وزیر نیرو وعده کاهش خاموشیها در فصل پاییز را داده است، اما شرط آن، تأمین کافی گاز و آب برای نیروگاههاست.
به گزارش فرارو، درحالی که پیک مصرف برق به پایان رسیده، خاموشی های برق نه تنها ادامه دارد، بلکه در بسیاری از نقاط کشور خارج از برنامه و بینظم اتفاق میافتد؛ از صنایع کوچک گرفته تا شهرکهای صنعتی و خانههای مردم، همه تحت فشار ناترازی انرژی قرار گرفتهاند. گرمای تابستان و کاهش منابع آب، همراه با کمکاری صنایع در احداث نیروگاههای خودتأمین، سوال بزرگ شهروندان را دوباره مطرح کرده است: «کی این خاموشیها تمام میشود؟»
۱۴ شهریورماه، وزیر نیرو در سفر به ورامین گفت: «با وجود کسری منابع و ناترازیهای موجود در سیستم، اقدامات مناسبی برای تأمین برق و آب انجام شده و پیشبینی میشود در فصل پاییز، خاموشیها به حداقل برسد، به شرط آنکه واحدهای نیروگاهی به اندازه کافی گاز و آب داشته باشند.» این شرط، احتمالا امید به پایان خاموشیها را مبهم میکند.
در همین زمینه، رضا کفیلی، مدیر کل مهندسی و راهبری شبکه برق شرکت توانیر، به خبرنگار فرارو گفت: «قاعدتا با کاهش دما و کاهش استفاده از وسایل سرمایشی، کاهش مصرف برق را خواهیم داشت که موجب میشود اختلاف بین تولید و مصرف به تدریج کاهشی شود و به تبع آن محدودیتها نیز کاهش خواهد یافت، ضمن اینکه در حال حاضر تولید نیروگاههای برقآبی نیز به دلیل خشکسالی به حداقل رسیده است که امیدواریم با کاهش دما شاهد کاهش محدودیتها باشیم.»
در بسیاری از نقاط کشور، قطعی برق حداقل چهار ساعت طول میکشد و گاهی این مدت حتی از چهار ساعت نیز فراتر میرود. صنایع کوچک هفتهای تا سه روز بدون برق میمانند و شهرکهای صنعتی هر هفته با چهار تا پنج روز خاموشی دست و پنجه نرم میکنند.
رضا کفیلی در پاسخ به خبرنگار فرارو درباره علت این بینظمیها گفت: «خاموشیها بهگونهای برنامهریزی شده است که منظم و طبق برنامه اعلام شده انجام گردد، ولی با توجه به فشار وارد شده به تجهیزات در طول دوره پیک تابستان، گاهی خرابی تجهیزات و یا عملکرد رلههای حفاظتی منجر به اعمال خاموشی خارج از برنامه میگردد.»
طبق ماده ۲۵ قانون بهبود مستمر محیط کسبوکار، در زمان تشدید ناترازی انرژی، واحدهای صنعتی و کشاورزی نباید در اولویت قطع برق، گاز یا خدمات مخابراتی قرار گیرند. بنابراین، برق تحویلی به صنایع در سال جاری تا ۴۰ درصد کاهش یافته است. این درحالی است که تأثیر خاموشی صنایع بر اقتصاد کشور غیرقابل چشمپوشی است.
مهدی مقیمزاده، مدیرعامل شرکت مدیریت شبکه برق و مجری طرح احداث نیروگاههای خودتأمین صنایع توانیر، در این باره به خبرنگار فرارو گفت: «در حالی که بدهی انباشته صنایع بزرگ به صنعت برق به حدود ۶۰ هزار میلیارد تومان رسیده است، بر اساس ماده ۴ قانون «مانعزدایی از توسعه صنعت برق»، صنایع انرژیبر موظف بودند تا پایان سال ۱۴۰۴ نسبت به احداث ۱۰ هزار مگاوات نیروگاه جدید اقدام کنند، در حالی که تاکنون تنها حدود ۲۳۰۰ مگاوات ظرفیت نیروگاهی از این محل ایجاد شده که تولید برق آن به صورت عملی حدود ۱۶۰۰ مگاوات است. در صورتی که این ظرفیت طبق برنامه وارد مدار میشد، امکان کاهش قابل توجه محدودیتهای اعمالشده بر صنایع وجود داشت و نه تنها صنایع زیانی از کمبود یا قطع برق نمیدیدند، حتی بخشی از حجم خاموشیهای خانگی نیز کاسته میشد.»
وی افزود: «از سوی دیگر، بدهی انباشته صنایع بزرگ به صنعت برق به حدود ۶۰ هزار میلیارد تومان رسیده است. این در حالی است که مطابق با مفاد آییننامه تکمیلی تعرفههای برق و ظرفیتهای قانونی، میبایست برق صنایع بدهکار قطع میشد، اما صنعت برق با هدف حمایت از تولید به این صنایع فرصت مصرف برق داد. همچنین مواردی چون هدررفت انرژی در صنایع کشور نیز وجود دارد که در مقایسه با کشورهای دیگر در صنایع فولادی ۱۰۰ درصد و صنایع سیمان ۶۰ درصد بیشتر است.»
مجری طرح احداث نیروگاههای خودتأمین توانیر تصریح کرد: «علیرغم صدور موافقت اصولی برای احداث بیش از ۱۹ هزار مگاوات ظرفیت نیروگاهی توسط صنایع انرژیبر، تنها بخش اندکی از این تعهدات عملی شده و این موضوع صنعت برق کشور را با چالشهای جدی روبهرو کرده است.»
وی ادامه داد: «تاکنون برای احداث ۱۹ هزار و ۳۵۷ مگاوات ظرفیت نیروگاهی توسط صنایع انرژیبر موافقت اصولی صادر شده است، اما سهم تحققیافته این تعهدات بسیار محدود بوده و بخش عمدهای از پروژهها یا اجرا نشده و یا در مراحل ابتدایی باقی مانده است.»
مقیمزاده گفت: «بر اساس ماده ۴ قانون مانعزدایی از توسعه صنعت برق، صنایع فولاد، مس، پتروشیمی، آلومینیوم، پالایشگاهها و سایر صنایع انرژیبر موظفاند زیرساختهای انرژی خود را تأمین کنند. با این حال، عمل نکردن این صنایع به وظایف قانونی باعث شده بخش قابل توجهی از بار ناترازی و محدودیت انرژی همچنان بر دوش شبکه برق کشور باقی بماند.»
وی یادآور شد: «از ظرفیت اعلامشده، تنها ۲۶۱۰ مگاوات نیروگاه به بهرهبرداری کامل رسیده و حدود ۸۰۸۰ مگاوات در دست اجرا یا اجرایی شده است، در حالی که بخش اعظم ظرفیت مصوب همچنان بلاتکلیف مانده و سرعت عمل صنایع به هیچوجه پاسخگوی نیاز روزافزون شبکه نیست.»
مدیرعامل شرکت مدیریت شبکه برق گفت: «در شرایطی که به دلیل ناترازیهای انرژی مدت زمان محدودیت برای صنایع افزایش یافته، عدم پایبندی صنایع انرژیبر به تعهدات احداث نیروگاه نه تنها خود این صنایع، بلکه کل شبکه برق کشور را دچار مشکل کرده است.»
وی افزود: «علاوه بر کمکاری صنایع، موانعی همچون محدودیت در تخصیص سوخت نیروگاههای حرارتی، زمانبر بودن اخذ مجوزهای زیستمحیطی، تأمین مالی و اجرای ناقص آییننامههای قانونی نیز بر شدت این مشکل افزوده است. اگر صنایع بزرگ کشور در مسیر احداث نیروگاههای خودتأمین با جدیت و سرعت بیشتری عمل نکنند، تابآوری شبکه و مدیریت ناترازی انرژی در سالهای آینده با چالشهای جدیتری روبهرو خواهد شد.»
با وجود خشکسالی، منابع آب تجدیدپذیر ایران از حدود ۱۳۰ میلیارد متر مکعب به ۶۶ میلیارد متر مکعب کاهش یافته و پیشبینی میشود تا سال ۱۴۲۰ به نصف برسد. این کاهش به طور مستقیم بر عملکرد نیروگاههای برقآبی کشور تأثیر گذاشته است.
یک مقام مسئول در وزارت نیرو در گفتوگو با خبرنگار فرارو درباره مدیریت برقآبی و چالشهای ناشی از خشکسالی توضیح داد: «نیروگاههای برقآبی از نظر ظرفیت نصب شده، ۱۳ درصد و از نظر انرژی تولیدی ۵ درصد ظرفیت تولید برق کشور را تشکیل میدهند. با توجه به ذخیره محدود این نیروگاهها، شبکه برق کشور با برنامهریزی سالیانه از این نیروگاهها در تأمین برق ایام پیک سال، خصوصاً فصل تابستان، بهرهبرداری میکند.»
وی افزود: «در سال جاری نیز علیرغم کاهش ۵۰ درصدی ذخایر آب نیروگاههای برقآبی نسبت به سال گذشته، با برنامهریزی صورت گرفته، ظرفیت تولید این نیروگاهها بهصورت محدود و در ایام پیک مورد استفاده واقع شده است.»
در حالی که برخی مسئولان ماینرها را عامل اصلی ناترازی برق معرفی میکنند، یک کارشناس انرژی توضیح میدهد: «واقعیت این است که ماینینگ غیرمجاز سهمی در مصرف برق کشور دارد، اما نه آنقدر که بحران ناترازی برق را به تنهایی توضیح دهد.»
محمد الهداد، معاون انتقال و تجارت خارجی شرکت توانیر، به خبرنگار فرارو گفت: «ماینرهای غیرمجاز براساس هم برآورد باری که ما از مصرف برق آن داریم و هم میزان هش ریت جهانی که در زمان جنگ ۱۲ روزه از روی نمودارهای استخراج جهانی بیت کوین به دست آمد بین ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰ مگاوات در ایران مصرف دارند.
این میزان بین ۴ تا ۵ درصد مصرف برق کل کشور را تشکیل داده و سهمشان از ناترازی حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد است.» با این وجود، برآورد میشود که سهم ۲۰۰۰ مگاواتی استخراج غیرمجاز در برابر ناترازی بیش از ۲۰ هزار مگاواتی برق کشور اثر قابل توجهی بر خاموشیهای گسترده ندارد.