گزارشی از یک محله محروم در مشهد (+عکس)

چندي پيش گزارش‌هايي از يكي از محلات فقيرنشين مشهد در رابطه با معرفي منطقه همت آباد و بررسي دغدغه اجتماعي آن در سايت ايسنا- منطقه خراسان منتشر شد؛ اين گزارش كه گوشه‌اي از حقايق تلخ جاري در اين منطقه را به تصوير درآورده بود، پاي مسوولان استانداري خراسان رضوي را به منطقه كشاند، به اين اميد كه شايد راه حلي براي بي شمار مشكل مردمي كه در اين محله در فقر و اعتياد و انحرافات اجتماعي و مشكلات بهداشتي دست و پا مي زنند، پيدا شود.

به گزارش ايسنا - منطقه خراسان، باز هم از كوچه‌هاي تو در تو و خاكي و از مقابل خانه‌هايي كه به جاي در، پرده‌ در چهارچوب ورودي خانه ‌شان نصب كرده‌اند، عبور مي‌كنيم. بهار هميشه سبز، جلوه‌هاي افسونگر خود را در باغ‌هاي اطراف اين آلونک‌ها به نمايش گذاشته، اما نمايش سبزينه‌هاي بهار هم، چيزي از كثيفي و زشتي منطقه كم نمي‌كند.

*همت آباد؛ كشف رودي ديگر*
بوي زباله و  تعفن اولين چيزيست كه به مهمانان جديد و نا آشناي منطقه خوشامدگويي مي‌كند. به نظر مي‌رسد كه زباله‌ها روزها روي زمين مانده‌اند و اين موضوع باعث جذب و تجمع انواع پشه‌ها در منطقه شده‌است.

فاضلاب يكي ديگر از عوامل بوي نامطبوع منطقه است؛ آب آلوده‌ تيره‌ هم‌چون جويباري در اطراف تمام منازل جاري است، همت آباد؛ زاده شدن كشف رودي ديگراست. معتاداني كه لابلاي شكوفه باران درختان پرسه مي‌زنند و مواد مصرف مي‌كنند... فصل بهار با تمام مهرباني‌ها و جذابيت‌هايش براي اينجا و مردم اين منطقه بي معني است. فكر مي كنم به اين كه شكوفه‌هاي صورتي درختان چقدر صبورند كه با وجود معتادان به كريستال كه لابه‌لاي درختان مشغول مصرف موادند، باز هم قادرند به رهگذران لبخند بزنند.


به همراه سيد وحيد موسويان، مدير كل دفتر اجتماعي استانداري خراسان رضوي وارد يكي از زاغه‌ها مي‌شويم، همان خانه‌اي كه ساكنانش در گزارش قبلي حرف‌هاي زيادي براي ما داشتند. تيمور كه همه بچه‌هايش معتاد بودند ما را به خاطر مي‌آورد؛ سلام مي‌كند و ما را به خرابه خانه‌اش دعوت مي‌كند.

اين بار دو خانم ديگر به جمع‌ مردانه اين خانه اضافه شده‌اند؛ وقتي موسويان از يكي از آنها درباره مشكلاتشان مي‌پرسد، مي‌گويد: چهار پسر دارم، دو پسر 8 و 10 ساله‌ام هنوز در كمپ ترك اعتياد هستند. پسر 3 ساله‌اش لباس ندارد. دو دستش را روي شانه‌هاي پسرك مي‌فشارد و ادامه مي‌دهد: پسر بزرگم كماكان مريض است و مي‌لرزد و به سمت پسري مي رود كه مثل جنيني زير پتو جمع شده. پتو را از روي او برمي‌دارد؛ صورت مثل گچ سفيد شده‌ او را مي‌بينيم و چشم ‌هاي كم فروغش را كه با هاله‌اي صورتي و کبود احاطه ‌شده‌است.

زني كه از شدت استفاده از مواد مخدر صدايش دورگه شده به سمت ما مي‌آيد و از دغدغه‌هاي دوري از فرزندش مي‌گويد و اين كه چند وقتي است از همسرش جدا شده و از آن موقع پسرش را نديده‌ است. در خصوص ويژگي هاي محله مي‌ گويد: اينجا هر روز از ساعت سه به بعد سر و كله زن‌ها و دخترهاي فراري دست در دست مردان هوسباز پيدا مي‌شود؛ اكثرا زن‌ها ساكن همين منطقه هستند.

سراغ كوچه‌اي مي‌رويم كه فساد و اعتياد تنها مشخصه‌ آن است؛ انگار همه ناامني حضور مسوولان را حس كرده‌اند؛ كسي در كوچه ديده نمي‌شود و درها بسته است. درب يكي از خانه‌ها را مي زنيم؛ صورت زن را بي حوصلگي پرکرده و آشكارا حوصله‌ صحبت كردن ندارد، از او مي‌خواهيم وارد خانه‌اش شويم با اين كه ناراضي است اما اجازه مي‌دهد. انبوه لحاف تشك‌ها نامنظم گوشه‌ اتاق ريخته شده . لامپ زردي در اتاق سوسو مي‌زند، همه چيز به هم ريخته است، گوشه حياط سرنگ‌هاي خوني ديده مي‌شود.

*به ترياك، اعتياد دارم ولي رابطه‌ي نامشروع ...؟!*
موسويان، مدير كل دفتر اجتماعي استانداري خراسان رضوي به درب يكي از منازل مي‌رود و پس از متقاعد كردن در اين خصوص كه هيچ مشكلي پيش نخواهد آمد به صحبت ‌با خانم خانه مي‌پردازد. زن در حالي كه دستانش از شدت ترس و استرس مي‌لرزد؛ مي‌گويد: قرار است از اينجا برويم. ما به طور موقت به اينجا آمده‌ايم. از او درباره محله، داشتن روابط نامشروع و اعتياد مي‌پرسم، جواب مي‌دهد: بله به ترياك اعتياد دارم ولي رابطه نامشروع ندارم، گفتم كه قرار است از اينجا برويم ... آرايش تند صورتش توجهم را جلب مي‌كند؛ دعا مي‌كنم راست گفته باشد.

پسركي كه در بازديد قبلي از منطقه ديده ‌بودم، خيلي سريع به واسطه‌ آثار به جا مانده از آبله مرغان روي صورتش شناخته مي‌شود؛ با لبخند رو به ما مي‌کند و مي‌گويد: من هنوز معتاد نشده‌ام و دست فروشي مي‌كنم. اينجا منطقه‌اي است كه پسرهاي دبستاني از اين كه در طي دو ماه، معتاد نشده‌اند به خود مي بالند. وقتي با آن نگاه‌هاي معصوم و چهره‌هاي آفتاب سوخته به من زل مي زنند ومي گويند: مي ترسيم معتاد شويم؛ تازه آن وقت عمق فاجعه جاري در تار و پود در و ديوارهاي حقير اين محله را مي فهمم.

خانم ديگري از دغدغه‌هاي نبود امنيت مي‌گويد: مي‌ترسيم دخترمان به مدرسه‌ برود؛ چون سر راهش معتادان فراواني به كمين نشسته‌اند كه هم به فكر دزدي‌اند و هم به فكر كارهاي شومي كه روزانه انجام مي‌دهند.

*معتادها چند روز پيش دوست مان را دزديده‌اند!*
سراغ مدرسه محله مي‌رويم كه تعداد زيادي از دانش آموزان مقطع ابتدايي را در خود جاي داده است؛ دختراني كه روي صورت اكثرشان آثار سالك ديده مي‌شود؛ زيبايي اصيل و بكرشان با آن زخم‌هاي آلوده به شيوه‌ ناجوري خدشه‌دار شده است. مي‌گويند از اين كه در كوچه پس كوچه هاي محله بازي كنند يا حتي از طي كردن مسير خانه و مدرسه مي‌ترسند. مي گويند: دوست مان را چند روز پيش معتادها دزديده‌اند! معلم‌ها از دختركي مي‌گويند كه پدر معتاد به كريستالش او را كتك ميزند و مدت‌هاست اجازه‌ آمدن به مدرسه را به او نداده‌است.

نشستي بين معلمان و معاونان مدرسه و مديركل دفتراجتماعي استانداري و مسوول بهداشت محيط استان خراسان رضوي و نماينده‌اي از سازمان بهزيستي كه جزء هيئت همراه هستند، برگزار مي‌شود. يكي از معلمان مدرسه كه سابقه تدريس زيادي در منطقه دارد و انگار دل پري هم دارد مي‌گويد: اين مكان براي كودكان وحتي بزرگسالان هيچ گونه امنيتي ندارد. دزدي حرف اول را در اين منطقه مي‌زند، خيلي وقت‌ها پسران از ديوار مدرسه داخل حياط مدرسه مي‌شوند و مشكلاتي را به وجود مي‌آورند.

وي ادامه‌ مي‌دهد: بارها به نيروي انتظامي مراجعه كرده‌ايم و در اين خصوص نامه نگاري هم صورت گرفته است ولي هنوز هيچ گونه اقدام جدي براي تامين امنيت منطقه انجام نشده‌است. معلم ديگري در ادامه صحبت معلم قبلي‌ مي‌گويد: زباله‌ها يكي از مهم‌ترين معضلات اين منطقه است.

وي با بيان اين‌كه زباله‌ها به طور معمول بايد روزانه جمع‌آوري شوند، مي‌افزايد: الان دو هفته است كه زباله‌ها جمع نشده و اين موضوع انواع حشرات را وارد مدرسه كرده است، به طوري كه اكثر بچه‌هاي مدرسه دچار سالك شده‌اند.

موسويان، مدير كل دفتر اجتماعي استانداري خراسان رضوي با شهرداري تماس گرفته و پي‌گيري‌هايي در اين خصوص انجام مي‌دهد. پي‌گيري‌ها نشان مي‌دهد كه شهرداري نياز به تامين مالي براي حل اين مشكل دارد و لازم است مردم محل- كه البته در فقر خود دست و پا مي‌زنند- مبلغي براي حل اين مشكل بپردازند، نهايتا قرار شد ماشيني فرستاده و زباله‌ها را جمع آوري كنند.

*مشكلات بهداشتي منطقه بيداد مي‌كند*
فردي كه رابط سازمان بهداشت و مردم منطقه است، مي‌گويد: در اين مورد پي‌گيري‌هايي صورت گرفته و حتي به فرمانداري نيز نامه فرستاده شده‌است كه در جواب گفته بودند بايد ماشيني از سوي دولت براي جمع‌آوري زباله‌ها در نظر گرفته‌ شود. يكي ديگر از آموزگاران مدرسه مي‌گويد: 500 دانش آموز در مدرسه در حال تحصيلند، اما هيچ معلم بهداشتي وجود ندارد، قبلا خانمي با ليسانس مامايي اين مسووليت را بر عهده داشت، ولي به علت كمبود نيرو معلم كلاس سوم شده و فرصتي براي بررسي بهداشتي منطقه و دانش آموزان ندارد، در حالي كه سالك و خيلي از مشكلات ديگر در اينجا بيداد مي‌كند. اين مساله كه گويي دغدغه‌ همه‌ معلمان است؛ سبب مي‌شود مديركل دفتر اجتماعي استانداري خراسان رضوي، اين مشكل را از طريق آموزش و پرورش پيگيري كند.

يكي از مشكلات عمده منطقه، آب شور است؛ به گفته‌ اهالي و معلم هاي مدرسه، دكتر شبستري رييس دانشگاه علوم پزشکي مشهد و يكي از معاونان او در بازديد از منطقه مقرر كرده‌اند که اين موضوع در شوراي بهداشت استان پي‌گيري شود، ولي هنوز وضعيت آب شرب منطقه تغييري نكرده‌است، كنده ‌كاري‌هاي شهرداري نيز از ماه‌ها پيش آغاز شده ولي هنوز سرانجامي نداشته ‌است؛ به گفته اهالي پروژه‌هاي نيمه‌ تمام مشكلات زيادي براي رفت و آمد مردم ايجاد كرده‌است. پشت ساختمان مدرسه، انبوه زباله‌هاي رها شده به چشم مي‌خورد؛ خانمي از ساكنان محله به سمت ما مي‌آيد و مي‌گويد: در اين محله ما صبح‌ها آب نداريم و براي استحمام و استفاده از آب مجبوريم نيمه‌هاي شب به انجام كارهايمان بپردازيم. يكي ديگر از مسائل منطقه بسته بودن تنها مسجد محل است؛ قرار است براي گشودن دوباره اين مكان مقدس پي‌گيري هايي لازم از سوي استانداري صورت بگيرد.

*مدير كل دفتر اجتماعي استانداري خراسان رضوي:
وضعيت امروز اين منطقه در شان خراسان‌ رضوي و مشهد به عنوان پايتخت معنوي ايران نيست*

پس از بازديد و مشاهده‌ اين همه فقر و فلاكت، اين همه تحقير و ترس و دلهره و پس از مشاهده‌ هزار دغدغه مردم، با مدير كل دفتر اجتماعي استانداري خراسان رضوي که در اين بازديد همراهيمان کرد، در اين خصوص صحبت مي‌كنيم.

سيد وحيدموسويان مي گويد: در بازديد اخير از منطقه همت آباد آنچه مشهود است محروميت شديد و گسترده اين منطقه در ابعاد مختلف اقتصادي، رفاهي و اجتماعي است.

 وي مي افزايد: اين منطقه مصداق كاملي از يك آسيب پيچيده اجتماعي است كه چهره حاشيه ‌نشيني خود را نشان مي‌دهد.

وي تاكيد مي‌كند: وضعيت امروز اين منطقه به لحاظ برخورداري از زيرساخت‌هاي عمراني- بهداشتي و فرهنگي - اجتماعي در شان خراسان‌رضوي و مشهد به عنوان پايتخت معنوي ايران نيست.

موسويان با بيان اينكه هيچ فرهيخته و انسان دردمندي از چنين وضعيتي در حاشيه پايتخت معنوي ايران اسلامي رضايت ندارد، ادامه مي‌دهد: بايد برنامه‌هاي جامع و فرابخشي با رويكرد عملياتي جهت اصلاح اساسي وضع موجود در مناطق بحران خيز حاشيه مشهد مقدس تدوين و با كمك مسئولان عالي استان و با حداكثر توان دستگاه‌هاي متولي، اجرائي ‌گردد.

وي مي‌گويد: مشكل اصلي مناطق حاشيه‌ شهر اين است كه در حوزه خدمات شهري مشهد نبوده، اما سرريز آسيب‌هاي كلان شهر مشهد مقدس دامن گير اين مناطق مي‌شود.

وي اضافه مي‌كند: اين مناطق بايد از منظر اداري تعيين تكليف شده و از بلاتكليفي خارج شوند.

مديركل امور اجتماعي و سازمان‌هاي مردم نهاد استانداري خراسان رضوي خاطرنشان مي‌كند: به دنبال حضور ميداني در منطقه و مشاهده مسائل و مشكلات موجود، به خصوص مساله زباله‌ها و آلودگي ناشي از آن و پيگيري‌هاي به عمل آمده، اقداماتي براي كاهش بحران منطقه صورت گرفت.

وي مي‌گويد: عمده مكان‌هاي تجمع زباله‌ در منطقه پاكسازي شده‌است، اما مساله بهداشت، آب شرب و ساير مشكلات منطقه در حال پيگيري است.

موسويان در خصوص مشكلات اين منطقه و مناطق مشابه آن تصريح مي‌كند: مشكلات اين مناطق زير ساختي و آثار يك دوره طولاني از نارسايي‌ها و غفلت‌ عده‌اي از مسئولان امر بوده‌است، لذا بايد بدون عجله و با نگاه كارشناسي برنامه اصلاحي تدوين شده و زمينه اجرايي شدن آن به كمك مردم بومي منطقه مهيا شود.

وي همت اهالي منطقه را در اين زمينه مهم دانسته و عنوان مي‌كند: تدوين سياست‌ها و راهبردهاي جامع جهت رفع معضلات و همت مضاعف دستگاه‌هاي اجرايي همراه با نظارت دقيق مسوولان عالي استان امري ضروري به نظر مي‌رسد.

موسويان اضافه كرد: همچنين تدوين راهكارهايي جهت حضور موثر و جلب و گسترش فعاليت بخش خصوصي و NGO‌ها در ايجاد پايگاه‌هاي خدمات اجتماعي با هدف كاهش معضلات اين حوزه، ‌ايجاد مراكز درمان اعتياد و تخصيص يارانه ويژه به اين سمن‌ها و ساير مراكز خدماتي حاشيه شهر از جمله اقدامات موثر جهت رفع گسترده معضلات است.

مديركل امور اجتماعي و سازمان‌هاي مردم نهاد استانداري خراسان رضوي بيان كرد: قطعا پيش از اين نيز فعاليت‌هايي صورت گرفته است، اما به منظور تسريع در حل معضلات حاشيه نشيني به ويژه در اطراف شهر مقدس مشهد، تبديل وضعيت مصوبات ستاد استاني مربوطه از حوزه تئوريك و نظري به برنامه‌هاي راهبردي و عملي و اخذ ضمانت‌هاي اجرايي براي تسريع مصوبات ستاد و كميته‌هاي تخصصي آن ضرورتي انكار ناپذير است.

به اميد آنكه با پيگيري‌هاي مديركل دفتر اجتماعي استانداري خراسان رضوي در خصوص جمع آوري زباله‌ها ديگر شاهد چهره زشت و كثيف انباشت زباله ها و پسماندهاي همت آباد و پشه، سالك نباشيم و مردم منطقه بتوانند هوايي را استشمام كنند كه بوي زننده زباله‌ها در آن نقشي نداشته باشد. اما آيا شرايطي فراهم مي گردد كه دختران و پسران منطقه بتوانند در محيطي بدون رعب و وحشت و اعتياد و فساد اخلاقي به راحتي به مدرسه بروند ؟