جوابیه وزارت صنعت، معدن و تجارت به خبر «يازده اشكال اساسي طرح شبنم»

روابط عمومی وزارت صنعت، معدن و تجارت در واکنش به خبر «يازده اشكال اساسي طرح شبنم» جوابیه زیر را ارسال کرده است:


مدير مسئول محترم سايت خبري عصر ايران

عطف به خبر منتشره در سايت خبري عصر ايران تحت عنوان «يازده اشكال اساسي طرح شبنم» مندرج در تاريخ 1/3/92 به اطلاع مي‌رساند؛

ستادمرکزی مبارزه باقاچاق کالاوارز و وزارت صنعت، معدن و تجارت با سرلوحه قرار دادن فرمایش مقام معظم رهبری در خصوص پدیده شوم قاچاق در ديدار مسئولان وزارت‌خانه‌‌هاي صنايع و بازرگانی در تاریخ 10/4/1380 که فرمودند: «جاي مقابله با فساد قاچاق، فقط مرز‌ها نيست. جنس قاچاق را بايد دنبال كرد، تا آنجايي كه در معرض فروش قرار داده مي‏شود. جنس قاچاق، توليد داخلي را تضعيف، اشتغال ناسالم را ترويج و اشتغال سالم را محدود مي‏كند» و همچنین در خصوص استقرار نظام طبقه بندی و شناسه گذاری کالاها، طرح شبكه بازرسي و نظارت مردمي (طرح شبنم) را با هدف مبارزه با توزيع كالاي جعلي و قاچاق در سطح بازار طراحي و پياده‌سازي نموده است.

اين طرح علاوه بر پیشگیری از ورود کالای قاچاق، غیر مجاز و تقلبی به بازار، منافعی همچون امکان رهگیری کالا و تولید شجره­نامه الکترونیکی کالا از مبدأ تا مقصد، شناسایی واسطه­های توزیع کالا، پیشگیری از درج تاریخ غیرواقعی بر روی کالا، افزایش بهره­وری در ضمانت­نامه­های کالایی و کالاهای مرجوعی، حمایت از نوآوری در طراحی مدل­های جدید برخی از محصولات از طريق ایجاد مانع در فروش کالاهای غیرمجاز، جلوگیری از انحصار در واردات، تقویت سیاستگذاری در تنظیم بازار و تولید ملی، افزایش درآمدهای مالیاتی دولت و توسعه تجارت الکترونیکی و ... را در پی دارد، علي ايحال در خصوص ايرادات وارده به طرح فوق، ذكر موارد ذيل ضروري بنظر مي‌رسد:

* مسائل مالی طرح

 از آنجا که يكي از اساسي‌ترين اهداف مورد نظر اين طرح افزايش تعداد بازرسين كالاهاست. در حال حاضر تعداد زيادي بازرس رسمي و افتخاري با پايش و بررسي كالاهاي غيرمجاز و قاچاق، تخلفات مشاهده شده را ثبت كرده و در اختيار مراجع نظارتي و قضايي قرار مي‌دهند؛ اما واضح است كه با گستردگي قلمرو بازار كالا،‌ امكان نظارت بر تمامي ابعاد و زواياي بازار از اين طريق وجود ندارد و لذا با اجرايي شدن طرح «شبنم» امكان استفاده از شبكة گسترده بازرسان مردمي به‌خوبي فراهم مي‌شود چرا كه هر فرد تنها با در اختيار داشتن يك گوشي تلفن همراه دوربين‌دار و در دسترس داشتن نرم‌افزار شبنم، مي‌تواند به عنوان بازرس عمل كرده و تخلفاتي كه در زمينه كالاهاي غير اصل مشاهده مي‌نمايد را به سهولت و در كمترين زمان به مراجع ذيربط اطلاع دهد، ضمن اينكه عمده انگیزه مردم از استعلام اصالت کالا، اطمینانی است که کسب می کنند، نه پولی که ممکن است بابت پاداش دریافت کنند و برغم ادعاي مطرح شده در هیچ مقطعی بحث پرداخت پاداش نقدی به مصرف کننده مطرح نبوده است هرچند با ابلاغ قانون جدید مبارزه با قاچاق کالا و ارز، این موضوع قابل بررسی بنظر مي‌رسد.

* موازی کاری نهاد های متولی طرح

در این طرح هیچگونه موازی کاری دیده نمی شود و هربخش وظایف خود را بخوبي انجام میدهند و لذا باستناد مصوبات هیات وزیران و ابلاغيه ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز ثبت سفارش کالا و صدور و تولید کد رهگیری کالاهای وارداتی بصورت متمرکز صرفا توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت صورت مي‌گيرد و درخصوص کالاهای سلامت محور وارداتی، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی فقط وظیفه الصاق بر چسب آن را بعهده دارد كه فرايند فوق در تفاهم نامه سه جانبه فیمابین وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ، وزارت صنعت، معدن و تجارت و ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز بخوبي تبيين گرديده‌است.

* عدم اطلاع برخی مسئولین از حوزه طرح

   در این گام، همکاری و هماهنگی میان دستگاههای متولی طرح با یکدیگر از جمله سازمان حمایت مصرف کنندگان و تولیدکنندگان، شورای اصناف کشور، اتحادیه ها و مجامع امور صنفی کشور، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، سازمان ملی استاندارد، گمرک ج.ا.ا و .... با مدیریت و نظارت ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز صورت می پذیرد و بر این اساس مسئولین دستگاهها از مراحل و حوزه عملیاتی طرح اطلاع کامل دارند.

* انحصاری بودن مجری طرح

در این طرح درحال حاضر 6 اپراتور، 120 کارگزار کشوری و 12000 نفر نصاب مشغول به فعالیت هستند که نمود کامل مشارکت سازمان ها و نهادهای توانمند در این حوزه است ضمن آنكه امکان ورود هر اپراتور دیگری که توانمندی انجام اين امور را داشته باشد وجود دارد.

* اطلاع رسانی طرح

   با توجه به اينكه طرح فوق بصورت تدريجي و مرحله‌اي در حال انجام است، اطلاع رساني در اين خصوص ابتدا در سطح اتحاديه‌ها و مجامع امور صنفي صورت گرفته است و فاز دوم طرح نيز كه اطلاع رساني عمومي مي‌باشد با رايزني و همكاري صداو سيما و از طريق ساخت تيزرها و برنامه‌هاي پويا نمايي، زيرنويس و ... در حال انجام مي‌باشد.

* امکان الصاق برچسب در مبادی ورودی

   درمورد ابهام مطرح شده درمورد الصاق برچسبها در حوزه واردات کالا باید گفت: از آنجا که الصاق برچسب امنیتی شبنم در پایانه های گمرکی کشور و یا انبارهای عمومی بدلیل ورود حجم بالای واردات و دپوی کالا، امری نامیسر و دشوار شناخته شد، بر این اساس و بنابر تصمیم شورای راهبری طرح، فرآیند اجرا به این صورت است که هر واردکننده به سامانه مراجعه کرده و قبل از ثبت سفارش، به تعداد کالای وارداتی خود، درخواست برچسب می نماید، پس از ورود کالا به کشور، واردکننده می بایست با داشتن مدارک مثبتة ورود، به کارگزاری خود مراجعه تا مرحلۀ الصاق برچسب ها توسط مامورین مجاز الصاق انجام شود. این طرح مرحله به مرحله در مورد کالاهای وارداتی در حال انجام است و دراین خصوص مشکلی مشاهده نشده است ضمن اينكه امکان الصاق و یا چاپ برچسب شبنم در کشور مبداء نیز فراهم شده است و به این صورت که واردکننده پس از مراجعه به سامانه و قبل از ثبت سفارش، به تعداد کالای وارداتی خود، درخواست برچسب می نماید، سپس به میزان سفارش، برچسب های غير فعال صادر و با اخذ تعهد نامه به متقاضي جهت الصاق در کشور مبداء یا کشور واسط تحویل میگردد. پس از ورود کالا به کشور، واردکننده می بایست با داشتن مدارک مثبته گمرکی به کارگزاری خود مراجعه نمايد تا مرحلۀ فعالسازی برچسبها انجام شود. کارگزار نیز پس از رویت مدارک و بازدید از کالاها ، درصورتیکه نصب مطابق با شیوه نامه اجرایی انجام شده باشد، اقدام به فعالسازی برچسبها می نماید. درضمن امکان چاپ بارکددوبعدی روی کالا درخط تولید نيز فراهم شده است و هم اکنون تعدادی از واردکنندگان قانونی در حال استفاده ازاین امکانات مي‌باشند.

* تکیه بر سیستمهای دستی

 با عنایت به ایجاد بستر وب سرویس سامانه ثبت سفارش، هم اکنون نیاز به درج اطلاعات بصورت دستی نمی باشد لیکن به جهت برخی کنترل های لازم درخصوص تطبیق مدارک مثبتة ترخیص کالا، جهت الصاق و فعالسازی برچسبها و ارائه خدمات لازم در این حوزه، همکاری اپراتورها و کارگزاران ضروری می باشد.

* ارائه اطلاعات کامل از مشخصات کالا

       پس از حدود سه ماه از زمانی که کالایی توسط ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز، مشمول طرح شبنم قرار می گیرد، طرح «سطح بازار شبنم» برای پاک سازی کالاهایی که قبل از الزامی شدن آن گروه کالایی به کشور وارد شده اند (فقط برای یکبار) به اجرا در می آید. در اجرای این طرح، فروشگاه‌ها، تعداد کالاهای خود را به صورت خوداظهاری اعلام می‌نمایند تا به آنها برچسب تعلق گیرد. اطلاعات این گروه های کالایی در اختیار اتحادیه ها و مجامع امور صنفی بوده و باید توسط آنها در سامانه وارد گردد تا سامانه جواب استعلام را به مصرف کننده برگرداند. بدیهی است که سامانه باید به صورت پیشفرض، اطلاعات حداقلی را در نظر می گرفت که در این مورد عبارت «کالا مورد تایید است» در سامانه گنجانده شده است. با ورود اطلاعات کالاها توسط نهادهای زیرمجموعه شورای اصناف کشور این نقیصه برطرف خواهد شد و رایزنی با مسئولان شورای اصناف کشور درخصوص موضوع فوق در حال انجام است. در ضمن این نقیصه فقط و فقط در مورد کالاهای سطح بازار مطرح است و اطلاعات کالاهای وارداتی که ثبت سفارش می‌شوند هم اکنون به صورت دقیق به مصرف کننده ارائه می گردد.

مجددا تاکید می شود این موضوع صرفا برای کالاهای سطح عرضه و به تعداد بسیار محدودی صورت می پذیرد و تعمیم آن به كل طرح به هیچ عنوان صحیح نیست.

* خرید و فروش برچسبها

        وجود تعدادی محدود از برچسب های شبنم در بازار و خارج از روال صدور بارکد به این دلیل صورت گرفته است که در مراحل ابتدایی اجرای طرح، شبکه بازرسی و نظارت مردمی (شبنم)، به  دلیل اینکه برخی واردکنندگان از زمانبر بودن روند ترخیص کالا در گمرک گلایه داشتند، خواستار تحویل برچسب شدند و تعهدکتبی دادند که در زمان خروج کالا از انبار برچسب‌های دریافتی را روی کالا الصاق کنند، اما متاسفانه برخی از واردکنندگان به این تعهد عمل نکردند و همین امر منجر به بروز تخلف و خروج تعدادی بارکد از مسیر قانونی شد، اما بلافاصله این بارکدها رهگیری و مشکل برطرف شد. ضمن اینکه هر کد شبنم دارای مشخصه‌های مختلفی است، در نتیجه به راحتی می‌توان فرد متخلف را شناسایی و به مراجع قضایی معرفی کرد. بر همین اساس و با وجود حساسیتی که مجری پروژه روی اجرای قانونی آن دارد با اطلاع از ورود تعدادی برچسب در بازار مساله را بررسی و کدها رهگیری شد و در نهایت کارگزار متخلف شناسایی و مجوز صدور بارکد شرکت به طور دایمی باطل شد. این روند نظارت كماكان ادامه داشته و بازرسان پروژه به طور مستمر در حال رصد بازار مي‌باشند و به محض بروز تخلف، مساله را پیگیری و با متخلفان به شدت برخورد خواهند كرد.

لازم به ذکر است حجم برچسب های خرید و فروش شده پایین‌تر از 1 در 100000 بوده که با توسعه طرح شبنم موضوع کلا منتفی شده است.

* امکانات بازرسان

         به جهت تسهیل استعلام برچسبهای رهگیری شبنم برای بازرسان نهادهای نظارتی کشور، بر روی هر برچسب 2 کد در نظر گرفته شده است. يك کد 16 رقمی که دارای پوشش بوده و برای مصرف کننده قابل استعلام است و يك کد سریالی 9 رقمی که ویژه استعلام بازرسین است كه این کد با استعلام های مکرر منقضی نمی شود. ضمن آنكه نرم افزار ویژه بازرسان نیز تهیه و دراختیار نهادهای بازرسی و نظارتی قرار گرفته است.

* افزایش قیمت به بهانه نصب برچسب

        هرچند که موضوع عدم افزایش قیمت کالا به بهانه نصب برچسب به کرات توسط سازمان حمایت مصرف کنندگان و تولید کنندگان و شورای اصناف کشور مورد تاکید قرار گرفته و در اين زمينه اطلاع‌رساني لازم صورت گرفته است لیکن بازرسان نهادهای نظارتی نيز به طور مستمر در حال رصد بازار بوده و به محض بروز تخلف، مساله را پیگیری و با متخلفان به شدت برخورد می کنند.بدیهی است هرگونه افزایش قیمت کالا در واحدهای صنفی (با توجه به پرداخت هزینه برچسب توسط وارد کننده) به بهانه داشتن برچسب شبنم ، غیرقانونی بوده وبامتخلفین توسط تعزیرات حکومتی بشدت برخورد می شود.

لازم به ذکر است که درخصوص برخی کالاها، پس از اجرای طرح شبنم، واردات قانونی آنها تا 6 برابر افزایش داشته
(مثلا گوشی تلفن همراه) و تبعا این افزایش واردات باعث افزایش درآمد واردکننده قانونی شده که پرداخت هزینه شبنم در مقایسه با آن قابل چشم پوشی است.