اول ارديبهشت؛ درگذشت بهار، اقبال و سپهري

امروز پنج‌شنبه،‌ اول ارديبهشت‌ماه سال‌روز درگذشت ملك‌الشعرا بهار، اقبال لاهوري و سهراب سپهري است.

ايسنا، به همين مناسبت بر زندگي و خدمات علمي – فرهنگي اين چهره‌هاي فرهنگ و ادب زبان فارسي مروري كوتاه دارد.

محمدتقي ملك‌الشعرا بهار 16 آبان‌ماه سال 1265 در محله‌ي سرشور مشهد به دنيا آمد. بهار كه در سنين كودكي از قريحه‌اي ادبي برخوردار بود، در همين زمينه به تحصيل پرداخت. از سن 14سالگي به اتفاق پدر در راه آزادي گام برداشت و در سال 1324 بعد از مرگ پدرش وارد معركه‌ي سياست شد. او كه دستي بر قلم داشت، نخستين مقالات سياسي ـ اجتماعي خود را در روزنامه‌ي طوس و ساير نشريات با امضاي م. بهار منتشر كرد. ضمن اين‌كه بسياري از شعرهاي مهيج و ضداستبدادي و طنزهاي تلخ او كه مملو از تأسف بر وضع موجود و تمجيد از مشروطه و مشروطه‌خواهان بود، نيز در همين ايام در روزنامه‌هاي مختلف به چاپ رسيد.

بهار در سال 1334 با ايجاد جمعيتي به نام «دانشكده»، شاعران و نويسندگان جوان را پيرامون خود گردآورد و راهي را كه فراگرفته بود، به آنان آموخت و مكتب تازه‌اي از نثر و نظم ايجاد كرد. «مجله‌ي دانشكده» را كه ناشر افكار و آثار وي و اعضاي جمعيت بود، داير كرد. در اين مجموعه‌ي ادبي، مقاله‌هاي تاريخي به قلم آشتياني و كسروي و مقاله‌هاي ادبي بهار منتشر مي‌شد.

بهار در زمينه‌هاي گوناگون ادبي از جمله شعر، نويسندگي، ترجمه و تحقيق به فعاليت پرداخته است و از مهم‌ترين كارهاي او اين عنوان‌ها هستند: تصحيح و تحشيه‌ي دو متن مهم «تاريخ سيستان» و «مجمل التواريخ و القصص»، تأليف «سبك‌شناسي نثر فارسي» (در سه جلد)، مجموعه‌اي از اشعار (در دو جلد)، «دستور زبان فارسي»، «تاريخ احزاب سياسي ايران»، «دروس دانشكده‌ي ادبيات»، «رساله در شرح حال ماني»، «احوال فردوسي»، «احوال محمد حرير طبري»، «يادگار زريران» و «نيرنگ سياه يا كنيزان سفيد» (رمان)، تصحيح و ترجمه‌ي «تاريخ طبري» و «جوامع الحكايات» عوفي.

همچنين نطق‌ها و خطابه‌هاي بهار در زمان وكالت دوره‌ي سوم، چهارم، پنجم، ششم و پانزدهم مجلس شوراي ملي و ديگر نطق‌هاي او، به علاوه‌ي مقالات او چه در روزنامه‌ها و چه در مجله‌ي «دانشكده» از آثار مهمش به شمار مي‌آيد.

بهار در راستاي مبارزات ضداستبدادي خود دست به انتشار روزنامه‌ي «نوبهار» زد كه از سوم اسفندماه 1321 به صورت هفتگي در تهران و مشهد منتشر شد تا در زمره‌ي نشريات خوش‌نام و مشهور صدر مشروطه قرار گيرد.

ملك‌الشعرا بهار در نخستين روز ارديبهشت‌ماه سال 1330 چشم از جهان فروبست.

اما علامه محمد اقبال لاهوري شاعر معروف پاكستاني است كه از راه خواندن آثار فارسي، آثاري را به اين زبان پديد آورده است.

اقبال لاهوري در هجدهم آبان‌ماه سال ‌1256 هجري شمسي در شهر سيالكوت از بلاد پنجاب چشم به جهان گشود. نياكان اقبال از برهمنان و پانديت‌هاي عالي‌مقام كشمير بودند كه در عهد سلطنت شاه زين‌العابدين ـ ملقب به بده شاه ـ به دين اسلام مشرف شدند. اقبال در سن 24سالگي موفق به گذراندن دوره‌ي تحصيلي در كالج اسكاچ‌ميشن شد و رشته‌ي فلسفه را براي دوره‌ي فوق ليسانس خود برگزيد. او در سال ‌1926 نامزد نمايندگان مجلس استان پنجاب شد و به‌عنوان نماينده‌ي مسلمان‌ها، به مجلس وارد شد و در صحنه‌هاي مبارزه‌هاي مردم هندوستان با انگلستان، حضور فعالي داشت.

علامه اقبال در تشكيل دولت پاكستان، از محورهاي اصلي به‌حساب مي‌آيد. وي در سال ‌1937 به‌ دليل مبتلا شدن به ناراحتي كليه بينايي خود را از دست داد و بيست‌ويكم آوريل ‌1938 در 61سالگي دعوت حق را لبيك گفت. جنازه‌اش را در جوار مسجد پادشاهي به خاك سپردند و بر آرامگاهش سنگي از مرمر افغانستان، هديه‌ي محمدظاهر شاه افغان، نصب شد.

از آثار اقبال لاهوري، «اسرار خودي و رموز بي‌خودي»، «پيام مشرق»، «زبور عجم»، «گلشن راز جديد»، «بندگي‌نامه» و «جاويدنامه» هستند.

به گزارش ايسنا، سهراب سپهري، شاعر مطرح و تأثيرگذار معاصر، نيز در پانزدهم مهرماه سال 1307 در خانواده‌اي مذهبي و هنردوست به دنيا آمد. در مدرسه‌ي خيام و دبيرستان پهلوي كاشان تحصيل كرد. ديپلم ادبيات و علوم انساني گرفت. سپس به تهران آمد و در دانشکده‌ي هنرهاي زيباي دانشگاه تهران به تحصيل پرداخت و هم‌زمان به استخدام شرکت نفت در تهران درآمد که پس از هشت ماه استعفا داد. سهراب اولين مجموعه‌ي شعر خود را با نام «مرگ رنگ» در سال 1330 منتشر کرد. اين دفتر شامل مجموعه‌ي شعرهاي او در قالب نيمايي و چهارپاره است.

او سال 1332 از دانشکده‌ي هنرهاي زيبا فارغ‌التحصيل شد و نشان درجه‌ي اول علمي را دريافت كرد. در همين سال در چند نمايشگاه نقاشي در تهران شرکت كرد و دومين مجموعه‌ي شعر خود را به نام «زندگي خواب‌ها» منتشر کرد.

در مرداد 1336 از راه زميني به کشورهاي اروپايي سفر کرد و به پاريس و لندن رفت. ضمنا در مدرسه‌ي هنرهاي زيباي پاريس در رشته‌ي ليتوگرافي نام‌نويسي کرد. او همچنين کارهاي هنري خود را در نمايشگاه‌ها به معرض نمايش گذاشت. حضور در نمايشگاه‌هاي نقاشي همچنان تا پايان عمرش ادامه داشت.

سهراب در سال ‌1338، «آوار آفتاب» را منتشر كرد، كه مورد استقبال قرار گرفت. از آثار او‌ به مجموعه‌ي كتاب‌هاي «صداي پاي آب»، «شرق اندوه»، «حجم سبز»، «ما هيچ، ما نگاه» و «در كنار چمن» مي‌توان اشاره كرد. همچنين «هشت كتاب» مجموعه‌ي آثار اين شاعر معاصر است.

شعر سپهري نرم و لطيف است و در زمانه‌اي پرغوغا از طبيعت براي بيان مفاهيم فلسفي و عرفاني مي‌گفت. در شعرهاي او همه چيز احساس مي‌يابد، انگار تمام ذرات كائنات را سرشار از شور و شعوري مي‌دانست كه شعرش را خيال‌انگيز و پرتصوير كرده است. تصويرپردازي، طبيعت‌گرايي و حس‌آميزي را شايد بتوان يكي از مهم‌ترين ويژگي‌هاي شعري سهراب خواند.

سهراب سپهري در غروب اول ارديبهشت‌ماه سال 1359 در بيمارستان پارس تهران به علت ابتلا به بيماري سرطان خون درگذشت.