موزه ماکسی زها حدید؛ پردیسی پویا در قلب معماری کلاسیک رم (+عکس)

موزه هنرهای قرن بیست‌ویکم (ماکسی) در رم که توسط دفتر معماری زها حدید به سرانجام رسید، یک «فضامندی سیال نوین» را به نمایش می‌گذارد، چالشی موفقیت‌آمیز در بافت تاریخی و ایستای شهر رم محسوب می‌شود.

عصر ایران - با ورود به وب‌سایت دفتر معماری زها حدید، صفحه‌ی اصلی شامل پیوندهای مختلفی به بخش‌های گوناگون این دفتر است که روی یک پلان شماتیک نمایش داده شده؛ این پلان، پلان موزه ماکسی (MAXXI Museum) یا همان موزه هنرهای قرن بیست‌ویکم در رم است. این نکته‌ی جانبی نشان‌دهنده‌ی اهمیت موزه ماکسی در میان پروژه‌های اجراشده توسط زها حدید است.

به گفته‌ی معمار، این موزه «یک شی یا محفظه‌ی نگهدارنده‌ آثار نیست، بلکه پردیسی برای هنر است»؛ جایی که جریان‌ها و مسیرها بر هم منطبق و متصل می‌شوند تا فضایی پویا و تعاملی ایجاد کنند. گرچه برنامه‌ی فضایی در پلان به‌صورت واضح و سازمان‌یافته تعریف شده، اما انعطاف‌پذیری در استفاده، هدف اصلی پروژه به شمار می‌رود. پیوستگی فضاها آن را به مکانی مناسب برای هر نوع نمایشگاه متحرک و موقتی تبدیل کرده است، بدون دیوارهای اضافی یا وقفه‌های فضایی.

با ورود به آتریوم، عناصر اصلی پروژه آشکار می‌شوند: دیوارهای منحنی بتنی، پله‌های سیاهِ معلق، و سقف باز که نور طبیعی را به درون جذب می‌کند. زها حدید با استفاده از این عناصر، قصد داشت نوعی «فضامندی سیال نوین با نقاط دید چندگانه و هندسه‌ قطعه‌قطعه‌شده» را بیافریند؛ فضایی که بازتاب‌دهنده‌ «سیالیت آشفته‌ی زندگی مدرن» باشد.

این بیانیه‌ی معمار – مانند همیشه در آثار او – پرسشی را مطرح کرد که آیا مفهوم «سیالیت واگسیخته» با هویت شهری «ایستا» چون رم و با میراث کلاسیک آن سازگار است یا نه. پاسخ منتقدان و عموم مردم مثبت بود. به‌ویژه در این بافت، یعنی در ارتباط با ساختمان‌های موجود، دیوارهای منحنی و صیقلی موزه در گفت‌وگویی هماهنگ با نماهای متقارن نئوکلاسیک قرار می‌گیرند. این ارگانیزم جدید در گسترش خود ساختمان جلویی را نیز دربر می‌گیرد و با سطوح تمیز و بدون بازشو در طرفین، امکان و ضرورت هم‌زیستی را آشکار می‌سازد.

موزه به‌خوبی در بافت شهری بلوک خود جای گرفته و از خطوط راهنمای آن تبعیت می‌کند، در حالی که بال‌های بریده‌ انتهایی‌اش به‌صورت دیدگاه‌هایی پانورامیک به شهر گشوده می‌شوند.

توجه ویژه‌ای به نور طبیعی شده است؛ تیرهای بتنی باریک در سقف، همراه با پوشش‌های شیشه‌ای و سامانه‌های فیلترکننده، نور را کنترل می‌کنند. همین تیرها دارای ریل‌هایی در بخش زیرین هستند که آثار هنری از آن‌ها آویخته خواهند شد. تیرها، پلکان‌ها و سیستم نور خطی، بازدیدکنندگان را در امتداد مسیر داخلی هدایت می‌کنند که در نهایت به فضای وسیع طبقه‌ی سوم می‌رسد. از این‌جا، پنجره‌ای بزرگ چشم‌اندازی رو به شهر ارائه می‌دهد، هرچند هسته‌ حجیم ساختمان تا حدی این دید را مسدود می‌کند.