در تالابهای لوگشوموسن نزدیک یارنا در جنوبشرقی استکهلم، اصطلاح سوئدی «اینجا سگ دفن شده است» به شکلی عجیب و حتی وهمآور، معنایی کاملاً واقعی پیدا کرده است. در جریان تحقیقات گسترده باستانشناسی مرتبط با ساخت خط آهن اوستلنکن، پژوهشگران بقایای حفظشدهی یک سگ از عصر حجر را کشف کردند که آگاهانه روی بستر دریاچه قرار گرفته و همراه با یک خنجر استخوانی بسیار ظریف دفن شده بود.
این کشف به دوره نوسنگی پایانی، حوالی ۳۳۰۰–۲۶۰۰ پیش از میلاد، تعلق دارد و هماکنون بهعنوان یکی از خارقالعادهترین دفنهای سگ در اروپای شمالی توصیف میشود.
بخشهایی از اسکلت سگ در تصویر دیده میشود
یک گور زیر آبی
امروزه لوگشوموسن یک باتلاق خیس و پر از خزه است، اما ۵۰۰۰ سال پیش، دریاچهای کمعمق با فعالیت انسانی در پیرامون آن وجود داشت. شواهد باستانشناسی نشان میدهند مردم سازههای ماهیگیری پیچیدهای در امتداد ساحل ساخته بودند؛ با موانع چوبی بافتهشده و تلههای ماهی که ماهیها را مستقیم به سمت دامهای سبدگونه هدایت میکردند. این یک چشمانداز مهندسیشده بود؛ بهطور دقیق برنامهریزی و نگهداری میشد و برای بقاء حیاتی بود. گور سگ نیز در همین دریاچه بود.
این حیوان در عمق حدود ۱.۵ متری و در فاصلهای حدود ۳۰ تا ۴۰ متر از آنچه زمانی ساحل دریاچه بوده، پیدا شد. باستانشناسان معتقدند سگ با پوست حیوانی پوشانده شده، با سنگهایی سنگین شده و آگاهانه به داخل آب فرستاده شده است. جمجمه سگ خرد شده بود و این نشاندهنده عمل آگاهانه و نه مرگ تصادفی است.
کنار پنجههای سگ، خنجری به طول ۲۵ سانتیمتر از استخوان آهو یا گوزن قرمز قرار داشت. به دلیل شرایط کماکسیژن تالاب، هم اسکلت و هم خنجر بهطرز استثنایی حفظ شدهاند. تیغه خنجر به قدری ظریف است که میتوان آن را تقریباً با یک نمونه مدرن اشتباه گرفت.
خنجر استخوانیِ ۵۰۰۰ ساله که بهطور استثنایی حفظ شده است
داستانی که خود سگ روایت میکند
تحلیلها نشان میدهد حیوان یک سگ نر بزرگ و قوی بوده که تقریباً ۵۰–۵۲ سانتیمتر ارتفاع شانه داشته و بین سه تا شش سال سن داشته است. استخوانهایش نشاندهنده زندگی فعال اوست؛ احتمالاً همراه انسانها حرکت میکرده، در شکار کمک میکرده، از کمپها محافظت میکرده یا نزدیک سازههای ماهیگیری کار میکرده است.
سگها در دوران سنگی در جوامع انسانی نقش مهمی داشتند، اما دفن کامل سگها نادر است. دفن سگی همراه یک شیء شبیه سلاح، حتی نادرتر است.
لینوس هاگبرگ، باستانشناس و رهبر پروژه میگوید: «یافتن یک سگ دستنخورده از این دوره بسیار غیرمعمول است. اینکه سگ همراه یک خنجر استخوانی دفن شده باشد، این کشف را تقریباً بیهمتا میکند.»
آیین، نمادگرایی و معنا
چرا سگی همراه یک خنجر زیر دریاچه دفن شده است؟ باستانشناسان در نتیجهگیری قطعی محتاط هستند، اما شواهد بهروشنی نشاندهنده یک عمل آیینی است. کشفیات مشابه، هرچند بسیار ناقصتر، در نقاط دیگر شمال اروپا ثبت شده است؛ بهویژه در تحقیقات مرتبط با تونل فهمارن بلت که در آن جمجمه سگها نزدیک سازههای ماهیگیری دفن شده بود. اما یک سگ کامل همراه با خنجر ظریف، لوگشوموسن را متمایز میکند.
خنجر خود یک ابزار روزمره نبوده است. ظرافت ساخت آن ارزش نمادینش را نشان میدهد که احتمالاً بیانگر جایگاه، محافظت یا نقش آیینی بوده است. قرار دادن خنجر همراه سگ نشان میدهد حیوان معنای ویژهای داشته؛ شاید بهعنوان همراه، نگهبان یا شرکتکننده در آیینهایی مرتبط با آب، ماهیگیری یا جهان ارواح.
در بسیاری از فرهنگهای ماقبلتاریخی، تالابها و دریاچهها فضاهای مرزی دیده میشدند؛ مکانهایی که قربانیهایی به نیروهای فراتر از قلمروی انسانی پیشکش میشدند. ماهیت آگاهانه دفن هم از این ایده پشتیبانی میکند که سگ بخشی از چنین نظام اعتقادی بوده است.
مربعهایی به ابعاد ۵×۵ متر کاوش، بررسی و مستندسازی میشدند و سپس دوباره با خاک پر میشدند و پس از آن مربع جدیدی گشوده میشد
کاوش یک چشمانداز غرقشده
بازیابی این کشف کار سادهای نبود. منطقه کاوش حدود ۲۵۰۰ متر مربع را پوشش میداد و به شبکهای از مربعهای پنج در پنج متر تقسیم شده بود. لایههای بالایی خزه کاملاً از آب اشباع شده بودند و حرکت بدون آمادهسازی گسترده تقریباً غیرممکن بود.
برای دسترسی به محل، باستانشناسان حدود ۲۰۰ تخته چوبی پهن کردند تا ماشینآلات سنگین را حمایت کنند. هر مربع اندکی پس از کاوش، پر از آب میشد و شش پمپ شبانهروزی کار میکردند. با وجود این چالشها، کل منطقه با استفاده از فتوگرامتری مستندسازی شد و مدلهای سهبعدی با وضوح بالا از هر کشف در موقعیت اصلی آن ایجاد شد.
مگنوس یوهانسون، مدیر پروژه میگوید: «این محیط کار میدانی بسیار دشواری نیاز داشت، اما همکاری بین باستانشناسان و تیمهای ساخت و ساز بسیار خوب عمل کرد.»
مراحل بعدی
سگ، خنجر و یافتههای مرتبط اکنون به آزمایشگاههای حفاظت منتقل شدهاند و تحلیلهای بیشتری در جریان است. تاریخگذاری رادیوکربنی، توالییابی DNA و مطالعات ایزوتوپی به تعیین دقیق زمان زندگی سگ، رژیم غذایی و محل زندگی آن کمک خواهند کرد.
این پاسخها تنها داستان یک حیوان را نمیگویند؛ بلکه روشن میکنند مردمِ اطراف این دریاچه چگونه اقتصادشان را سازماندهی میکردند، حیوانات را چگونه میدیدند و آیینها چگونه در زندگی روزمره تنیده شده بودند.
لوگشوموسن پیش از این بهعنوان یک مکان مهم دوران سنگی شناخته میشد، اما با کشف سگی که همراه خنجر زیر دریاچه دفن شده است، به چیزی بیش از آن تبدیل شده: پنجرهای نادر به دنیای عاطفی و نمادین اسکاندیناوی ماقبلتاریخی.
منبع: فرادید
پربیننده ترین پست همین یک ساعت اخیر