نسبی گرایی لازمه نگاه به رابطه ایران و آمریکا

عصر ایران  - بحث رابطه ایران و آمریکا همچنان در میان بخش های مختلف جامعه ایران مطرح است.

رابطه دیپلماتیک میان ایران و آمریکا 33 سال پیش قطع شد و این وضعیت همچنان  ادامه دارد ؛ گرچه در چند ماه اخیر تلاش هایی از سوی دو طرف برای تغییر وجود موجود انجام شد و این روند در دو کشور، مخالفانی نیز دارد اما به جرات می توان گفت بخشی از مخالفت های داخلی در ایران با رابطه با آمریکا در نتیجه مطلق گرایی است.

بخشی از مخالفان این رابطه در ایران، نگاهی مطلق و صفر و یک به این رابطه دارند.
به اعتقاد آنها آمریکا هم اکنون در وضعیت "شرّ مطلق"  است و در صورتی می تواند با ایران رابطه برقرار کند که به "خیر مطلق" تبدیل شود.
این نگاه نشان از ناآگاهی و ناآشنایی آنها با روابط بین الملل دارد که معتقدند کشورها کاملا خوب یا بد هستند. در حالی که ما هیچ کشور خوب و بد کامل در جهان نداریم و اساساً تعریف خوب و تعریف بد هم امری سیال است.

به عنوان مثال ایران و عراق در دوره جنگ هشت ساله، سفارتخانه های خود را در بغداد و تهران، فعال نگه داشته بودند. یعنی در وضعیتی که نیروهای نظامی دو کشور در مرز به سمت یکدیگر گلوله شلیک می کردند در تهران و بغداد، دیپلمات های ایرانی و عراقی با یکدیگر دیدار و ارتباط داشتند.

مثال دیگر، رابطه ایران و آلمان در دوره جنگ تحمیلی است. در حالی که عراق از سلاح شیمیایی ساخته شده به وسیله مواد اولیه خریداری شده از شرکت های آلمانی علیه شهروندان و نظامیان ایرانی استفاده می کرد همزمان سفارتخانه های ایران و آلمان فعال بودند و ارتباطات میان دو کشور برقرار بود.

آمریکا نه شرّ مطلق است و نه خیر مطلق بلکه مانند هر کشور دیگری سیاست هایی را در در بخش ها و زمینه های مختلف جهان پیگیری می کند. قضاوت درباره مثبت یا منفی بودن این سیاست ها را نیز می توان از نگاه های مختلفی بررسی کرد. آمریکا دست به اقداماتی می زند و سیاست هایی را در جهان دنبال می کند که در راستای منافع ملی این کشور است.

آمریکا نیز از نگاه خود برخی اقدامات ایران که برخلاف منافع ملی اش هستند را منفی می داند. با این حال برخی دیگر از سیاست های آمریکا نه تنها علیه منافع ایران نیستند بلکه با منافع ملی ایران همسویی می کنند. از جمله این موضوعات می توان به وضعیت عراق اشاره کرد.

ایران و آمریکا هر دو خواهان ادامه وضعیت موجود در عراق هستند. هر دو خواهان ادامه فعالیت دولت شیعه فعلی در عراق هستند. این در حالی است که بخش عمده ای از کشورهای منطقه و در رأس آنها عربستان سعودی و اردن و کشورهای حاشیه خلیج فارس خواستار تغییر وضعیت موجود در عراق هستند.

آمریکا همانند هر کشور دیگری در جهان، مجموعه ای از سیاست ها را پیگیری می کند که بخشی از آنها به سود ایران و بخشی دیگر، به ضرر ایران و بخشی دیگر هم هیچ ارتباطی به منافع ملی ایران ندارد.

به عنوان مثال،  نزدیک ترین کشور به ایران از نظر سیاسی، سوریه است. سطح روابط و اعتماد میان تهران و دمشق، بین ایران با هیچ کشور دیگری وجود ندارد و حتی قابل مقایسه هم نیست. با این حال برخی از سیاست های دولت سوریه با منافع ملی ایران همخوانی نداشت که از این جمله می توان به حمایت دولت سوریه از ادعای امارات درباره مالکیت بر جزایر سه گانه یا حمایت های دولت سوریه از سرکوب معترضین در بحرین (قبل از مارس 2011) اشاره کرد.

دولت سوریه همچنین برخلاف ایران از سرنگونی حکومت محمدمرسی و اخوان المسلمین در مصر به شدت حمایت می کرد در صورتی که تهران  چنین حرکتی را به ضرر منافع ملی خود می دانست.با این حال، دو کشور ایران و سوریه، نزدیک ترین روابط را با یکدیگر دارند.

متاسفانه برخی گمان دارند اگر ایران با آمریکا رابطه برقرار کرد به مستعمره آمریکا تبدیل می شود در صورتی که چنین چیزی واقعی نیست. امروز کشورهایی مانند چین ، روسیه و هند با آمریکا رابطه نزدیکی دارند اما همزمان به رقابت با این کشور در حوزه های مختلف ادامه می دهند و البته اختلاف نظرات گسترده ای هم دارند.

از سوی دیگر اگر آمریکا با ایران رابطه برقرار کند قرار نیست 24 ساعته به سود منافع ایران ابراز نظر کند و رفتار و سیاست هایش را براساس منافع ملی ایران تنظیم نماید بلکه تنها اتفاقی که می افتد اینکه دو کشور در حوزه های دارای منافع مشترک، رایزنی و هماهنگی می کنند و گام هایی را برای تقویت منافع ملی خود برمی دارند.

دو کشور همچنین در حوزه های دارای اختلاف به رایزنی و گفتگو می پردازند تا از سطح و شدت اختلافات بکاهند و به این شیوه، از منافع ملی خود پاسداری کنند.