عصر ایران ؛ فریده غائب و حسن ظهوری ــ در خیابانهای پرهیاهوی تهران، نقشهای خاموش وجود دارد؛ نقشهای که نقاط آن نه خیابانها و کوچهها، بلکه انسانهایی را نشان میدهد که درگیر بیماری آلزایمر هستند. این بیماری، که هر هفت دقیقه یک نفر در ایران و هر سه ثانیه یک نفر در جهان به آن مبتلا میشود، نهتنها حافظه افراد را میرباید، بلکه خانوادهها و جامعه را نیز با چالشی بزرگ مواجه کرده است.
انجمن دمانس و آلزایمر ایران، از سال ۱۳۸۰ با تلاش معصومه صالحی، که خود تجربه از دست دادن مادرش به دلیل آلزایمر را داشت، فعالیت خود را در اتاقی کوچک آغاز کرد. این انجمن امروز با حمایت از بیش از ۱۴ هزار بیمار و خانوادههایشان، خدماتی چون آموزش، مشاوره، توانبخشی، و مراقبت روزانه ارائه میدهد. هدف این نهاد، ارتقای کیفیت زندگی بیماران و مراقبان آنهاست.
به گفته صالحی، «تشخیص زودهنگام آلزایمر میتواند پیشرفت بیماری را تا پنج سال به تعویق بیندازد.» این انجمن با برنامههای پیشگیری و آموزش، تلاش میکند تا از تبدیل آلزایمر به یک بحران اجتماعی جلوگیری کند.
در مرکز قاصدک، بیماران مبتلا به آلزایمر با بازیهای فکری، تمرینهای شناختی، و همراهی داوطلبان، تلاش میکنند تا ذهن خود را فعال نگه دارند. در این مرکز، داستانهایی از زندگی بیماران شنیده میشود؛ مانند زنی که زمانی خیاط ماهری بود و حالا با دستانی لرزان سعی میکند حروف را به خاطر بیاورد. داوطلبان با صبوری کنار او میمانند و حروف را با او تکرار میکنند.
نقاشیهای کودکان و نوههای بیماران، که بر دیوارهای مرکز نصب شدهاند، نشاندهنده درک عمیق و مهربانی نسل جوان نسبت به این بیماری است. این آثار ساده، پیامی قوی دارند: کودکان نیز میتوانند در کنار بیماران باشند و با محبت خود، بار روانی خانوادهها را کاهش دهند.
با وجود تلاشهای انجمن، چالشهای بسیاری باقی است. تحریمها دسترسی به داروهای خارجی را محدود کرده و داروهای داخلی نیز به دلیل کمبود مواد اولیه، اغلب نایاب هستند. بسیاری از خانوادهها مجبورند داروها را از بازار آزاد با هزینههای بالا تهیه کنند. همچنین، استیگمای اجتماعی باعث میشود برخی خانوادهها بیماری عزیزان خود را پنهان کنند، که این امر تشخیص و درمان بهموقع را دشوارتر میکند.
کارشناسان معتقدند که آموزش همگانی و فعال نگه داشتن مغز میتواند ابتلا به آلزایمر را به تعویق بیندازد. طرح آزمایشی آموزش کودکان درباره آلزایمر در منطقه گیشای تهران با موفقیت اجرا شد و حتی در سطح جهانی مورد تقدیر قرار گرفت. اما گسترش این طرح نیازمند همکاری نهادهایی مانند وزارت آموزش و پرورش است که تاکنون حمایت کافی نشان ندادهاند.
انجمن دمانس و آلزایمر ایران با کمبود منابع مالی و آگاهی عمومی مواجه است. بسیاری از بیماران و خانوادهها از وجود خدمات این انجمن بیاطلاعاند. تصویب سند ملی مقابله با آلزایمر میتواند گامی بزرگ در جهت جدی گرفتن این بیماری باشد.
آلزایمر، آزمونی برای انسانیت ماست. با آگاهی، حمایت، و مهربانی، میتوانیم صدای کسانی باشیم که در سکوت فراموشی گرفتار شدهاند و حافظه جمعی جامعه را زنده نگه داریم.