چین در عراق چه می کند؟

خبرآنلاین: چین به دنبال رقابت با آمریکا و ایران در عراق است

زمان عقب نشینی نیروهای امریکایی از عراق فرارسیده و دولتمردان در دولت باراک اوباما همتاهای عراقی خود را تحت فشار قرار داده اند که در خصوص ماندن و رفتن ما زودتر تصمیم بگیرید. از زمانی که باراک اوباما دموکرات در نخستین ماه های حضور در قدرت از عقب نشینی از عراق سخن گفت، موجی از تحلیل و تفسیرها در خصوص عراق پس از امریکا به راه افتاد. این سوال که چه کشورهایی از غیبت امریکا در عراق استفاده خواهند کرد هنوز هم زمزمه بسیاری است . بر هیچ کس پوشیده نیست که امریکایی ها بیم این را دارند که مبادا نخست وزیر عراق نوری مالکی عرصه را به ایران واگذار کند.

از ایران که بگذریم به کشوری می رسیم که در دو سال اخیر بر موج حضور سیاسی و اقتصادی خود در عراق به شدت افزوده است . چین این بار در عراق تنها با امریکا رقابت نمی کند بلکه رودرروی تهران هم ایستاده است . بارزترین نشانه های این مساله هم موجی از تفاهم نامه ها و توافقنامه هایی است که میان مقام های چینی و ایرانی امضا شده و می شود. بر اساس این تفاهم نامه ها دو طرف بر لزوم همکاری های اقتصادی و تکنیکی تاکید کرده اند. علاوه بر این چینی ها مسئولیت آموزش برخی تکنسین های عراقی در حوزه های مختلف را هم بر عهده خواهند گرفت. در سال 2003 میلادی که دولت انتقالی تعرفه واردات برکالا را برداشت عراقی ها با خیالی آسوده به صادرات روی آوردند. البته افزایش کالاهای برقی چینی ، تولید کننده داخلی را متضرر کرده و به دلیل همین عدم برابری درآمد و هزینه است که شرکت های تولید برق عراقی کم کار شده اند و از سال 2003 تاکنون میزان بی برقی در شهرهای عراق بخصوص بغداد افزایش یافته است .

عراق در یک دست منابع نفتی را دارد که چین بدان نیازمند است و دست دیگرش را هم برای بازسازی کشور دراز کرده است . چین در هر دو این بازی ها منفعتی را برای خود در نظر گرفته است . همین مساله کافیست تا حضور چین در عراق را توجیه کند.

بهتر است با بحث نفت اغاز کنیم. نفت عراق هنوز مقوله ای ملی است و دولت این کشور برای هم بسط و گسترش آن دست به دامان انعقاد قراردادهای خارجی شده است . دولت با ذکاوت مالیات ها را افزایش داده و البته مبلغ در هر بشکه را کاهش تا بتواند بیشترین سود را روانه جیب خود کند. در میان داوطلبان برای سرمایه گذاری در صنعت نفت عراق، بهترین گزینه همین شرکت های چینی هستند.

نخستین قرارداد نفتی پس از حمله امریکا به عراق در سال 2003 میلادی ، 5 سال بعد در آگوست 2008 منعقد شد . طرف خارجی هم شرکت ملی نفت چین بود که مسئولیت استخراج یک میلیون بشکه نفت را از جنوب عراق برعهده داشت . در ژوئن 2009 شرکت پتروشیمی انگلیس موفق شد امتیاز استخراج نفت از چاه های نزدیک بصره را به نام خود قرعه بزند. این کمپانی ها امیدوارند که اندک اندک بتوانند دریافت روزانه از چاه های نفت عراق را به بیش از 2 میلیون بشکه برسانند.

در دو دهه اخیر چین بیشترین میزان نیاز به نفت را در میان کشورها داشته است. پیش بینی می شود که در سال 2030 میلادی میزان نیاز روزانه این کشور به نفت به 105 میلیون بشکه در روز برسد. بر همین اساس میزان استخراج نفت از چاه های عراق هم باید افزایش بیشتری پیدا کند و البته این امر جز با همکاری دو کشور با هم میسر نخواهد شد. در حالی که بیشتر کمپانی های غربی برای تامین نفت مورد نیاز خود به کشورهایی به غیر از خاورمیانه دل بسته اند، چینی ها هر روز جای پای خود را در این کشورها محکم تر می کنند.

اما بحث بازسازی عراق: نوری مالکی در جریان سفر به شانگهای به صراحت اعلام کرد که دولتش مایل است برای بازسازی عراق از شرکت های چینی استفاده کند. وی به پیشرفت های چشمگیر چینی ها در مسائل راه و ساختمان سازی اشاره کرد. وی ابراز امیدواری کرد که با توجه به این تجربه شرکت های چینی بیشتری برای راه سازی ، تکمیل خطوط راه آهن و فرودگاه های عراق داوطلب شوند. بی شک این تمایل دولتمردان عراقی در این ماجرا نهفته است که چین تمام بدهی های زمان صدام حسین را به دولت جدید بخشیده و به خارج شدن عراق از منشور هفتم سازمان ملل که دال بر تحریم ها بود هم حمایت شایانی کرده است .

از سوی دیگر عراقی ها اندک علاقه ای ندارند که کار بازسازی را به غربی ها و امریکایی ها واگذار کنند چرا که هر دو این طرف از سال 2003 تاکنون در این ماجرا درگیر بودند اما موفقیت چندانی را از آن خود نکرده اند. علاوه بر حرکت بدون برنامه، همکاری های ضعیف در بازسازی و حملات شبه نظامیان به امریکایی ها و غربی ها به نظر می رسد که شرکت های غربی چندان نیاز اولیه عراقی ها را در این پروژه ها لحاظ نکرده اند . به عنوان نمونه امریکا در جنوب بغداد ، 4 میلیون دلار را صرف ساخت یک بیمارستان کرده اما عملا بی مصرف است چرا که کادر پزشکی عراقی ها نمی داند که با این تجهیزات چگونه کار کند.

امریکا از 2003 تاکنون یک میلیارد دلار صرف عراق کرده و البته 4500 سرباز را هم تقدیم کرده است ، با این همه این کشور هم اکنون بازار انرژی عراق را دو دستی تقدیم چین که اصلی ترین رقیب اقتصادی خود است می کند. این در حالیست که چینی ها در سال 2003 میلادی حتی از حمله به عراق حمایت هم نکردند. شاید این حرکت امریکایی ها معنای جغرافیایی سیاسی مدرن باشد.