چه كساني در معرض ديابت هستند؟

بيماري قند يا ديابت يک بيماري است که در اثر ناتواني بدن در توليد انسولين يا كاهش يا عدم اثر انسولين در سوخت و ساز مواد قندي پديد مي‏آيد.

به گزارش ايسنا، ديابت به طور كلي به چهار گروه ديابت نوع يك، ديابت نوع 2، ديابت حاملگي و ديابت به علل متفرقه تقسيم‌بندي مي‌شود.

در ديابت« نوع يك» كه 15- 10 درصد كل موارد ديابت را تشكيل مي‌دهد توليد انسولين از پانكراس (لوزاالمعده) به علت از بين رفتن سلول‌هاي سازنده انسولين، متوقف مي‌شود به همين خاطر افراد مبتلا به اين نوع ديابت بايد از بدو تشخيص، انسولين مورد نياز بدن را به صورت تزريقات روزانه تأمين كنند. ديابت نوع يك اغلب در سنين زير 30 سال به وجود مي آ‌يد. عدم دسترسي به انسولين در افراد مبتلا به ديابت نوع يك موجب مرگ و مير بيمار نيز مي‌شود.

در ديابت نوع 2 كه بيشتر در بالغين بالاي 30 سال و چاق ديده مي‌شود و 90- 85 درصد كل موارد ديابت را شامل مي‌شود انسولين توليد شده از پانكراس به خوبي عمل نمي‌كند. در واقع يا پانكراس به اندازه كافي انسولين ترشح نمي‌كند و يا اينكه انسولين ترشح شده، به علت وجود مقاومت به انسولين مخصوصاً در افراد چاق، فاقد كارايي لازم است. افزايش قند خون سبب ايجاد عوارض زودرس و ديررس ديابت در بدن مي‌شود. اگر ديابت پيشگيري و درمان نشود، بسياري از عوارض ديابت كشنده بوده و يا حداقل سبب كاهش كيفيت زندگي فرد مبتلا به ديابت و خانواده وي مي‌شود.

ديابت حاملگي به ديابتي گفته مي‌شود كه براي اولين بار در طول حاملگي تشخيص داده شود. اين نوع ديابت معمولاً گذرا است و بعد از اتمام حاملگي بهبود مي‌يابد خانم‌هاي مبتلا به ديابت حاملگي بعداً در معرض خطر ابتلا به ديابت نوع2 هستند.

از علل متفرقه ديابت مي‌توان به جراحي، مصرف برخي داروها (مثل كورتيكواستروئيدها)، سوء تغذيه و عفونت اشاره كرد.

علائم بيماري ديابت

ديابت نوع يك معمولاً شروع پر سر و صدايي دارد و با علائمي چون تشنگي، پر ادراري، پرنوشي، كاهش وزن، گرسنگي و خستگي شديد تظاهر پيدا مي‌كند.

ديابت نوع2 شروع خيلي آهسته‌تري دارد و شايع‌ترين علامت اوليه آن در واقع بي علامتي است. درصد قابل توجهي از مبتلايان به ديابت نوع2 (تقريباً 50 درصد) از بيماري خود اطلاعي ندارند و تنها با انجام آزمايش قند خون مي‌توان آن‌ها را شناسايي كرد با اين وجود در صورت عدم كنترل مطلوب ممكن است علائمي مشابه با ديابت نوع يك نيز بروز كند.

براساس گزارش دفتر آموزش و ارتقاي سلامت وزارت بهداشت، از ديگر علائم ديابت نوع 2 مي‌توان به عفونت‌ هاي مكرر مخصوصاً در دستگاه ادراري و پوست، تاري ديد، بهبودي ديررس زخم‌ها و احساس سوزش و بي‌حسي در انگشتان پاها اشاره كرد.

 افراد در معرض خطر ديابت

تمامي افراد بالاي 40 سال در معرض خطر ابتلا به ديابت نوع2 هستند و بايد هر سه سال يك‌بار تحت آزمايش قند خون قرار بگيرند.

افراد دچار اضافه وزن كه حداقل يكي از شريط زير را داشته باشند نيز در معرض ابتلا به ديابت نوع2 هستند و انجام آزمايشات مكرر قند خون در آ‌ن‌ها بايد در سنين زير 40 سال يا با فواصل كوتاهتر (هر 2- 1 سال) انجام شود.

اين شريط عبارتند از:

1- وجود سابقه ابتلا به ديابت در بستگان درجه اول

2- سابقه ابتلاي فرد به ديابت پنهان (مرحله پيش از ديابت)

3- سابقه ابتلا به ديابت حاملگي

4- سابقه تولد نوزاد با وزن بيشتر از 4 كيلوگرم يا تولد نوزاد با ناهنجاري‌هاي مادرزادي

5- بالا بودن فشارخون (فشارخون ماكزيمم بيشتر از 140 و يا مينيمم بيشتر از 90 ميلي‌متر جيوه)

6- سابقه ابتلا به كيست‌هاي متعدد تخمدان و يا بيماري‌هاي قلبي- عروقي

پيشگيري از بيماري ديابت

به طور کلي پيشگيري از ديابت را مي توان در سه سطح اوليه، ثانويه و ثالثيه انجام داد:

پيشگيري اوليه شامل اقدامات لازم جهت جلوگيري از بروز ديابت در افراد در معرض خطر مي باشد. اقداماتي مانند فعاليت منظم ورزشي ، کم کردن وزن ، داشتن رژيم غذايي کم چربي و با قند پايين و مصرف ميوه و سبزيجات.

درپيشگيري ثانويه کنترل دقيق قند خون به منظور جلوگيري از پيدايش عوارض آن صورت مي گيرد. کنترل دقيق قند خون از طريق رعايت اصول صحيح درمان به نحو چشمگيري در کاهش عوارض بلند مدت ديابت مؤثر است.

از آنجاييکه جلوگيري از پيشرفت عوارض ديابت بعد از به وجود آمدن آن ها و يا در واقع پيشگيري ثالثيه، هزينه هاي زيادي را به بيمار و جامعه تحميل مي کند، تمام سعي و تلاش بايد بر روي پيشگيري اوليه و ثانويه متمرکز شود.

مراقبت‌هاي كلي در بيماران ديابتي

كنترل عوارض ناشي از ديابت در سالمندان مشكلتر از ساير گروههاي سني است. از اين رو بايد مراقبت خاص از سالمندان بعمل آيد تا از بروز اين عوارض جلوگيري شود:

1- با توجه به اينكه سكته‌هاي قلبي در مبتلايان به ديابت ممكن است با درد زيادي همراه نباشد و حتي گاهي بدون درد باشد، لازم است سالمند ديابتي در صورتي كه عوامل زمينه‌ساز بروز سكته قلبي نظير چربي خون بالا را نيز داشته باشد، مرتب تحت نظر متخصص قلب و عروق باشد و از انجام فعاليت‌هاي بدني سنگين و ورزشهاي طولاني مدت بپرهيزد.

2- تميز نگه‌داشتن تمام قسمت هاي بدن بسيار مهم است زيرا ميكروب مي‌تواند از راه ترك‌هاي كوچك پوست بداخل بدن راه يافته و عفونت جدي ايجاد كند.

3- يبوست مي‌تواند يكي از نشانه‌هاي افزايش قند خون باشد زيرا افزايش ادرار ناشي از بالا رفتن قند خون، موجب كم‌آبي بدن و جذب اضافي مايعات از روده‌ها و لذا سفت شدن مدفوع مي‌شود. با نوشيدن مايعات فراوان و كنترل قند خون مي‌توان مشكل يبوست را حل كرد.

5- اندازه‌گيري مرتب قند خون و ثبت آن ضروري است. آزمايش قند خون ناشتا بهترين راهنما براي دانستن وضعيت قند خون است.

6-درصورت بروز هرگونه تغيير در بينايي تاري ديد بايد بلافاصله به چشم‌پزشك مراجعه کرد

7-زخم پا يكي از دلايل شايع بستري شدن سالمندان ديابتي در بيمارستان است، بنابراين پاها بايستي هر روز وارسي شوند و هرگونه تغيير در آنها مورد توجه قرار گيرد.