییر اقلیم و خشکسالی هم مرتبط است؟ من معتقدم حتی با وجود این مشکلاتی در بخش کشاورزی، حفاظت از تالاب‌ها، مدیریت منابع آب و تغییر دولت‌ها و مدیریت‌ها داشتیم و غفلت‌هایی شده است، اما اینکه تصور شود فقط با شناسایی و معرفی مقصران مشکل قابل‌حل است درست نیست، باید همه جوانب موضوع رسیدگی شود و براساس داده‌های علمی به قضیه نگاه کرد.

گرمایش جهانی و تولید گازهای گلخانه‌ای هم در این ماجرا نقش دارد، اینجا جلگه سرسبز خوزستان بوده و کشاورزان سال‌ها به‌صورت دیم در آن کشت می‌کردند، اما در بازدید امروز ما محلی‌ها می‌گفتند اینجا ١٠سالی است کشت دیم انجام نمی‌شود، اگرچه مدیریت منابع آبی ما ضعف‌هایی داشته است اما مساله کاهش بارندگی که امسال حدود ٤٦درصد بوده حتما بی‌تاثیر نبوده و نباید آن را فراموش کرد. باید موضوع را علمی دید و با آن مقابله کرد. 

یکی دیگر از خبرنگاران هم پرسید؛ پیش‌نیاز بیشتر راه‌های پیشنهادی برای مقابله با گردوغبار آب است، یا باید آب تولید شود یا باید آب تهیه و تامین کرد، اگر سدها تخلیه شود شهرهای ما در خاموشی فرومی‌رود چون برق ما توسط این سدها تولید می‌شود، پس به نظر می‌رسد راه تولید آب مثل باروری ابرها تنها راه باشد، راهکار دولت برای تولید آب و باروری ابرها چیست؟ ابتکار به این سوال نیز پاسخی به این شرح داد: ما منابع آب داریم، اگرچه محدود شده است اما منابع را داریم، باید نگرش را تغییر دهیم، تامین حقابه تالاب‌ها در کمیسیون زیربنایی تصویب شده است، یعنی برای اولین‌بار در کشور ترتیب اولویت به این شرح تعیین شده است: یک، ‌شرب دو، ‌طبیعت، سه، ‌کشاورزی و چهار، ‌صنعت، این یعنی تحول نگرشی بزرگی رخ داده است، چنین نگاهی تاکنون نبوده، در جلسه یکشنبه‌شب دولت به‌صراحت تامین حقابه تالاب‌ها در‌‌نظر گرفته شده.

 الان بالای ٩٠درصد منابع آب ما در بخش کشاورزی مصرف می‌شود. به‌نظر من اصلاح الگوی مصرف بسیار مهم‌تر از باروری ابرهاست. باید الگوهای مصرف اصلاح شود، مصرف باید علمی و کارشناسی و حساب‌شده شود، این تجربه جهانی است، کشاورز باید مسوول حفاظت از خاک و آب شود، این رویکرد در دستورکار دولت است، قوانین و طرح‌هایی برای تغییر و اصلاح الگوی کشت و مصرف برای زمین‌های کشاورزی استان خوزستان درنظر گرفته شده است. منابع آبی که از این محل تامین می‌شود باید برای حقابه تالاب‌ها و تامین آب سفره‌های آب زیرزمینی لحاظ شود، اگر مدیریت صحیح داشته باشیم و رویکردها اصلاح شود مشکل قابل‌حل است در دولت این توجه و تغییر نگاه صورت گرفته، البته هنوز روی کاغذ است وزیر نیرو و کشاورزی و بقیه دستگاه همراه شده‌اند، اما زمان‌بر است. درباره باروری ابرها متخصصان می‌گویند حداقل ١٠درصد تاثیر در افزایش بارش‌ها دارد. چنین چیزهایی هرگز نمی‌تواند جایگزین مدیریت صحیح منابع آب بشود.»

یکی از خبرنگاران خانم از نشریه‌ای محلی نیز به خانم ابتکار گفت برای توهین جنسیتی یکی از نمایندگان مجلس به شما که گفته بود اگر نمی‌توانید مشکل را حل کنید بروید در خانه و آشپزی کنید من به سهم خودم از شما عذر می‌خواهم بابت این حرف. ابتکار هم در واکنش به این موضوع این‌گونه گفت: البته به ‌نظر من آشپزی‌کردن توهین نیست هر‌چند این نگاه جنسیتی است، ولی نباید فراموش کرد بهترین آشپزهای دنیا مرد هستند، اطعام هم در فرهنگ ما امری پسندیده و محترم است مثل ایام محرم و... . 

سوال خبرنگار دیگری هم به این شرح بود: در کشور ما مسوولان و دستگاه‌ها حاشیه امنی در بحث تخریب محیط‌زیست و آثار و تبعات آن دارند؛ مثل راه‌اندازی سد گتوند و همین‌طور تخریب‌هایی که وزارت نفت در برخی تالاب‌ها انجام داده است. چرا با این مسوولان و دستگاه‌ها برخورد نمی‌شود، نظرتان درباره این موضوع چیست؟  پاسخ ابتکار: این دو‌اتفاق هر دو در دولت قبل رخ داد؛ به‌عنوان مثال اتفاق هورالعظیم برخلاف ارزیابی زیست‌محیطی بود و در دولت قبل انجام شد که در دولت یازدهم مساله رسیدگی شد و به وزارت نفت تکلیف شد که آب به همه قسمت‌های تالاب برسد و براساس آخرین اخباری که من دارم آب در‌حال ‌رسیدن است.

در دولت‌یازدهم اختلافی بین دستگاه‌ها در این زمینه‌ها وجود ندارد، درباره سد گتوند هم گفتنی است که آبگیری این سد برخلاف نظر محیط‌زیست انجام شد. الان با همکاری وزارت نیرو و سازمان، جلسات فشرده‌ای در حال انجام است و در حال تلاش برای بررسی و حل مشکل هستیم، پرونده سازمان بازرسی درباره این سد نیز همچنان مفتوح است. سد گتوند برخلاف نظر محیط‌زیست آبگیری شده است. از نظر ما راه‌حل این مشکل بسیار پیچیده و سخت است و کارگروهی تشکیل شده و در‌حال‌بررسی موضوع با وزارت نیرو هستند، اما مطمئن باشید در تصمیم نهایی حتما باید نظر محیط‌زیست در‌نظر گرفته و اجرایی شود. باید جمع‌بندی فنی و علمی با همکاری نهادهای دانشگاهی و  دستگاه‌های مرتبط درباره سد گتوند اجرایی شود.