سفیر آنکارا درتهران: هدف نهایی ایران و ترکیه در مورد سوریه، مشابه است

عراق همسایه مشترک ایران و ترکیه است و از این زاویه تشابهات زیادی وجود دارد و ما سه کشور، صاحب میراث فرهنگی مشترکی هستیم. اما عراق نه صرفا در دهه گذشته بلکه در دهه‌های گذشته گرفتار بی‌ثباتی طولانی بوده است. پیش از سال2003 از زمان جنگ اول خلیج (فارس) و حتی پیش از آن، این بی‌ثباتی وجود داشته است. طبیعتا ما چنین چیزی را درباره ایران نمی‌توانیم بگوییم. ایران هم مانند هرکشوری با مشکلات خاص خودش روبه‌رو است، هرکشوری به این شکل است. ایران از باثبات‌ترین کشورهای منطقه است.

 ما این ‌را می‌دانیم که ایران در عراق نفوذ خاصی دارد. این امر ریشه در اشتراکات دینی و مذهبی این دوکشور دارد. اما طبیعتا تفاوت‌های عمده‌ای بین این دوکشور وجود دارد. عراق کشوری از حوزه عرب است، ولی ایران یک کشور غیرعرب است و زبانش هم فارسی است و گذشته از این، بین این دوکشور، یک جنگ هشت‌ساله خونین در گذشته نزدیک، اتفاق افتاده است. ما یک سیاست کلی، چه درباره ایران و چه درباره عراق و چه درباره کل کشورهای منطقه داریم و آن ایده‌آل ما، یعنی استقرار و ادامه حکومت‌های فراگیر و دموکراتیکی است که ملت‌هایشان را نمایندگی می‌کنند و اینکه ما بتوانیم با این دولت‌ها و ملت‌ها، ارتباطات طولانی‌مدتی برقرار کنیم و این ارتباط را گسترش دهیم.

 ‌ در این مدت عراق درگیر بحران‌های داخلی و مساله داعش بوده است. ایران سعی کرد در موضوع داعش در عراق نقش ویژه‌ای ایفا کند. آیا کشور شما هم در این بین تلاش کرد که نقش تسهیل‌گری ایفا کند یا نه؟

از ابتدای شروع مصیبت داعش، ترکیه با حساسیت زیاد و جدی، کمک‌های خود به عراق را انجام داد. حتی پیش از اقدامات و حرکت داعش در ژوئن سال گذشته که موصل را اشغال کرد و اینکه مساله داعش به این ابعاد، دربیاید، ما پیام‌ها و هشدارهای لازم را به عراق و کشورهای منطقه و کشورهایی که به‌نوعی با مساله عراق مربوط می‌شوند، داده بودیم. چه به ایران، چه آمریکا این پیام را داده بودیم که چنین مساله‌ای می‌تواند پیش بیاید و احتمال چنین حرکتی وجود دارد چراکه متاسفانه دولت پیشین عراق به‌خصوص پس از خروج نیروهای آمریکایی، در سطح بالایی تبعیض‌آمیز و غیرفراگیر عمل می‌کرد.

به‌نوعی، اقشار بزرگی از مردم و ملت عراق از ساختار قدرت اخراج و به حاشیه رانده شدند و ما همیشه هشدار می‌دادیم نسبت به اینکه چنین برخوردی می‌تواند باعث شود جریان‌های افراطی قدرت بگیرند. طبیعتا بحرانی که در سوریه از مارس2011 شروع شد و جنگ داخلی که در آنجا تا امروز ادامه دارد، باعث شد روند بحران در عراق جدی‌تر شود. در نتیجه همین روند بود که داعش موصل را تصرف کرد و بعد بخش وسیعی از اراضی عراق را تحت تصرف خود درآورد و بخش وسیعی از مردم عراق مجبور به زندگی تحت سیطره آنها شدند. قطعا شما می‌دانید یکی از اولین اقداماتی که داعش انجام داد، اشغال سرکنسولگری ترکیه در موصل بود و گروگان‌گرفتن پرسنل آن و خود سرکنسول ما هم جزو گروگان‌های داعش بود.

 این اقدام باعث شد مجبور شویم در کمک به عراق در موضوع داعش با چنان ظرافتی عمل کنیم که باعث نشود افکار عمومی به این موضوع حساس شود و خوشبختانه بعد از آزادی گروگان‌های ما و دوره اسارت 101روزه، کمک‌های ما به عراق در مقابله با داعش هم علنی‌تر شد و هم حجمش افزایش پیدا کرد. من می‌خواهم تاکید کنم که از نظر ما، داعش یک عنصر تهدید‌کننده امنیت ملی است. خط مرزی ما با عراق و سوریه چیزی نزدیک به هزارو300کیلومتر است و در حال حاضر بخش مهمی از این نوار مرزی تحت تصرف داعش است. به همین دلیل ما از هر گامی که برای مقابله با داعش برداشته شود به‌طور جدی حمایت می‌کنیم و همکاری می‌کنیم.

 ‌پس مشکلی که با ائتلاف آمریکا در قبال سوریه دارید، چیست؟ ما حمایت استراتژیک ترکیه در عراق را دیده‌ایم ولی در سوریه سیاست کاملا متفاوتی درباره داعش و به‌ویژه درباره کردها در پیش گرفته‌اید‌.

من این دیدگاه را قبول نمی‌کنم. این دیدگاه درستی نیست. ما همواره از این نوع نگاه دفاع کرده‌ایم که برای مقابله با داعش زمین‌هایی که تحت تسلط داعش است چه در عراق و چه در سوریه را باید یکپارچه ببینیم. ما نباید فراموش کنیم که در ظهور داعش، رژیم سوریه نقش مهمی داشته است. حتی به اسلاف داعش هم بخواهیم برگردیم در سال‌های2003 و 2004 که آمریکا، عراق را اشغال کرد یکی از اصلی‌ترین حامیان القاعده در عراق که به‌نوعی ریشه داعش است همین رژیم سوریه بوده است. آقای مالکی در آن سال‌ها موضوع حمایت سوریه از القاعده عراق را دایم مطرح و از آن شکایت می‌کرد. بعد از طرح شدن مطالبات مشروع مردم سوریه، دولت سوریه برای اینکه مشروعیت و حقانیت اپوزیسیون و مخالفان سوریه را از بین ببرد از جریان‌های افراطی مثل داعش و امثال آن استفاده کرد و به نوعی داعش و جریان‌های افراطی مشابه، خواست‌های مشروع و دموکراتیک مردم سوریه را زیر سوال بردند. ما به خاطر داریم که تا سال گذشته، رژیم سوریه حتی یک گلوله علیه داعش شلیک نکرده بود. اراضی‌ای که تحت تسلط گروه‌های مخالف میانه‌رو و با مطالبات مشروع بود را بمباران هوایی می‌کردند اما به آن بخشی که در دست گروه‌های افراطی و داعش بود، کاری نداشتند. ما دیدگاهمان نسبت به سوریه خیلی روشن است. ما باور داریم در آینده سوریه به‌ویژه پس از اتفاقاتی که در سال‌های گذشته رخ داده است، رژیم سوریه و داعش نمی‌توانند نقشی داشته باشند. ما نباید مردم سوریه را مجبور کنیم بین رژیم اسد و گروه وحشی‌ای که هر نوع عمل غیرانسانی انجام داده و می‌دهد -منظورم داعش است- دست به انتخاب بزند.ایران و ترکیه کشورهایی نزدیک و دوست هستند ولی لزومی ندارد که ما در همه موضوعات مثل هم فکر کنیم. همان‌طور که حتی بین اعضای یک خانواده، اختلاف‌نظر وجود دارد بین ترکیه و ایران هم اختلاف‌نظر و تفاوت دیدگاه وجود دارد. ما به‌عنوان دو کشور ریشه‌دار و قدرتمند منطقه، اجاره ندادیم که این اختلاف‌نظرها، تاثیری بر روابط دوجانبه ما داشته باشد و در رایزنی‌های مفصل و با حجم بالایی که بین دو کشور وجود دارد، همواره موضوع سوریه هم در دستور کار قرار داشته است. در اصل، وقتی هدف نهایی دوکشور را درباره سوریه مورد توجه قرار بدهیم، تفاوت چندانی وجود ندارد بین آن چیزی که درنهایت برای سوریه می‌خواهیم. هدف نهایی این است که جلوی خون‌ریزی‌ها گرفته شود و یک حکومت با تکیه بر آرای مردمی روی کار بیاید و این کشور بتواند به رفاه و توسعه برسد. مساله و اختلاف دیدگاه این است که از چه راه‌هایی می‌توان به این هدف رسید و ما داریم تلاش می‌کنیم در رایزنی‌ها این تفاوت‌نظرها را کاهش دهیم. امیدوارم در این خصوص هم موفق شویم چون برای دستیابی منطقه به ثبات، آرامش و توسعه، همکاری و نزدیکی ایران و ترکیه یک شرط اساسی است.اینکه آینده یک کشور و روابط بین آن کشور و کشورهای دیگر را وابسته به یک‌شخص کنیم برخورد درستی نیست. ما هیچ‌گاه به‌دنبال اینکه بخواهیم یک کشور دیگر را مدیریت کنیم یا اساسا چیزی را به کشورهای دیگر حقنه کنیم، نیستیم. باور داریم اینکه یک‌کشوری را چه‌کسی مدیریت کند تصمیمی است که مردم آن کشور می‌گیرند. شما از انتخابات در سوریه صحبت می‌کنید. این انتخابات در چه شرایطی انجام شد.  این سوال خیلی‌خوب و دقیقی بود و من خیلی تشکر می‌کنم. چراکه الان ما در یک فعالیت جدی و بزرگ در این‌باره هستیم. فقط در یک‌ماه‌ونیم گذشته، چهار هیات در سطح وزیر از ترکیه به ایران آمده‌اند و در همین‌مدت، مقامات ایرانی در سطوح وزیران، به ترکیه رفتند و دیدارهای مهمی در آنجا انجام شد. چندی پیش آقای لاریجانی، رییس محترم مجلس در ترکیه بودند. من پیش از اینکه به تهران بیایم می‌دانستم ارتباطات با تهران حجم گسترده‌ای دارد ولی واقعیتش این است که اینقدر را هم انتظار نداشتم. من بعد از سه‌سال استرس کاری در عراق، فکر می‌کردم ماموریتم در تهران مهلتی برای استراحت باشد. طبیعتا آن استرس تلخی که درباره عراق است، اینجا نیست ولی موضوع این است که اصلا سرمان خلوت نیست. البته این جنبه شوخی قضیه است. ما می‌دانیم این حجم بالای ارتباطات به‌نفع هردوکشور است. معمولا این عرف دیپلماتیک است که در دیدار مقامات دوکشور همیشه این حرف‌ها زده می‌شود و بر گسترش همکاری‌ها تاکید می‌شود. اما در دیدارهایی که بین مقامات دوکشور ایران و ترکیه انجام می‌شود، به شکل عملی درباره اینکه چه همکاری‌ای انجام ‌شود، صحبت می‌شود و بعد انجام‌شدن این کارها را هم می‌بینیم. برای مثال از اول ژانویه‌2015 موافقت‌نامه تجارت ترجیحی بین دو کشور اجرایی شد. این از نظر گسترش روابط بین دوکشور فوق‌العاده مهم است و تا به حال ترکیه چنین موافقت‌نامه‌ای با هیچ کشور دیگری امضا نکرده است. هدف نهایی ما این است که با گسترش این موافقت‌نامه نهایتا به یک موافقت‌نامه تجارت آزاد بین دوکشور برسیم. در دیدارهایی که بین وزرای دوکشور انجام شد، تصمیم گرفته شد که هرماه نشست‌هایی در سطح کارشناسان برگزار شود و نحوه اجرایی‌شدن این موافقت‌نامه و راه‌های گسترش آن را در پایان هرماه بررسی کنند.بله، ما می‌بینیم و می‌شنویم که بعد از اجرایی‌شدن این موافقت‌نامه واکنش‌هایی از جانب بعضی اقشار و جریان‌ها مطرح شد. مثلا بخش صنایع نساجی و لباس ایران چون فکر می‌کنند قدرت رقابت در برابر نساجی ترکیه را ندارند احساس نگرانی می‌کنند. البته این واکنش‌ها و نگرانی‌ها طبیعی است. برای مثال ما هم که در دهه90 وارد اتحادیه گمرکی اروپا شدیم واکنش‌های مشابهی از جانب اصناف مختلف در ترکیه به گوش می‌رسید اما در بلندمدت این مساله باعث شد صنایع ترکیه توسعه پیدا کنند و به قدرت خودشان اضافه کنند و بتوانند با برندهای جهانی رقابت کنند. ما معتقد هستیم این موافقت‌نامه می‌تواند چنین روندی برای صنایع ایران داشته باشد. در هفته گذشته ما نمایشگاه پوشاک و صنایع نساجی را در تهران افتتاح کردیم. ازدحام زیادی در آنجا بود و من به چشم دیدم که ایرانی‌ها به ویژه خانم‌های ایرانی دیدگاه خیلی مثبتی نسبت به پوشاک ترکیه دارند.