آیا آشتی فتح و حماس عملی می شود

عصر ایران؛ رضا غبیشاوی - سران فتح و حماس دو گروه اصلی و بازیگر در صحنه تحولات فلسطین روز چهارشنبه گذشته در نشستی در قاهره، با امضای توافقنامه ای به 4 سال تقسیم و جدایی در فلسطین پایان دادند. براساس این توافقنامه، کابینه وحدت ملی تشکیل می شود و در یک سال آینده نیز انتخابات پارلمانی و ریاستی برگزار می شود.

در این باره چند نکته مهم به نظر می رسد:

1- فتح و حماس که به ترتیب در کرانه باختری و نوار غزه، کابینه جداگانه خود را تشکیل داده و کنترل این مناطق را در دست دارند تاکنون بارها توافقنامه هایی را امضا کرده اند و از پایان تقسیم سخن به میان آورده اند اما هر بار با بروز مسئله و مشکلی, این توافق و آشتی به کنار می رفت.

 هم اکنون نیز تا زمان برگزاری انتخابات پار لمانی و ریاستی آینده فلسطین و اجرای متن توافقنامه, نمی توان با اطمینان از آشتی میان فتح و حماس سخن به میان آورد چرا که هر دو طرف به دنبال تحمیل خواسته های حداکثری خود و حداقل امتیازدهی است ، به ویژه برای حماس که نمی خواهد از حزبی که کنترل نوار غزه را به طور کامل در دست دارد دوباره به یک حزب خارج از چارچوب قدرت دولت فلسطین تبدیل شود.

2- نفس توافق میان دو گروه فتح و حماس، اقدامی به دور از تحلیل ها و پیش بینی ها بود. کمتر کسی پیش بینی می کرد در شرایط فعلی منطقه ای و همراه با تحولات بسیار مهم در کشورهایی تاثیر گذار در مسئله فلسطین مثل مصر و سوریه، این گروه های فلسطینی بتوانند در مسیر توافق و آشتی به نتیجه برسند.

 سران این دو گروه پیش از این بارها با یکدیگر دیدار و درباره توافق و آشتی مذاکره  و توافق کرده بودند اما هر بار با بروز مشکل و مسئله ای، این توافق زیر سوال می رفت و نابود می شد.
آخرین آن نیز توافق فتح و حماس برای تشکیل دولت وحدت ملی در قاهره و توافق بر سر پیش نویس توافقنامه ای بود که حماس هر بار از امضای آن به بهانه ای خودداری می کرد.
این در حالی است که با سرنگونی حکومت حسنی مبارک رئیس جمهور مصر به عنوان دولتی مخالف حماس و روی کار آمدن دولتی که رابطه اش با حماس بهتر است انتظار می رفت آشتی حماس با فتح به شدت از واقعیت دور شود.
سوالی که در اینجا مطرح می شود این است که چه عامل فشاری بر حماس وجود داشت که باعث شد این گروه به امتیاز دهی وادار شود و دست به اقدامی بزند که در نهایت باعث می شود کنترل نوار غزه از دست حماس خارج و کابینه حماس در نوار غزه منحل شود.

این در حالی است که شرایط برای گروه حماس پس از سقوط حکومت مبارک در مصر، روز به روز بهتر می شود. به دنبال استقرار دولت جدید در قاهره، محدودیت ها و اعمال فشارهای مصر بر حماس و نوار غزه به حداقل خود رسید و اسرائیل نیز به دلیل بی ثبات بودن رابطه اش با مصر، از برخورد جدی با حماس، ناتوان است. در این میان باید پرسید چه اهرم یا عامل فشاری بر حماس وجود داشته تا به توافقنامه تن دهد؟

3- امضای این توافقنامه باعث شد تا یکی از شعارهای اصلی انقلاب مردمی در مصر عملی شود. مردم معترض در مصر همیشه دولت مبارک را به ناکارآمدی و تضعیف نقش محوری این کشور در مسئله فلسطین متهم می کردند و خواستار بازگشت این نقش محوری بودند. امضای این توافقنامه از سوی دولتی موقت که تنها تا کمتر از 6 ماه دیگر قدرت را در دست دارد؛ نشان دهنده وجود پتانسیل بزرگی در مصر است که با کناره گیری مبارک آزاد شده و می تواند اقدامی شبه معجزه مانند توافق حماس و فتح را ایجاد کند. از سوی دیگر برخی از تحلیلگران نیز معتقد بودند مصر بدون وجود حسنی مبارک و روابط گسترده اش با آمریکا و اسرائیل و جایگاه وی در میان کشورهای عربی, نخواهد توانست به نقش آفرینی منطقه ای موثر بپردازد یا اینکه حداقل برای مدت زمان یک ساله ای مصر درگیری وضعیت بی ثبات داخلی خواهد شد که با امضای این توافقنامه ، خلاف این موضوع نیز به اثبات رسید.

4- محمود عباس رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین هم اکنون روندی را برای کسب نظر موافق قدرت های جهانی و سازمان های بین المللی و در راس آنها سازمان ملل متحد برای اعلام استقلال رسمی دولت فلسطین آغاز کرده است. پس از کشورهای آمریکای لاتین هم اکنون برخی از کشورهای اروپایی نیز از این موضع عباس حمایت می کنند اما قطعا یکی از مهمترین موانع در این مسیر, تقسیم فلسطین به دو بخش و وجود دو دولت در یک سرزمین بود که این موضوع در صورت عملی شدن توافقنامه آشتی فتح و حماس از میان می رود و مسیر تلاش ها برای اعلام استقلال دولت فلسطین هموارتر می شود.

5-  تقسیم فلسطین به دو بخش با دو کابینه و دولت بهترین زمینه را برای افزایش اعمال فشارهای اسرائیل بر مردم فلسطین فراهم می کرد. باید گفت مقامات فتح و حماس که خواسته یا نخواسته زمینه این تقسیم را فراهم کردند بهترین هدیه را برای افزایش جنایات اسرائیل به این رژیم تقدیم کردند. امروزه نیز با توافق این دو گروه فلسطینی, اسرائیل بیش از پیش تحت فشار قرار می گیرد و شاید پس از سقوط حسنی مبارک در مصر, این دومین ضربه شدید به منافع اسرائیل در چند ماه اخیر است.