آپوریای قیمت بنزین

عصر ایران؛ پویا نعمت‌اللهی، دکتری علوم ارتباطات اجتماعی - بنزین و گازوییل ازجمله کالاهایی هستند که وضعیت آنها موجب بروز آپوریا* شده است. آپوریا به مسائل دشوار و سنگین و بدون گذرگاه اطلاق می‌شود که گلاویزشدن یا تامل درباره‌ی آنها بسیار سخت و توان‌سوز است.

عجیب آنکه این آپوریا با یک دوگانه‌ی پارادوکسیکال گره خورده است؛ به‌گونه‌ای که هم موجد آن است و هم برآمده از آن. از یک سو جامعه به قیمت این دو کالا حساسیت زیادی نشان می‌دهد و در سال‌های گذشته که قیمت بنزین زیاد شد، آسیب‌های زیادی از حیث انسانی و اجتماعی به بار آمد. اما در عین حال همین تثبیت نزولی قیمت بنزین هم رأساً مسبب خسارت‌های دیگری در ساحت اقتصاد و سیاست‌گذاری عمومی است. 

بنزین از این حیث یک دشواره‌ی سیاست‌گذاری است که ابعاد گوناگون اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و امنیتی پیدا کرده و به همین خاطر است که آمارهای تولید و مصرف آن نیز به جمع آمارهای محرمانه پیوسته است. اما وضعیت به قدری نامتوازن بود که در آبان سال گذشته بالاخره آمار واردات بنزین منتشر شد.

چون آمارهای تولید و مصرف در اختیار نیست لذا شاید به طور دقیق نتوان ابعاد ناترازی را محاسبه کرد ولی به نظر می‌رسد الان در خوشبینانه‌ترین حالت به اندازه‌ی تولید بنزین یک پالایشگاه (مثلاً شاید پالایشگاه آبادان) کسری وجود دارد.

این وضعیت مرتباً وخیم‌تر می‌شود زیرا سالانه به جمع خودروهای تولیدی کشور اضافه می‌شود بدون آنکه تغییر جدی در میزان مصرف آنها ایجاد شده باشد. همین چند روز قبل شاید ده‌ها هزار دستگاه خودرو قرعه‌کشی شد و مردم دست‌به‌جیب شده و همه را تا آخرین عدد خریدند. این خودروها به زودی به سطح شهرها می‌آیند و به جمع خودروهای واقع در صف پمپ‌بنزین‌ها می‌پیوندند. 

با توجه به همین حساسیت است که هرگونه اظهارنظر در مورد قیمت بنزین با ملاحظات عدیده‌ای صورت می‌گیرد. جالب است که خود شخص رییس‌جمهور بیشتر از هر مقام دیگری به همین قضیه اشاره کرده است. مردم از صراحت پزشکیان دلخور نمی‌شوند ولی این بدان معنا نیست که هرکسی می‌تواند با همین صراحت از این قضیه حرف بزند.

 معمولاً هرکسی حرف از افزایش قیمت بنزین می‌زند بلافاصله مجبور می‌شود اظهاراتش را تعدیل و یا تصریح کند که منظورش این نبوده که بنزین می‌خواهد گران شود. مردم زیاد دوست ندارند که کسی روی نقطه‌‌ای که درد می‌کند دست بگذارد و فشار دهد.

به همین خاطر است که برخی منتقدان دولت منجمله نمایندگان مجلس برای آزار دولت بعضاً به قیمت بنزین اشاره می‌کنند. آنها به مصوبه‌ی 13 مهر ماه امسال دولت استناد می‌کنند. این مصوبه عنوان «برنامه جامع تامین و تخصیص حامل های انرژی شبکه‌ی حمل و نقل کشور» را دارد که از روی عنوان هم می‌توان به محتوای آن پی برد. 

مصوبه «برنامه جامع تامین و تخصیص حامل های انرژی شبکه‌ی حمل و نقل کشور»**

در این مصوبه تعداد هشت راهبرد برای سروسامان‌دادن به وضعیت تخصیص حامل‌های انرژی تمهید شده است. استناد به یک «بند» از یکی از این «راهبردها» که اشاره به اقدامات قیمتی دارد، دستاویز همان نماینده‌ها برای آشفته‌ساختن ذهن مردم است. 

دستگاه اطلا‌ع‌رسانی دولت نیز عملکرد مناسبی ندارد. یک عضو شورای اطلاع‌رسانی دولت ادعای نماینده‌ی جنجالی را درباره افزایش قیمت بنزین را تکذیب کرد . او اعلام کرد که دولت هیچ برنامه‌ای برای افزایش قیمت بنزین ندارد. 

اگر دولت «هیچ» برنامه‌‌ای بدین منظور ندارد پس چرا چنان مصوبه‌ای را گذرانده است؟

چاره‌ کار تکذیب‌های این‌چنینی نیست. سخنگوی دولت هم از طرف دیگر گفته هر اقدامی در زمینه قیمت بنزین به اطلاع مردم خواهد رسید و پنهان‌کاری انجام نخواهد شد، خانم سخنگو اضافه کرده دولت هرگز اجازه نخواهد داد اقداماتش بر اقشار آسیب‌پذیر جامعه و معیشت مردم تاثیر منفی بگذارد.

جمله‌ی اول متین و صحیح است ولی این جمله‌ی آخر نمونه‌ای از همان دشواره‌ها است. احتمالاً دولت بهتر می‌داند که وضعیت کنونی آثار مخربی بر همان اقشاری دارد که از آنها نام برده و تلاش دارد از معیشت و حقوق آنها دفاع کند. 

به هر تقدیر امکان ادامه‌ی این وضعیت وجود ندارد. اتفاقاً اگر دولت تمرکز خود را بر همان مصوبه‌ای بگذارد که تصویبش کرده و بندهای متعدد آن را اجرایی کند، از شدت صعوبت وضعیت کاسته خواهد شد. دولت هیچگاه مصوب نکرده که یک راست به سراغ قیمت‌ها می‌رود بلکه مجموعه‌ای از اقدامات در هشت راهبرد تعریف کرده که یکی از آنها فقط مباحث قیمتی است. 

دولت نقشه راه برای اجتناب از شتابزدگی را تعریف کرده است. برنامه جامع ابلاغی، با درک کارشناسی از این خطرات، فهرستی جامع از اقدامات زیرساختی را به عنوان پیش‌شرط هرگونه اصلاح قیمتی برشمرده است منجمله:

-توسعه استفاده از سوخت گاز طبیعی فشرده 

-توسعه عرضه بنزین ویژه (سوپر)

-اصلاح فاصله قیمتی بین گاز طبیعی و بنزین به گونه‌ای که منجر به افزایش مصرف CNG به جای بنزین شود

-عرضه گاز مایع (LPG) صرفاً به صورت غیریارانه‌ای در فرایندی رقابتی

-اولویت دادن به طرح‌های تولید و جایگزینی وسایل نقلیه دوگانه‌سوز، هیبریدی و برقی و کاهش تعرفه واردات آنها

- اسقاط حداکثری وسایل نقلیه فرسوده و صدور مجوز تولید و واردات خودرو با الحاق گواهی اسقاط

-بازنگری سهمیه سوخت وسایل نقلیه فرسوده و آلاینده

-توسعه حمل و نقل ریلی درون و برون‌شهری

 -تخصیص سهمیه سوخت نفتگاز و بنزین به ناوگان حمل و نقل عمومی بار و مسافر مشروط به سنجش عملکرد، پیمایش، معاینه فنی و بیمه شخص ثالث

- جایگزینی موتورسیکلت‌های فرسوده با اولویت جایگزینی موتورسیکلت‌های برقی

-ممنوعیت شماره‌گذاری تولیدات و واردات خودروها و موتورسیکلت‌های غیراستاندارد ملی

منتقدان دولت اما بر روی یک نقطه (یعنی افزایش آنی و عاجل و یکباره) انگشت می‌گذارند و صدای مردم را درمی‌آورند. آنها حداقل دو بار دست به این اقدام زده‌اند و نباید به آنها اجازه داد که این کار را تکرار کنند.

چاره در تبیین‌گری همان مصوبه است. اگر دولت و دم‌ و‌ دستگاه اطلاع‌رسانی آن با ان همه ابزار و بودجه و نیرو و ایده نتواند این کار را بکند، آنگاه قطعاً هیچکس دیگری نیز نخواهد توانست.

-------------------------

*آپوریا: واژه “آپوریا” (aporia) را می توان با کلماتی مانند سرگشتگی، سردرگمی، بلاتکلیفی، شک و “دشواری در گزینش” معادل دانست. آپوریا واژه ای است با ریشه شناسی فلسفی مفهومی که به معنای بن بست و گیجی و گم گشتگی است.

**کلیک کنید: متن کامل «برنامه جامع تامین و تخصیص حامل های انرژی شبکه‌ی حمل و نقل کشور»

بیشتر بخوانید:

تصمیم نهایی دولت درباره قیمت بنزین مشخص شد (+جزئیات)

طرح جدید عرضه سوخت؛ بنزین پیمایشی فقط برای ناوگان عمومی

قالیباف: بدون اصلاح مصرف انرژی، اقتصاد کشور اصلاح نمی شود / باید قیمت ها را واقعی کنیم

تماشاخانه

جهانبخش خانجانی : آن‌هایی که مشاوره‌های غلط به رهبری می‌دهند باید محاکمه شوند / حماس با آمریکا مذاکره کرد شما نمی‌کنید‍ (فیلم)

روزی که شاپور ریپورتر محمد رضا شاه را سر جایش نشاند / افشاگری علیه عقاب خاورمیانه (فیلم)

فیلم های دیگر