انیمیشن‌ها چگونه تبدیل به بازیگر اصلی اکران شده‌اند؟

روزنامه فرهیختگان نوشت: انیمیشن‌های سینمایی در حالی در سال‌های اخیر تبدیل به بازیگران اصلی و اثرگذار در میدان اکران تبدیل شده‌اند که تا دو دهه پیش، سهمی حداقلی در گیشه‌ها داشتند و چندان جدی گرفته نمی‌شدند!

هفته اول مهر بود که همزمان با روز جهانی کودک، انیمیشن سینمایی «یوز» توانست در سایه رقابت داغ فیلم‌های کمدی و اجتماعی، ناگهان قد علم کند و صدرنشین جدول فروش روزانه سینماها شود، رکوردی که حتما فراتر از توفیق یک اثر، می‌توان آن را نشانه‌ای از قدرت گرفتن یک جریان در سینمای ایران دانست. انیمیشن‌های بلند سینمایی، هرچند در مقیاس جهانی، دهه‌هاست که حرف جدی برای گفتن دارند و معمولا در رده آثار پرفروش در گیشه هم قرار می‌گیرند اما در سینمای ایران، مسیر ورود این دست تولیدات به جریان اصلی اکران عمومی، با گام‌هایی لرزان برداشته شد.

در این گزارش به بهانه 28 اکتبر(6 مهر) روز جهانی انیمیشن و رکوردشکنی‌های «یوز» در گیشه، مروری بر این مسیر از دهه ۸۰ تا به امروز داشته‌ایم.

دهه ۸۰؛ گام‌های لرزان

سینمای ایران در دهه ۸۰ به‌طور کامل در سیطره فیلم‌های عاشقانه و ملودرام‌های بفروش بود. فیلم‌هایی که به آثار «دختر و پسری» معروف شده بودند و غالبا هم پشتوانه‌شان برای فروش در گیشه درج چهره ستاره‌های جوان سینما روی پوستر و مواد تبلیغی بود. در آن سال‌ها انیمیشن اساسا حرفی برای گفتن در گیشه نداشت و آنچه به‌عنوان تجربه در این عرصه به ثبت می‌رسید، فضایی بزرگ‌تر از قاب تلویزیون برای عرضه نداشت. هنرمندان پیشکسوت انیمیشن‌سازی ایران هم کمتر با نگاه صنعتی به سمت تولیدات سینمایی می‌رفتند. یکی از مهمترین آثاری که برای ورود به چرخه اکران عمومی در این دهه دورخیز کرد «خورشید مصر» به کارگردانی بهروز یغماییان بود.

فیلمی که در سال ۸۲ موفق شد سهمی برای اکران عمومی به دست بیاورد اما تنها ۲۹ هزار مخاطب برای تماشای آن به سینماها رفتند و فروش ثبت‌شده‌اش در گیشه هم فراتر از ۱۴ میلیون تومان نرفت آن هم در حالی که به گفته تهیه‌کننده‌اش قریب به ۳۰۰ میلیون تومان برای تولیدش هزینه شده بود! نکته جالب اینکه این پروژه انیمیشنی با داستانی مرتبط با دوران کودکی حضرت یوسف هم ابتدا به‌عنوان یک اثر تلویزیونی کلید خورد و بعدتر با حمایت مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، به نسخه‌ای سینمایی بدل شد و به اکران رسید.

دهه ۹۰؛ دوران تثبیت در اکران

دقیقا یک دهه بعد از تجربه اکران ناموفق «خورشید مصر» بهرام عظیمی، هنرمند دیگری بود که به پشتوانه تجربه‌های موفق تلویزیونی خود همچون «سیاساکتی» برای یک تجربه سینمایی دورخیز کرد و «تهران ۱۵۰۰» را در سال ۹۲ روانه پرده کرد. این فیلم با فروش ۱.۵ میلیارد تومانی و جذب ۳۸۰ هزار مخاطب، ناگهان نگاه‌ها را به سمت ظرفیت فیلم‌های انیمیشنی برای توفیق در گیشه جذب کرد. یک سال بعد، انیمیشن «رستم و سهراب» به کارگردانی کیانوش دالوند، بار دیگر توانست سهمی از اکران عمومی به‌دست بیاورد اما توانش برای جذب مخاطب، فراتر از ۵۰ هزار نفر نبود و فروش گیشه‌اش هم در مرز ۱۷۰ میلیون تومان باقی ماند.

این شکست اما دلیلی برای ناامیدی دیگر بازیگران این میدان نبود و به‌فاصله یک سال بعد یعنی در سال ۱۳۹۴ انیمیشن سینمایی «شاهزاده روم» نقطه اوج دیگری را برای این جریان رقم زد. هادی محمدیان این انیمیشن را با داستانی مرتبط با یک پرنسس مسیحی که به همسری امام یازدهم شیعیان در می‌آمد، به تصویر کشید و با جذب ۹۱۸ هزار مخاطب و فروش ۳.۷ میلیارد تومانی یکی رکورد بی‌سابقه را برای فروش انیمیشن‌ها در گیشه به ثبت رساند.

آزمون و خطا در حوزه اکران انیمیشن‌های سینمایی در نیمه دوم دهه ۹۰ ادامه داشت و نمایندگان این جریان عملکرد یکسانی در این عرصه نداشتند، «ناسور» به کارگردانی کیانوش دالوند در سال ۹۵ تنها ۱۳۴ میلیون تومان فروش داشت. در همین سال «نبرد خلیج‌فارس» به کارگردانی فرهاد عظیما هم بیش از ۱۲۵ میلیون تومان نفروخت. «راز سیاوش» به کارگردانی محمد ربانی هم در سال ۹۶ تنها ۲۱۵ میلیون تومان فروش کرد. «کلیله و دمنه» به کارگردانی علیرضا توکلی‌بینا و «فهرست مقدس» به کارگردانی محمدامین همدانی هم در همین سال اکران شدند و مجموع فروش‌شان از مرز ۳۲۰ میلیون تومان فراتر نرفت. در ادامه همین آزمون و خطا اما در سال ۹۷ ناگهان دوباره ورق برگشت و خالقان «شاهزاده روم» این‌بار با «فیلشاه» گیشه را به تسخیر خود درآوردند.

این انیمیشن به کارگردانی هادی محمدیان بیش از یک میلیون و ۲۰۰ هزار مخاطب را جذب سینما کرد و به فروش رویایی ۸ میلیارد تومان دست یافت. حالا دیگر دوران تثبیت انیمیشن‌های سینمایی در اکران فرارسیده بود و یک سال بعد از «فیلشاه» این‌بار یک گروه انیمیشن‌ساز شهرستانی با «بنیامین» توانستند گیشه ۱۳۹۸ را شگفت‌زده کنند. این اثر بیش از ۵ میلیارد تومان فروش کرد. همزمان جریان هنری‌تر در صنعت انیمیشن‌سازی هم در حال قدرت گرفتن بود که هرچند سهم کمتری در گیشه داشت اما زمینه افتخارات بین‌المللی را برای انیمیشن‌سازی ایران فراهم آورد. اشکان رهگذر با «آخرین داستان» در سال ۹۸ نماینده جدی همین جریان بود.

دهه ۱۴۰۰؛ پرقدرت در گیشه

از سال ۹۸ و با بروز بحران کرونا، همه فعالیت‌های سینمایی به محاق رفت و طبیعتا صنعت انیمیشن‌سازی هم از این ماجرا مستثنی نبود. با شروع دهه ۱۴۰۰ اما ورود پرقدرت نمایندگان این جریان به میدان نشان داد که فعالیت‌ها برای کیفی‌سازی تولیدات این صنعت، در زیر سایه جریان اصلی تولیدات سینمایی در جریان بوده است. «پسر دلفینی» به کارگردانی محمد خیراندیش و تهیه‌کنندگی محمدامین همدانی اولین نماینده بود که خیلی زود به یکی از پدیده‌های سال ۱۴۰۱ تبدیل شد.

این فیلم که پیش از ایران اکران درخشانی را در روسیه تجربه کرد و به فروش یک میلیون و ۷۰۰ هزار دلاری رسید در تابستان ۱۴۰۱ در ایران روی پرده رفت و با ۹۱۷ هزار مخاطب، ۲۳ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان فروش داشت. یک سال بعدتر انیمیشن سینمایی «لوپتو» با سرمایه‌گذاری سازمان سینمایی سوره به تولید رسید و با داستان اسباب‌بازی‌هایی که توسط بیماران آسایشگاه روانی ساخته می‌شوند، ۸۸۵ هزار مخاطب را به سینماها کشاند و ۲۱ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان فروخت.

در اکران ۱۴۰۲ «مسافری از گانورا» به کارگردانی احمد علمدار، به خوبی توانست ادامه‌دهنده این مسیر باشد و با فروش ۱۴ میلیارد تومانی، پرچم انیمیشن‌ها را در گیشه بالا نگه داشت. گیشه ۱۴۰۲ اما یک پدیده تاریخی هم به‌خود دید و آن انیمیشن «بچه زرنگ» بود که با فروشی قریب به ۶۳ میلیارد تومان، تمام معادلات قبلی در حوزه اکران انیمیشن‌ها را برهم زد و رکوردهای ویژه‌ای را به نام خود ثبت کرد. اما این اوج‌گیری نقطه پایان نبود و یک سال بعد و در اکران ۱۴۰۳ انیمیشن «ببعی قهرمان» توانست رکوردهای «بچه زرنگ» را از آن خود کند و این‌بار شاهد فروش ۶۸ میلیارد تومانی یک انیمیشن سینمایی در گیشه‌ بودیم.

اکران ۱۴۰۴؛ رویاهایی که می‌آیند

جریان توفیق انیمیشن‌های سینمایی در قرن جدید، به اکران ۱۴۰۴ هم رسیده و اولین انیمیشنی که در این سال درخشید، «پسر دلفینی ۲» بود که در اکران نوروزی روی پرده رفت و در ادامه توفیق قسمت اول، این‌بار هم به فروش ۳۲ میلیارد تومانی رسید. در ادامه «رویاشهر» وارد میدان شد. انیمیشنی به کارگردانی محسن عنایتی و تهیه‌کنندگی مصطفی حسن‌آبادی که محصول مشترک مرکز انیمیشن سوره، مرکز پویانمایی مهوا، اداره کل فرهنگی شهرداری تهران و استودیو آینده‌نگار است.

این دو انیمیشن‌ساز جوان که پیش از این «بنیامین» را ساخته بودند «رویاشهر» را در اردیبهشت‌ماه امسال روی پرده فرستادند که ماحصل آن فروشی بالغ بر ۲۳ میلیارد تومان بوده است. حالا نوبت به «یوز» رسیده است که تا همین‌جا و در ابتدای مسیر خود یک پدیده تمام‌عیار بوده است. «یوز» به نویسندگی و کارگردانی رضا ارژنگی و تهیه‌کنندگی احسان کاوه محصول مشترک مرکز انیمیشن سوره و ویستامدیا است که داستان یک یوزپلنگ ایرانی دورافتاده از خانه‌ را روایت می‌کند.

این انیمیشن با ٣ میلیارد و ٣۶٠ میلیون تومان فروش در روز کودک و جذب ۷۰ هزار مخاطب، رکورد پرفروش‌ترین و پرمخاطب‌ترین روز تاریخ سینمای ایران برای یک فیلم کودک را شکست. این رکورد پیش از این با ۵۱ هزار مخاطب در اختیار انیمیشن «ببعی قهرمان» بود و انیمیشن «بچه زرنگ» با ۴۹ هزار مخاطب در رتبه بعدی قرار داشت. «یوز» در کمتر از دو هفته از اکران عمومی مجموع فروش خود را به مرز 37 میلیارد تومان نزدیک کرده و با توجه به سیر صعودی فروش آن دور از انتظار نیست که شاهد یک رکوردشکنی دیگر از سوی نمایندگان انیمیشن ایران، در گیشه باشیم؛ جریانی که دیگر نمی‌توان در معادلات اکران نمایندگانش را نادیده گرفت.

تماشاخانه

شغلی برای زنان با ارزش اقتصادی ۱۰ تریلیون دلار (فیلم)

طراح اسکناس بیست‌ تومانی کیست؟ چگونه روستای زادگاهش را ماندگار کرد؟ (فیلم)

فیلم های دیگر