قلم‌ها در برابر الگوریتم‌ها: جدال کاریکاتوریست‌های ایرانی با هوش مصنوعی

عصر ایران؛ محمد حسن گودرزی_ ورود هوش مصنوعی به دنیای هنر، نبردی میان «قلم و احساس» هنرمند و «الگوریتم‌های» بی‌روح ماشین به راه انداخته است. در این میان، کاریکاتوریست‌های ایرانی از چالش‌ها، تهدیدها و فرصت‌های این فناوری جدید برای هنر کاریکاتور می‌گویند و چشم‌انداز آینده این حرفه را تحلیل می‌کنند.

چند سالی هست که موضوع هوش مصنوعی و ورود این پدیده به حوزه‌های مختلف زندگی بشری، باعث به وجود آمدن بحث‌ها و اظهارنظرهای مختلف در مخالفت یا حمایت از آن شده است.

برخی عقیده دارند هوش مصنوعی در نهایت باعث از بین رفتن بسیاری از مشاغل به دلیل ماهیت انسان محور آنها خواهد شد و در مقابل عده ای دیگر عقیده دارند با وجود مخالفت‌ها هوش مصنوعی به عنوان یک ابزار در خدمت رشد و شکوفایی افراد در حوزه‌های مختلف می‌شود.

مقوله هنر از جمله حوزه‌هایی است که ورود هوش مصنوعی به آن بخش‌های مختلفی مانند سینما، موسیقی  و نقاشی را تحت تاثیر خود قرار داده و به نظر می‌رسد که پدیده‌ای که در ابتدا به عنوان یک موضوع حاشیه‌ای در دنیای هنر مطرح شده بود رفته رفته در حال به دست آوردن بخشی از بازار و آثار هنری است.

حوزه کاریکاتور هم از جمله بخش‌هایی است که تحت تاثیر هوش مصنوعی و عملکرد آن قرار گرفته و حالا بخشی از نشریات و سایت‌ها به جای استفاده از قلم کاریکاتوریست‌ها استفاده از هوش مصنوعی را برای خلق کاریکاتور و طنز به کار گرفته‌اند. 

سه نفر از کاریکاتوریست‌ها ایرانی در گفتگو با عصرایران دیدگاه خود را در مورد این پدیده و تاثیر آن بر حوزه کاریکاتور در میان گذاشتند که در ادامه می‌آید:

هوش مصنوعی جایگزین «اندیشه و احساس» هنرمند نمی‌شود

جواد علیزاده، کاریکاتوریست مطرح و مدیر مسئول نشریه «طنز و کاریکاتور»، با تأیید ورود این فناوری به حوزه کاریکاتور، در پاسخ به ارزیابی خود از این پدیده گفت: من نگاهی متعادل و بینابین به قضیه دارم و چندان مخالف فناوری نیستم.

این کاریکاتوریست مطرح افزود: کاریکاتوری که با هوش مصنوعی ساخته می‌شود، مانند فیلم‌های تولید شده با این فناوری، کاملاً مصنوعی به نظر می‌رسد و آدم دچار شک و تردید می‌شود. این آثار از نظر فرم، همه یک شکل هستند، روح ندارند و حالتی ماشینی دارند که کاملاً مشخص است.

مدیر مسئول نشریه طنز و کاریکاتور به جنبه‌های مثبت این فناوری نیز اشاره کرد و ادامه داد: منکر این نمی‌شوم که هوش مصنوعی حتی برای کاریکاتوریست هم در بعضی زمینه‌ها می‌تواند مؤثر باشد و به او کمک کند. مثلاً در تحقیقاتی که یک کاریکاتوریست انجام می‌دهد، شاید بتواند چیزهای جدیدتری را تجربه کند، با این همه نباید از هوش مصنوعی برای اجرای کار خودش استفاده کند.

وی با اشاره به چگونگی خلق کاریکاتور در گذشته توضیح داد: کاریکاتوریست‌ها در گذشته برای کار خود آرشیوهای تصویری از چهره‌ها، مکان‌ها و فضاها داشتند. اکنون هوش مصنوعی این کار را راحت کرده است. با این وجود، بهتر است که هنرمند با استفاده از این امکانات، اثر خود را با حس و حال شخصی‌اش خلق کند و چندان تحت تأثیر هوش مصنوعی قرار نگیرد.

علیزاده استفاده از هوش مصنوعی به عنوان یک ابزار را تأیید کرد و گفت: از هوش مصنوعی به عنوان ابزار برای پیشرفت کار می‌توان استفاده کرد. همه ما (کاریکاتوریست‌ها) که با کارهای تصویری سر و کار داریم به منابع تصویری نیاز داریم. مثلاً من برای کشیدن چهره یک فرد، باید عکس او را پیدا کنم تا بتوانم دفرمه‌اش کنم. قبلاً این جستجو سخت بود و بعداً با گوگل ساده‌تر شد، اما هوش مصنوعی امکانات بیشتری فراهم می‌کند.

 وی تأکید کرد: با این همه، نظر من این است که باید هر کاریکاتوریستی، سبک و حس و حال خودش را در کارهایش منعکس کند.

این هنرمند پیشکسوت حوزه کاریکاتور در خصوص آینده این حوزه با وجود پیشرفت‌های هوش مصنوعی اظهار داشت: در شرایط فعلی نمی‌توان راجع به آینده هوش مصنوعی با قاطعیت اظهار نظر کرد؛ هم می‌تواند در خدمت باشد و هم می‌تواند ترسناک باشد. از زمان ورود رنگ‌آمیزی دیجیتال و برنامه‌هایی مثل فتوشاپ، تغییراتی در کاریکاتور به وجود آمد و هوش مصنوعی شکل پیشرفته‌تر همین روند است.

علیزاده در پایان نتیجه‌گیری کرد: اگر مخاطبان کاریکاتور همچنان برای پیام و ارزش خطوط مینیمال اهمیت قائل باشند، فکر می‌کنم هوش مصنوعی نتواند صددرصد جای کاریکاتوریست را بگیرد. چون یک کاریکاتوریست، احساس، اندیشه، ایدئولوژی، تکنیک و خطای خاص خود را دارد و نگاهی شاعرانه و تحلیل‌گر به مسائل انسانی و سیاسی جامعه‌اش دارد. از این جهت، هوش مصنوعی هیچ موقع نمی‌تواند جای کاریکاتوریست را بگیرد. این نظر من است.

مقاومت در برابر هوش مصنوعی فایده‌ای ندارد

علی درخشی، کاریکاتوریست و کارگردان مجموعه انیمیشنی «دیرین دیرین»، در پاسخ به این پرسش که آیا هوش مصنوعی بر کار او تأثیر گذاشته است، گفت: من مدت‌هاست که عملاً کشیدن کاریکاتور به شکل حرفه‌ای انجام نمی‌دهم. در واقع باید بگویم که در ایران درامد کسب کردن صرفاً از راه کاریکاتور همیشه خیلی سخت بوده است.

این کاریکاتوریست افزود: به دلایل مختلف سلیقه‌ای و امنیتی، کارتونیست‌ها همیشه در معرض خطر بوده‌اند و نمی‌توانستند روی کاریکاتور به عنوان منبع درآمد حساب کنند. سرنوشت تلخ نشریات طنز گواه این موضوع است؛ صادقانه بگوییم، کاریکاتور در ایران اقتصاد ندارد.

این هنرمند در ادامه به گستردگی نفوذ این فناوری اشاره کرد و ادامه داد: هوش مصنوعی وارد تمام حوزه‌های هنری شده و به نظرم به‌زودی همه کار در این حوزه  می‌تواند انجام دهد.

کارگردان مجموعه انیمیشنی «دیرین دیرین»، در پاسخ به نگاه شخصی‌اش به هوش مصنوعی در حوزه کاری خود اظهار داشت: به عنوان یک هنرمند، ترجیح می‌دادم هوش مصنوعی نباشد، ولی دنیا، علم و خواست بشر منتظر خواسته من نمی‌مانند. به نظرم دنیا متحول شده است و هوش مصنوعی را حتی نمی‌توان با اختراع موبایل یا به وجود آمدن انیمیشن سه‌بعدی مقایسه کرد؛ این پدیده بسیار فراتر از آن‌هاست.

وی تصریح کرد: سعی می‌کنم دنیایی را که هوش مصنوعی در آن قدرت می‌گیرد، درک کنم و بفهمم و در برابر آن مقاومت نمی‌کنم، چون فایده‌ای ندارد. هوش مصنوعی فعلاً در زمینه خلاقیت آنقدر جلو نرفته، ولی به آن سطح هم خواهد رسید. 

این کارگردان با طرح یک دیدگاه آینده‌نگرانه بیان کرد: مسئله این است که شاید در آینده دیگر مردم کار خلاقانه نخواهند و آن آسایش و رفاهی که هوش مصنوعی برایشان می‌سازد، برایشان مطلوب باشد.

درخشی در پاسخ به این سؤال که آیا از جایگزینی توسط هوش مصنوعی هراس دارد، گفت: ترس از بیکاری همیشه وجود دارد، ولی من تا همین الان هم بیکار بوده‌ام، پس ترس از هوش مصنوعی کمتر است. دوم اینکه سعی می‌کنم آن را بشناسم.

این هنرمند با اشاره به تأثیرات اجتماعی-اقتصادی این فناوری توضیح داد: به نظر می‌آید هرچقدر هوش مصنوعی شغل‌ها را از بین ببرد، به موازاتش می‌تواند رفاه و ارزانی ایجاد کند و یک توازن اتفاق بیفتد. من فیلسوف نیستم که بتوانم آینده را از نگاه فلسفی ببینم، ولی شاید آنقدر هم ترسناک نباشد.

درخشی در پایان جمع‌بندی کرد: احتمالاً باید با کاریکاتور به معنی سابق خداحافظی کنیم. مگر اینکه مثل تئاتر که سینما نتوانست آن را از بین ببرد، بپذیریم که تکنیک‌ها و هنرمندانی هستند که علاقه‌مندان خاص خود را دارند. کار با قلم هیچ‌وقت از بین نمی‌رود، ولی به عنوان جریان اصلی، موقعیتش را از دست می‌دهد.

کاریکاتور «احساس» می‌خواهد، نه الگوریتم

حمید محمدی‌فر، کاریکاتوریست که سابقه همکاری با نشریاتی چون «جوان ورزشی»، «خانواده» و «روزهای زندگی» را در کارنامه خود دارد، در پاسخ به این پرسش که ورود هوش مصنوعی چه تأثیری بر این حوزه گذاشته است، گفت: کیفیت هوش مصنوعی تو کاریکاتور پایین است. در کاریکاتور، اجزای چهره را در جهتی که هست اغراق می‌شود. برای مثال، برای کشیدن کاریکاتور یک فرد ژاپنی یا چینی که چشم‌های ریزی دارد هوش مصنوعی برعکس عمل کرده و چشم‌ها را درشت می‌کند؛ کاری که در انیمیشن‌های ژاپنی و چینی نیز انجام می‌شود. این رویکرد اساساً غلط است و هوش مصنوعی در کاریکاتور از اصول نادرستی پیروی می‌کند.

این هنرمند با اشاره به هزینه پایین‌تر استفاده از هوش مصنوعی ادامه داد: با این حال، شاید چون هزینه‌اش (استفاده از هوش مصنوعی) کمتر است، عده‌ای به سمت آن بروند و این موضوع قطعاً تأثیرگذار خواهد بود.

محمدی‌فر در خصوص اینکه آیا این تأثیر منفی منجر به کاهش مشتریان و سفارش‌ها برای او شده است، اظهار داشت: بی‌تاثیر نبوده است. البته برخی از مشتریان همچنان کار دست را ترجیح می‌دهند، به‌ویژه که من به صورت زنده کار می‌کنم و آن‌ها فرآیند خلق اثر را می‌بینند.

 وی اضافه کرد: این مسئله بعید نیست که ممکن است برخی نشریات برای سفارش‌های خود به هوش مصنوعی روی بیاورند. با این همه من به هیچ عنوان کیفیت کار هوش مصنوعی را در حوزه کاریکاتور خوب نمی‌بینم.

محمدی‌فر در پایان در پاسخ به این سؤال که آیا هوش مصنوعی در آینده با رفع ایرادات فعلی می‌تواند به طور کامل جایگزین هنرمند شود، گفت: من فکر نمی‌کنم این ایرادات قابل برطرف شدن باشد. این موضوع مانند بازیگری است که چند وقت پیش در هالیوود با هوش مصنوعی ساخته شده بود. گفته شد که چون این بازیگر احساس ندارد، هرگز نمی‌تواند جای بازیگران واقعی را بگیرد. به نظرم کاریکاتور هم ریزه‌کاری‌هایی دارد که هوش مصنوعی از عهده آن برنمی‌آید.

بیشتر بخوانید:

آینده مشاغل با هوش مصنوعی؛ سونامی بیکاری در راه است؟ 

صدای پای فراهوش؛ نگرانی از تسلط هوش مصنوعی بر بشر

فاجعه کرایست‌چرچ تکرار می‌شود؟ نیوزلند با حذف پلیس، کنترل اسلحه را به دولت واگذار کرد

تماشاخانه

کمی چاقی می‌تواند کمک‌کننده باشد / نقش لاغری بیش از حد را در مرگ زودرس دست کم گرفته‌اید (فیلم)

چه‌ کسانی باران را در ایران به قتل رساندند؟ قاتلان هنوز در بین ما هستند / تا آن‌ها هستند محال است باران درست ببارد (فیلم)

فیلم های دیگر