عصر ایران ــ بیش از سه ماه از خشکی کامل دریاچه پری در استان زنجان میگذرد و این دریاچه با همه بزرگی خود حالا بهطور کامل خشک شده و تمام آبزیان آن که حدود پانزده هزار ماهی بودند، از بین رفتهاند.

به گزارش عصر ایران دریاچه پری که به نامهای دریاچه خندقلو یا شورگلی هم معروف بود، یکی از زیباترین جاذبههای طبیعی استان زنجان به شمار میرفت. این دریاچه چون در مجاورت روستاهای پری و خندقلو قرار دارد، معمولاً به این نامها شناخته میشود.

سطح دریاچه پری حدود شصت و هشت هکتار یا تقریباً نیم کیلومتر مربع بود، با طول تقریبی یک و نیم کیلومتر و عرض پانصد متر. آب آن از طریق رودخانه قزلاوزن و چشمههای محلی تأمین میشد که حالا به دلیل کاهش بارش بارانها و برداشتهای غیراصولی آب، مخصوصاً پمپاژ آب در کشاورزی، سطح آبش آنقدر پایین رفت که بهطور کامل از بین رفته است.

این دریاچه در دهستان اوریاد بخش مرکزی شهرستان ماهنشان، حدود چهل و پنج کیلومتری شهر ماهنشان و صد و پنجاه و دو کیلومتری زنجان قرار داشت. دریاچه پری زیستگاه محیطزیستی بسیار غنی برای آبزیان، مخصوصاً ماهیهای گرمابی، و پرندگان مهاجر بوده و حتی از آن بهعنوان یک مرکز مهم پرورش ماهی استفاده میشد که محصولاتش به استانهای دیگر صادر میگردید.

خشکی دریاچه پری یک روند تدریجی و البته طولانیمدت بود که در تمام این فرایند، مرگ تدریجی دریاچه را میشد مشاهده کرد، اما به دادش نرسیدند. از آنجایی که مدیریت آب در ایران با فساد گسترده، نابلدی و ناکارآمدی مواجه است، در تمام این مدت خشکی دریاچه – با اینکه نجات آن کار چندان دشواری هم نبود – به دادش نرسیدند و دریاچه خشک شد.

فرآیند خشکی دریاچه از حدود هفت یا هشت سال قبل، تقریباً بین سالهای ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸، با کاهش جدی سطح آب آغاز شد، اما خشکی کامل و بحرانی در تابستان ۱۴۰۴ رخ داد.

در سال ۱۳۹۶ گزارشهای گردشگری نشان میدهد که دریاچه میزبان گردشگران نوروزی بوده و کاملاً پرآب بود و یکی از زیباییهای جاذبههای طبیعی ماهنشان توصیف میشد. حتی در سالهای ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ هم بهعنوان مرکز پرورش ماهیهای گرمابی و مقصد گردشگری مهم معرفی گردید.

با تشدید خشکسالیهای سال ۱۳۹۷ و از طرف دیگر برداشت بیرویه از رودخانه قزلاوزن که منبع اصلی تغذیه دریاچه بود، سطح آبش سالبهسال پایین آمد. کارشناسان محیطزیست زنجان در گزارششان گفتهاند که طی سالهای اخیر، حداقل پنج یا شش سال پیش، با کاهش جدی ورود آب مواجه شد. این روند با سالها بیتوجهی به مدیریت منابع آب، برداشتهای غیراصولی، پمپاژهای کشاورزی و الگوی کشت نامناسب تشدید پیدا کرده است.

رودخانه قزلاوزن هم اکنون در شرایط فوق بحرانی قرار دارد. این رودخانه هفتصد کیلومتری که از کوههای چهلچشمه در استان کردستان سرچشمه میگیرد، از استانهای آذربایجان شرقی، زنجان و قزوین عبور میکند و در نهایت با پیوستن به شاهرود، سفیدرود بزرگ را تشکیل میدهد. حوضه آبریز این رودخانه بیش از شصت و پنج هزار کیلومتر مربع است که نقش حیاتی در کشاورزی و اکوسیستم منطقه ایفا میکرده است.

اما چنان بلایی به سر این رودخانه آوردهاند که حالا نهتنها خروشان و پرآب نیست، بلکه حتی به رودخانه فصلی تبدیل شده و در برخی فصلها آبی در آن جریان ندارد؛ به شکلی که بسترش ترک خورده و عکسهای موجود این را نشان میدهند.

این رودخانه سدسازیهای متعددی روی آن صورت گرفته که این سدسازیها حقابه آن را از بین بردهاند؛ آن هم حقابه رودخانهای که خودش حقابه تالابها، دریاچهها و محیطزیست مسیر خود است. از آنجایی که دیگر نمیتواند حقابه خودش را تأمین کند، حقابه محیطزیست را هم نمیدهد. تمام دریاچهها و تالابهایی که از آن تغذیه میشدند یا کاملاً خشک شدهاند – مثل دریاچه پری – یا در آستانه خشک شدن هستند.
در ادامه عکسهای بیشتری از بستر خشک دریاچه پری را ببینید. این عکسها توسط جعفر واحدی گرفته شدهاست



