تحولات بسیار مهم در پرونده سوریه: از بیانیه بی سابقه پادشاه عربستان تا خط و نشان روس ها

عصرایران - بررسی تحولات منطقه ای و بین المللی درباره وقایع سوریه به طرز آشکاری نشان می دهد که فصل جدیدی در این باره گشوده شده است و فشارها علیه دمشق رو به تزاید است.

موضع گیری بی سابقه عربستان

عربستان سعودی ، سفیر خود را از دمشق فراخواند.

به گزارش عصر ایران به نقل از رویترز، ملک عبدالله پادشاه عربستان سعودی نیز روز یکشنبه خواستار پایان خون ریزی در سوریه شد.
این اقدام در تاریخ روابط میان کشورهای عربی بی سابقه توصیف شده است.

در بیانیه پادشاه عربستان سعودی آمده است: آنچه در سوریه می گذرد مورد قبول عربستان سعودی نیست. سوریه باید ماشین کشتار و خون ریزی خود را متوقف کند و قبل از ازدست رفتن فرصت، به تصمیم گیری عاقلانه روی بیاورد و اصلاحات واقعی و نه وعده  آن را اجرا کند.
آنچه در سوریه روی می دهد نه با دین اسلام سازگار است و نه با عرف و اخلاق .آنچه در سوریه اتفاق می افتد بزرگتر از آن چیزی است که با دلایل مطرح شده از سوی رهبران سوریه، قابل توجیه باشد.سران سوریه می توانند به اجرای اصلاحات سریع و گسترده دست بزنند.



پادشاه عربستان سعودی اضافه کرد: آینده سوریه میان یکی از دو گزینه انتخاب آگاهانه حکمت یا حرکت به سمت بی ثباتی عمیق است. گزینه سومی وجود ندارد.

عربستان سعودی از ابتدای آغاز اعتراضات در سوریه و سرکوب دولتی آن تاکنون ، در برابر آن سکوت اختیار کرده بود.

این در حالی است که عربستان سعودی روابطی به شدت تیره با لیبی دارد ولی تاکنون نه تنها هیچ گونه اظهار نظری جدی درباره وضعیت لیبی نداشته است بلکه از به رسمیت شناختن دولت مخالفان قذافی نیز خودداری کرده است.

روابط عربستان سعودی و سوریه در سال گذشته پس از سالها تیرگی، با سفرهای متقابل ملک عبدالله و بشار اسد به دمشق و جده روبه بهبود گذاشت. سران سوریه و عربستان سعودی در سال گذشته همچنین، باهم و در سفری مشترک ، به لبنان سفر کردند.

انتقادات ملک عبدالله، شدیدترین انتقاد یک کشور عربی از سوریه از زمان آغاز اعتراضات در سوریه و سرکوب خونین آن از حدود پنج ماه پیش تاکنون است.


همچنین دولت عربستان سعودی به شدت از حسنی مبارک رئیس جمهور وقت مصر نیز در انقلاب مردمی این کشور حمایت می کرد و از به رسمیت شناختن اعتراضات مردمی این کشور قبل از سقوط مبارک ، خودداری می کرد.
عربستان سعودی همچنین با اعزام نیروهای نظامی به بحرین، حمایت عملی خود را از دولت بحرین در مقابل اعتراضات مسالمت آمیز مردمی در این کشور نشان داد و از سرکوب خونین مردم معترض بحرین پشتیبانی کرد.

همچنین عربستان سعودی ضمن در پیش گرفتن موضع حمایت از علی عبدالله صالح رئیس جمهور یمن، خشم مخالفین و معترضین در یمن را برانگیخت. با این حال عربستان سعودی در قالب شورای همکاری خلیج فارس خواستار  کناره گیری مشروط به مصونیت او شده بود.

علی عبدالله صالح این طرح را نپذیرفت ولی پس از چندی هدف حمله  قرار گرفت و هم اکنون در عربستان سعودی مشغول درمان است.

آغاز انتقادات رهبران کشورهای عربی از سوریه از آنجا مهم به نظر می رسد که "دیمیتری مدودف " رئیس جمهور روسیه نیز در ابتدای هفته جاری در بی سابقه ترین موضع گیری علیه دمشق  هشدار داد در صورتی که  بشار اسد رئیس جمهور سوریه اصلاحات را اجرا نکند با عاقبتی "حزن انگیز" روبه رو خواهد بود.

این موضع گیری ها در حالی است که با وجود آغاز اعتراضات در سوریه از پنج ماه پیش و کشته شدن حدود 2000 نفر در این کشور، شورای امنیت سازمان ملل متحد به دلیل مخالفت های چین و روسیه، تاکنون تنها موفق به صدور یک بیانیه غیرالزام آور درباره سوریه شده است.

اوضاع در سوریه

تنش ها در سوریه با آغاز ماه مبارک رمضان، شدیدتر شده است.

در حمله روز یکشنبه ارتش سوریه به معترضین در شهر دیرالزور ، بیش از 50 نفر کشته شدند. ارتش سوریه قبل از این هم یک روز قبل از آغاز ماه رمضان در حمله به شهر حماه (مذهبی ترین  شهر سوریه) 95 کشته به جا گذاشت.

از ابتدای سرکوب اعتراضات در سوریه از پنج ماه پیش تاکنون حدود 2000 نفر در سوریه کشته شدند.
سرکوب دولتی اعتراضات در سوریه ، در کنار سرکوب اعتراضات در لیبی، شدیدترین سرکوب ها و کشتار های مردم معترض از ابتدای شکل گیری انقلاب های عربی تاکنون است.

دولت سوریه می گوید که در حال جنگ با جنایتکاران و افراط گرایان مسلح است که با حمله به نیروهای امنیتی به اقدامات خشونت زا دست می زنند. این در حالی است که فعالان مخالف در سوریه می گویند که ارتش و نیروهای امنیتی این کشور ، مردم معترض را مورد حملات مسلحانه قرار می دهند.

واکنش اتحادیه عرب

نبیل العربی دبیر کل اتحادیه عرب نیز روز یکشنبه در واکنش بی سابقه ای نسبت به ادامه کشتار معترضین در سوریه،  مقامات این کشور را به توقف خشونت در برابر مردم دعوت کرد.
نبیل العربی وزیر خارجه سابق مصر و اولین وزیر خارجه کابینه تشکیل شده در مصر پس از انقلاب اخیر این کشور بود.

العربی در ابتدای آغاز به کار خود به دمشق سفر کرده و با بشار اسد رئیس جمهور سوریه دیدار کرده بود. این اقدام وی به شدت از سوی معترضین سوریه مورد انتقاد قرارگرفته و به عنوان رفتاری در حمایت از اسد تعبیر شده بود.

برخلاف موضوع لیبی که بسیاری از کشورهای عربی در مخالفت با معمر قذافی رهبر لیبی در کنار غرب قرارگرفتند اما اکثریت سران کشورهای عربی و منطقه تا پیش از این ، از انتقاد از سران سوریه خودداری کرده بودند.

موضع ترکیه

رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه نیز گفته است که وزیر امور خارجه این کشور را روز سه شنبه (فردا)به دمشق می فرستد تا پیامی "جدی" به مقامات سوریه برساند.

خانم "بثینه شعبان" مشاور ارشد بشار اسد رئیس جمهور سوریه نیز گفت که اگر وزیر خارجه ترکیه برای انتقال پیام "جدی"به دمشق بیاید قطعا حرف های "جدی تری" از مقامات سوریه خواهد شنید.
ترکیه تنها کشور منطقه است که از ابتدای آغاز اعتراضات در سوریه و سرکوب آن، نسبت به این اتفاقات، موضع انتقادی اتخاذ کرده بود.

موضع کویت

در همین حال شماری از نمایندگان پارلمان کویت از 6 کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس (کویت، عربستان، قطر، بحرین، امارات و عمان) خواستند تا در اعتراض به سرکوب معترضین در سوریه، سفرای خود را از دمشق فرابخوانند.

قطر پیش از این سفیر خود را از دمشق فراخوانده بود.
در روزهای اخیر نیز شماری از مردم کویت به همراه چند نماینده پارلمان کویت با برگزاری راهپیمایی ، خواستار اخراج سفیر سوریه از کویت شدند.
امیر کویت نیز پیش از این در بیانیه ای انتقادی نسبت به رفتار حکومت سوریه، خواستار توقف خون ریزی در این کشور شده بود.
قبل از این هم شماری از نمایندگان پارلمان کویت در بیانیه ای از دولت این کشور خواستند سفیر سوریه را اخراج کنند.

فراخوان سفرا از دمشق

با فراخواندن سفیر عربستان سعودی از دمشق، هم اکنون سه کشور عربستان سعودی، قطر و ایتالیا در اعتراض به ادامه سرکوب اعتراضات در این کشور سفرای خود را از دمشق فراخوانده اند.

شورای همکاری خلیج فارس

شورای همکاری خلیج فارس نیز در بیانیه ای نسبت به رفتار حکومت سوریه و ادامه خون ریزی در این کشور هشدار داد و خواستار توقف این روند شد.
این در حالی است که در ابتدای اعتراضات در سوریه، دولت بحرین به عنوان یکی از اعضای شورای همکاری، با اعزام فرستاده ای به سوریه، از مواضع دمشق در برخورد با اعتراضات این کشور ، اعلام حمایت کرده بود.

جمع بندی

تا چند روز پیش ، تنها کشور منطقه که علناً با دمشق مخالفت می کرد ، ترکیه بود. البته قطر نیز به دلیل حمله افراد ناشناس به سفارتخانه اش در دمشق،سفیرخود را فراخوانده بود.
روسیه نیز در حمایت ضمنی از اسد، مانع از صدور قطعنامه شورای امنیت علیه حکومت او شده بود و حتی بیانیه این شورا ، با اعمال نفوذ روسیه و چین ، از محکومیت سرکوب توسط حکومت اسد ، به درخواست از طرفین درگیری برای خویشتن داری تغییر هویت داد.

با این حال در هفته جاری حتی مدودف نیز به اسد هشدار داد که اگر به روند کنونی ادامه دهد ، عاقبتی حزن انگیز خواهد داشت و تهدید کرد که با ادامه وضعیت کنونی ، "تصمیماتی" درباره سوریه گرفته خواهد شد. به علاوه  مخالفت های کشورهای عربی علیه حکومت اسد علنی شد . این اتفاق بعد از آن افتاد که هیاتی از مخالفان اسد با سفر به واشنگتن ، با هیلاری کلینتون دیدار کردند. هرچند هویت این هیات هنوز مشخص نشده است ، اما این احتمال وجود دارد که موضوع گزینه جایگزین اسد در حال حل است.

به بیان دیگر ، یکی از نگرانی های جبهه ضد دمشق در غرب ،روسیه و کشورهای عربی با محور عربستان این است که اگر اسد سرنگون شود ، برای جایگزینی رژیم مطلوب بعد از او چه باید کرد ، به ویژه آن که بخش مرکزی مخالفان اسد را نیروهای رادیکال مذهبی و اخوان المسلمین سوریه تشکیل می دهند. شهر "حماه" که مرکز مخالفان اسد و کانون درگیری هاست ، پایگاه سنتی اخوان المسلمین سوریه به شمار می رود.

به نظر می رسد، ماجرای سوریه با رویدادهای اخیر ، از جنبه صرفاً داخلی اش خارج شده و ابعاد بین المللی گسترده ای می یابد و بدن ترتیب ، حکومت بشاراسد ، به شدت تحت فشارهای جهانی قرار خواهد گرفت و ای بسا زمینه های روانی ، تبلیغی و سیاسی لازم برای مداخله نظامی نیز پدید آید.

برای غرب با محوریت آمریکا و بر اساس دکترین امنیتی اسرائیل و نیز برای کشورهای عربی به محوریت سعودی ها ، مهار دمشق از آن جهت راهبردی است که این امر ، تضعیف جایگاه ایران را باعث می شود و قدرت مانور و چانه زنی تهران در معادلات منطقه ای راکاهش می دهد. خارج ساختن سوریه از "محور مقاومت" ، می تواند هم پیمانان ایران در لبنان را نیز در موضع ضعف قرار دهد.

لذا عربستان که در سال های اخیر در  منازعات منطقه ای ومشخصاً در عراق و لبنان ، در برابر ایران بازنده اصلی بوده ، می کوشد از فرصت به وجود آمده ، بیشترین سود را ببرد به ویژه آنکه می بیند علاوه بر ایران ، ترکیه نیز داعیه دار نفوذ منطقه ای شده و با توجه به روابط نزدیکش با غرب ، حتی می تواند جای عربستان را در منطقه بگیرد.

در این میان حکومت اسد با تاخیر در اصلاحات و ادامه خشونت ، عملاً زمینه را برای اقدام علیه خود مهیا می کند و این ، مهم ترین خطای استراتژیک بشار اسدی است که روزهای فوق العاده سختی را در پیش رو دارد و البته سرانجامی مبهم.