قیمت مواد غذایی همچنان در مسیر افزایش

به گزارش گروه بین الملل زیست نیوز، در ادامه روند افزایشی طی یک دهه گذشته، قیمت جهانی مواد غذایی در سال 2012 نیز به میزان 2.7 درصد رشد داشته و به سطوحی رسیده است که از دهه‌های 1960 و 1970 میلادی - همچنان کمتر از آمار سال 1974 - مشاهده نشده است. در همین راستا، شاخص قیمت مواد غذایی بانک جهانی در بازه زمانی 2000 تا 2012 با میانگین نرخ 6.5 درصدی سالانه به میزان 104.5 درصد افزایش یافته است.

این روند، جریان کاهش قیمت مواد غذایی با میانگین نرخ 0.6 درصدی سالانه در بازه زمانی 1960 تا 1999 را معکوس کرده است. کاهش پایدار قیمت می توانست به موفقیت کشاورزان در حفظ محصول پیش از افزایش تقاضای جهانی برای مواد غذایی منجر شود. اگرچه جمعیت جهان بین سال‌های 1961 تا 2010 به میزان 3.8 میلیارد نفر یا 122.9 درصد رشد داشته، سرانه تولید مواد غذایی طی این بازه زمانی نیز 49 درصد افزایش یافته است. پیشرفت در پرورش محصول و گسترش زمین‌های کشاورزی عوامل اصلی در رشد تولید مواد غذایی بوده و کشاورزان در بازه زمانی 1961 تا 2010 به میزان 434 میلیون هکتار زمین دیگر را زیر کشت برده‌اند.

بی ثباتی در قیمت مواد غذایی به طور چشمگیری از سال 2006 آغاز شد. بنابر گزارش "سازمان خوار و بار جهانی" (FAO) انحراف معیار برای قیمت‌های مواد غذایی بین سال‌های 1990 و 1999 برابر با 7.7 واحد بوده، اما این رقم در بازه زمانی 2000 تا 2012 به 22.4 واحد افزایش یافته است.

اگرچه بی ثباتی در قیمت مواد غذایی طی یک دهه گذشته افزایش یافته، اما پدیده جدیدی محسوب نمی شود. بنابر داده‌های بانک جهانی، انحراف معیار قیمت مواد غذایی در بازه زمانی 1960 تا 1999 به میزان 11.9 واحد بیشتر از بازه زمانی 2000 تا 2012 بوده است. برخی بی ثباتی‌های قیمتی در بازارهای محصولات کشاورزی ذاتی بوده و ارتباط تنگاتنگی با شوک‌های آب و هوایی دارند. اما در جریان اخیر افزایش قیمت مواد غذایی می توان عوامل دیگری مانند تغییرات آب و هوایی، سیاست‌های ترویج استفاده از زیست‌سوخت‌ها، افزایش قیمت انرژی و کود، برداشت نامناسب محصول، محدودیت‌های صادراتی، افزایش تقاضای جهانی و ذخایر کم مواد غذایی را نیز موثر دانست.

یکی از مهم‌ترین عوامل رشد قیمت‌ها، افزایش تولید زیست‌سوخت‌ها در یک دهه گذشته بوده است. بین سال‌های 2000 تا 2011 تولید جهانی زیست‌سوخت‌ها افزایش بیش از 500 درصدی را تجربه کرده است. بنابر نتایج مطالعه دانشگاه بن در سال 2012، اگر تولید زیست‌سوخت‌ها بر اساس طرح‌های فعلی ادامه یابد، قیمت محصولات کشاورزی پایه به ویژه ذرت، دانه‌های روغنی و نیشکر تا سال 2020 با افزایش بیش از 11 درصدی مواجه خواهد شد.

واردات محصولات کشاورزی در مقیاس گسترده در سال‌های 2007، 2008 و 2011 عامل کلیدی در افزایش قیمت مواد غذایی طی این سال‌ها بود. به عنوان مثال، واردات قابل توجه سویا از چین به افزایش قیمت این محصول در سال 2011 منجر شد. محدودیت‌های صادراتی شامل مالیات‌ها و ممنوعیت از عوامل موثر دیگر بوده و در سال‌های 2007 و 2008 سیاست‌های اتخاذ شده در واکنش به افزایش قیمت‌ها موجب افزایش نگرانی و ترس در کشورهای وارد کننده و در نتیجه، افزایش قیمت غلات به میزان 30 درصد شد. البته اگر ذخایر مواد غذایی زیاد باشد، شوک‌های ایجاد شده در مقایسه با زمانی که ذخایر کم بوده و یا اصلا وجود ندارند، راحت‌تر کنترل و جذب می شوند.

افزایش قیمت انرژی و کود نیز با افزایش هزینه‌ها در بخش تولید، فراوری، حمل و نقل و ذخیره سازی موجب افزایش قیمت مواد غذایی می شوند. بر اساس گزارش بانک جهانی، شاخص قیمت کالاهای اساسی، میانگین قیمت انرژی طی بازه زمانی 2000 تا 2012 به میزان 183.6 درصد بیشتر از میانگین قیمت در بازه زمانی 1990 تا 1999 بوده است. میانگین قیمت کود نیز در همین دوره زمانی افزایش 104.8 درصدی داشته است.

دلایلی وجود دارند که می توان نسبت به قیمت بی ثبات و بالای مواد غذایی اساسی طی دهه‌های پیش رو اطمینان داشت. تغییرات آب و هوایی موجب بروز هرچه بیشتر رویدادهایی شدید آب و هوایی مانند سیل و خشکسالی شده و از این رو، شوک‌های وارده به تولید افزایش خواهند یافت. همچنین، قیمت مواد غذایی می تواند تحت تاثیر رشد جمعیت جهان، ارتباط قویتر و نزدیکتر بین کشاورزی و بازارهای انرژی و محدودیت‌های منابع طبیعی قرار بگیرد.

با این وجود، بنابر گزارش فائو، اگرچه قیمت بالای مواد غذایی می تواند به تشدید فقر، ناامنی غذایی و سوء تغذیه منجر شود، اما فرصتی برای تسریع سرمایه گذاری بلند مدت در بخش کشاورزی نیز محسوب می شود. این مساله می تواند انعطاف پذیری و مقاومت بیشتر در برابر تغییرات آب و هوایی و افزایش امنیت غذایی جهان را به همراه داشته باشد.