1 میلیون شغل ایجاد شد؟ نشد!

مهر - اعلام نرخ بیکاری و بررسی وضعیت اشتغال افراد، از جمله مهمترین مسئولیت‌ها و وظایفی است که طبق قانون گردآوری و ارائه تحلیل‌های آماری آن جهت استفاده برنامه‌ریزان بر عهده مرکز آمار ایران است.

از بیش از یکسال گذشته و درست بعد از فصل بهار سال 89، چرخشی در رویه آماردهی مرکز آمار ایران در بخش نیروی کار ایجاد شده است که این تغییرات به وضوح قابل مشاهد است.

 توقف گزارش‌دهی بیکاری
 
توقف انتشار آمارهای فصلی بیکاری از تابستان سال گذشته تا بهار امسال، عدم ارائه گزارشات استانی و یا دست کم جلوگیری از انتشار عمومی آن، سکوت مرکز آمار در پاسخگویی به دلایل توقف ارائه و انتشار آمار و همچنین بعضا رد و یا تایید نظرات سایر دستگاهها مانند وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی؛ از حاشیه‌های تغییر رویه آماردهی مرکز آمار از سال گذشته بوده و هست.

باید گفت آنچه که از سال گذشته تا به امروز در بحث اشتغال و بیکاری مطرح بوده است، صرفا اعلام اعداد اشتغال‌زایی‌های میلیونی در استان‌ها بدون ارائه مستندات و همچنین خبر کاهش ادامه‌دار نرخ بیکاری طی ماههای گذشته بوده که متاسفانه این موارد، با واکنش‌های متفاوتی از بدنه جامعه و مجلس همراه بوده است.
 
وضعیت اخراج‌شدگان

 این مسئله که نرخ بیکاری دچار بخش‌های پیدا و پنهان شود، به نحوی که جامعه فقط با یک عدد به عنوان بیکاری فصلی مواجه باشد(البته همین عدد نیز از تابستان سال 89 تا بهار 90 اعلام نشده است) و نیز اعلام آمارهای جدید اشتغال‌زایی و موفقیت، در مقابل بی‌میلی در اعلام وضعیت ریزش نیروی کار، تعداد افرادی که از کار اخراج شده‌اند، افرادی که در یک فصل جابجایی شغلی داشته‌اند و همچنین افرادی که توانسته‌اند به واسطه دستیابی به فرصت جدید شغلی دارای کد بیمه‌ای شوند، تناقضاتی در پذیرش و یا عدم پذیرش ادعای دولت ایجاد می‌کند.

به عبارت دیگر آنچه که در این باب اتفاق افتاده است، بیشتر از اینکه همراهی و تایید آمارهای دولت باشد، تکذیب و رد گزارشات مختصر و کوتاه مرکز آمار ایران بوده که شاید مهمترین دلیل آن را بتوان تلاش دولت در عدم ارائه گزارش کامل از وضعیت بازار کار و روشن نبودن ابعاد اشتغال‌زایی‌های جدید دانست.

 نشست بی‌نتیجه مجلس و دولت
 
با اینکه سوالات متعدد نمایندگان مجلس در ارتباط با وضعیت بیکاری کشور در بهار امسال، به کشاندن وزیر کار و رئیس مرکز آمار ایران به مجلس منجر شد؛ اما نمایندگان دولت صرفا به دفاع از 1 میلیون و 600 هزار فرصت شغلی مورد ادعای دولت در سال گذشته پرداختند و این سوال و جواب مجلسیان و دولتیان نیز بی‌نتیجه ماند.

عادل‌آذر، رئیس مرکز آمار ایران در نشست خبری سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال جاری در مقابل سوالات متعدد خبرنگاران رسانه‌ها در زمینه دلایل سکوت مرکز آمار در انتشار گزارشات فصلی بیکاری و یا بسنده کردن صرف به اعلام فقط یک عدد، گفت: ما آنچه که وظیفه برای ما حکم می‌کند، انجام می‌دهیم؛ ضمن اینکه موظف به انتشار جزئیات کامل بیکاری هم نیستیم.

رئیس مرکز آمار ایران بارها در سخنانش بر درست و دقیق بودن کارشناسی‌ها و بررسی‌های همکاران خود در مرکز آمار ایران تاکید کرد و بیان داشت: به زودی برخی روش‌های جدید آماری را در این بخش با همکاری وزارت کار انجام خواهیم داد.

در هر حال سکوت آماری نرخ بیکاری و وضعیت نامعلوم کارجویان طی بیش از یکسال گذشته، در کنار انتشار گزارشات مختلفی از زبان مجلسیان و کارشناسان بازار کار و همچنین مسئولان دولتی؛ حساسیت‌هایی را در نهایت برای نمایندگان مجلس ایجاد کرده است تا جایی که به تازگی جمع‌آوری امضاء برای استیضاح وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز مطرح شده است.

با این وجود شیخ‌الاسلامی، وزیر تعاون کار و رفاه اجتماعی عنوان می‌کند که استنادش به گزارشات مرکز آمار ایران در خصوص وضعیت بیکاری کشور بوده و این مرکز آمار است که باید آمار بیکاری و وضعیت کارجویان را بدهد و وزارتخانه متبوعش مسئولیتی در این بخش ندارد.

 1 میلیون شغل ایجاد شد؟ نشد

 اما با وجود اینگونه سخنان، وی طی هفته گذشته اعلام کرد که در 6 ماه ابتدای سال جاری دولت موفق به ایجاد بیش از 1 میلیون فرصت شغلی جدید شده است. درست در نقطه مقابل رئیس مرکز آمار ایران، گفت: در مورد آمار 6 ماهه هنوز جمع‌بندی خاصی صورت نگرفته است و نمی‌توان در مورد آن سخن گفت؛ اما از تابستان سال گذشته تا تابستان امسال 1 میلیون و 750 هزار شغل ایجاد شد!

رئیس مرکز آمار ایران همچنین از انتشار دهندگان تغییر روش این مرکز در اعلام نرخ بیکاری اظهار نارضایتی کرد و گفت: به هیچ وجه مرکز آمار در محاسبه نرخ بیکاری و تعریف شاغل از بیکار استاندارد سازمان جهانی کار را (طبق تعریف این سازمان هر فردی که در هفته 1 ساعت کار داشته باشد، شاغل است) را تغییر نداده است و در طرح سرشماری نیز همین ملاک به کار گرفته می‌شود.

 شاغل ، نه 1 ساعت کار در هفته!

 در دوران اصلاحات تعریف شاغل را مطابق تعریف غربی ها به یک ساعت کار در هفته تغییر دادند و این مسئله طی سال‌های گذشته انتقادات فراوانی را متوجه مرکز آمار ایران کرده بود؛ به نحوی که طی چند ماه گذشته به نقل از عادل‌آذر، رئیس مرکز آمار ایران اعلام شده بود که روش محاسبه نرخ بیکاری و تعریف شاغل از 1 ساعت کار در هفته به 2 روز کار در هفته تغییر یافته است، یعنی از این پس هر فردی که در هفته 2 روز کار کند، شاغل است و نه 1 ساعت.

با اعلام صریح رئیس مرکز آمار و رد هرگونه تغییر در روش محاسبه نرخ بیکاری، ابهام در مورد غیرواقعی بودن نرخ بیکاری و وضعیت اشتغال‌زایی همچنان ادامه خواهد داشت؛ چراکه هنوز به سوالاتی مانند وضعیت اخراج نیروی کار، وضعیت جابجایی افراد در بنگاهها، اوضاع کاری و مالی بنگاهها و واحدهای تولیدی کشور و همچنین چگونگی تامین معیشت با 1 ساعت کار در هفته پاسخ‌های روشنی داده نشده است.