عصر ایران ــ در اوج گرمای ماه آگوست، وقتی چمنزارها و شیبهای کوهستانی برای جانوران منطقه فرصتی کوتاه و پرثمر فراهم میکنند، «پایکا» — خویشاوند کوچک و بانمک خرگوشها — با عجله و دقت مشغول پر کردن گنجهی خوراکی خود میشود. ساکنان این دره و دامنههای مرتفع تنها حدود ۱۰ هفته از سال بدون برف را شاهداند و همین کوتاهی فصل گرما، پایکاها را وادار میکند تمام توان خود را برای ذخیرهی غذا به کار گیرند.
پایکاها — بهویژه گونههای ماده — گویی برای این وظیفه آفریده شدهاند: برخی از آنها در طول یک فصل تا ۱۰ هزار بار مسیر شیبدار را بالا و پایین میروند تا انبوهی از گیاهان و علفها را گردآوری کنند. حاصل این تلاشهای طاقتفرسا کپههای غذایی سنگینی است که وزنشان تا حدود ۲۸ کیلوگرم میرسد — رقمی معادل حدود ۱۸۰ برابر وزن یک پایکا.
با این حال، جمعآوری غذا همیشه بیخطر نیست. در پایین شیب، برخی پایکاها ترجیح میدهند بهجای ساختن ذخیره نزدیک خانه، غذا را از کپههای دیگری بدزدند — دزدیای که در روز و در معرض دید انجام میشود. این رفتار نه صرفاً بیپروا که نوعی استراتژی صرفهجویی در زمان و انرژی است: با برداشتن غذای نزدیکتر، حیوان میتواند بنیه و وقت خود را برای دفعات بیشتر رفتوآمد حفظ کند.
اما دزدیِ خوراکی خطرات خودش را دارد. هر راهزنِ کوچک باید نقشهای برای فرار داشته باشد و گاه همین ریسک است که تعیین میکند این تاکتیک سودمند خواهد بود یا به قیمت دستگیری و شکست تمام میشود.