چالش انتخاباتی احزاب با اعضای خود: از "کارگزاران سازندگی" تا "جامعه روحانیت مبارز"

 عصر ایران -  تردید و تاخیر جامعه روحانیت  مبارز  در معرفی کاندیدای نهایی انتخابات ریاست جمهوری - تشکلی که هیچ  زاویه و نقدی نیز نسبت به نوع برگزاری انتخابات ندارد - از این واقعیت حکایت می کند که  احزاب سیاسی در ایران از مشکلات ساختاری رنج می برند. هر چند که این تشکل قدیمی خود را در ردیف احزاب نمی داند اما به هر حال به عنوان یک تشکل سیاسی فعالیت می کند.

ماجرا از این قرار است که یک عضو موسس و ارشد جامعه روحانیت مبارز (دکتر حسن روحانی) نامزد جدی و مطرح  انتخابات ریاست جمهوری بود در حالی که  تشکل متبوع او هیچ گونه تمایلی به او  نشان نمی داد  و به صورت غیر رسمی از یکی از رقیبان – دکتر علی اکبر ولایتی – حمایت می کرد.

بحث  بر سر این است که کدام فرآیند و ضعف ساختاری احزاب ،آنان را از تصمیم جمعی و حمایت از عضو حزب خود باز می دارد و به سوی نامزدی دیگر سوق می دهد.

این را می دانیم که از سال 88 به این سو حسن روحانی در هیچ یک از جلسات شورای مرکزی جامعه روحانیت مبارز شرکت نکرده و  همچون هاشمی رفسنجانی، محسن دعاگو،رضا اکرمی و علی اکبر ناطق نوری - دیگر اعضای ارشد این تشکل - منتقد جدی دولت احمدی نژاد به حساب آمده است ، هر چند انگیزه های اعضای منتقد متفاوت بوده است. برخی چون آقای ناطق ، انتشار مذاکرات درون گروهی در رسانه ها  و سکوت این تشکل در قبال توهین به خود را برنمی تابند و بعضی چون حسن روحانی انتقادات ریشه ای تری دارند و عملا از جامعه روحانیت کناره گرفته اند و اگرهم استعفا نمی کنند به این خاطر است که برای خود نقش تاسیسی قائل اند.

 اکنون فاصله عضو ارشد جامعه روحانیت مبارز با تشکل متبوع خود به اندازه ای افزایش یافته که شاید درنظر عده ای  حتی روحانی یک عضو مجمع روحانیون  و نه جامعه روحانیت مبارز تصور شود چندان  که در سخنرانی های خود نیز  تصریح می کند او  راه هاشمی و خاتمی را ادامه خواهد داد.

جالب این که درادوار گذشته نیز شاهد رویکرد احزاب به کاندیدای غیر عضو یا فعالیت یک چهره حزبی در اردوگاه دیگر بوده ایم. در سال 84 مهدی کروبی در حالی که دبیر کل مجمع روحانیون مبارز بود کاندیدا شد اما تشکل  متبوع از او حمایت نکرد چندان که پس از انتخابات ، از آن خارج شد و حزب تازه ای پایه گذاشت.
در سال 88 نیز دبیرکل حزب کارگزاران (کرباسچی) مرخصی گرفت و از نامزد دیگری (کروبی) حمایت کرد.

در بیان یک نمونه تاریخی دیگر می توان رقابت یکی از اعضای کارگزاران ( مصطفی هاشمی طبا) با کاندیدای مورد حمایت حزب (سید محمد خاتمی  رییس جمهور اصلاح طلب وقت) در سال 80 را یادآورشد. در آن مقطع حزب تصمیم به اخراج او گرفت هر چند که دلیل آن غیبت های مکرر در جلسات حزبی اعلام شد.

درباره جامعه روحانیت مبارز هم چنین می توان گفت که پس از انشعاب شماری از اعضا و تشکیل مجمع روحانیون مبارز در اواخر سال 66 از دامنه فعالیت های آن کاسته شده بود تا جایی که در مقطعی آیت الله مهدوی کنی نیز از دبیر کلی آن کناره گرفت ولی بعدتر دوباره به صحنه بازگشت تا سال 76 که در قامت یک حزب تمام عیار ناطق نوری را به صحنه فرستاد.

چالش اصلی اما از سال 84 به این سو در گرفت که  هاشمی رفسنجانی – عضو ارشد جامعه – کاندیدا شد در حالی که  رقیب او نماد اصول گرایان شناخته می شد و در پی تشکیل دولت نیز چند عضو ارشد  در نقطه مقابل دولت اصول گرا قرار گرفتند ؛ تجربه ای کاملا متفاوت نسبت به گذشته چرا که حتی نتیجه انتخابات ریاست جمهوری در خرداد 76 و شکست کاندیدای مورد حمایت جامعه روحانیت نیز این تشکل را به لحاظ ساختاری تا این اندازه  دچار مشکل نکرده بود. 

در انتخابات اخیر حتی دیدیم دبیر سیاسی جامعه روحانیت مبارز – مصطفی پورمحمدی-  ابتدا  نامزد شد و بعد انصراف داد تا این واقعیت بیش از پیش روشن شود که انگار هر عضو جداگانه تصمیم می گیرد و این تشکل ،انسجام گذشته خود را از دست داده و در بهترین حالت تصمیم گیری نهایی را به حزب موتلفه سپرده است!
نکته جالب توجه این که در این دوره از انتخابات ، یک عضو این جامعه (آیت الله یزدی) ، نقش اساسی در رد صلاحیت عضو دیگر آن (آیت الله هاشمی) داشت و جالب تر این که هر دو اینان ، عضو شورای مرکزی جامعه روحانیت مبارز هم هستند!

از منظری دیگر هم  می توان گفت  اگرچه جامعه روحانیت مبارز مفهوم یک " واحد سیاسی " را از دست داده اما شاید در حال بازگشت به ایفای همان نقش " ابوت " است که از ابتدا آیت الله مهدوی کنی خواستار آن بود.