یک اختراع متفاوت در دل بادهای سیستان؛ نصب توربین سیمانی در مرز ایران و افغانستان

به گزارش ایسنا، مرتضی چابکی، مجری طرح اظهار کرد: فلات ایران‌مان، به دلیل موقعیت جغرافیایی ارزشمند و توپوگرافی خاص خود ویژگی‌های منحصر به فردی در وزش بادهای بی‌مثالش داراست. به طور کلی فلات ایران تحت تأثیر بادهای غربی و سیستم پرفشاری قرار دارد و جالب است که بدانید در کل طول سال بادهای مختلفی در این فلات زیبا و بی‌مثال در حال وزیدن بوده و خواهد بود که هرکدام از این نعمات ارزشمند الهی ویژگی‌ها و فواید و از همه مهم‌تر زمان‌بندی خاصی در اکثر مواقع دارند.

وی با اشاره به نقش برق در پیشرفت صنعتی و اقتصادی و حتی امنیتی کشورها، اظهار کرد: این در حالی است که متأسفانه بخش عمده‌ای از برق در کشور توسط نیروگاه‌هایی تولید می‌شود که طول عمر بالا و تماماً با سوخت فسیلی در حال خدمت هستند، ولی استفاده از این خوراک تجدیدناپذیر، انتشار گازهای سمی و کشنده و بارش‌های اسیدی و در نتیجه آلودگی آب‌های سطحی و زیرزمینی را در پی خواهد داشت.

چابکی ادامه داد: هرچند ما ایرانیان از پیشگامان استفاده از انرژی باد بوده‌ایم (دقیقاً مثل احداث قنات‌ها که ما ایرانی‌ها به دنیا هدیه کرده بودیم) ولی متأسفانه با وجود این بادهای ارزشمند، استفاده از این انرژی پاک، بسیار محدود بوده است که علت آن نبود توربین‌های بادی‌ است.

این محقق حوزه انرژی‌ با اشاره به چالش‌های کشور برای تهیه توربین‌های بادی، ادامه داد: وابستگی همیشگی به بیگانه‌ها و تحریم‌های ظالمانه مانع ورود قطعات کلیدی توربین‌های بادی‌ فایبرگلاس به کشور شده و خواهند شد. از این رو به جرأت می‌توان گفت این تکنولوژی نه تنها گره‌گشایی برای تأمین برق پایدار نیست، بلکه با طنابی نامرعی دست‌هایمان را به بند کشیده‌اند؛ چراکه توسعه این توربین بادی فایبری و تامین قطعات آن باید با اجازه کشورهای دیگر باشد.

وی تصریح کرد: توربین بادی سیمانی، حاصل تحقیقات میدانی نزدیک به دو دهه گذشته‌ بوده و مشکل اصلی در این اختراع این است که برای هیچکس قابل قبول نبوده و نیست که نیروی جاذبه (نیروی گرانش) را بتوان کاملاً خنثی کرد، آن هم در چرخش توربین بادی.

چابکی با اشاره به اجرای اولین توربین بادی فلزی در جزیره قشم در سال ۱۳۹۰ خاطر نشان کرد: زمانی که پره‌های توربین سیمانی با کمترین وزش باد به چرخش درآمدند، اولین جرقه‌های توربین بادی سیمانی در ذهنم خورد که تا به امروز با گذشت زمان این ایده کامل‌تر شده و چندین نمونه در شهرهای مختلف در سایزهای متفاوت اجرایی شده است.

وی از نصب این توربین بادی سیمانی در نقطه صفر مرزی نیمروز افغانستان و ایران خبر داد و یادآور شد: این پروژه با حمایت و کمک‌های ارزشمند خانواده عزیز دهمرده اجرایی شد و طی آن با بیش از پنج هزار کیلوگرم وزن، پره‌ها شروع به چرخش کردند آن هم فقط با وزش نسیم.

مجری طرح توربین بادی سیمانی یکی از مهمترین مباحث ایجاد توربین بادی در دنیا را مقرون به صرفه بودن و هزینه‌های منطقی آن دانست و افزود: تردیدی نیست که همیشه عالی‌ترین و جدیدترین تکنولوژی‌ها، با توربین بادی گره خورده و خواهد خورد. این نوآوری هر چند که ارزشمند، ولی به شدت گران قیمت است از این رو هیچ‌گاه مردم عادی مالک و صاحب توربین بادی نخواهند شد.

وی افزود: موضوع دیگری که در توربین‌های بادی‌ رایج در دنیا باعث افزایش قیمت‌شان می‌شود، سیستم‌های ترمز است. اگر توربین در سرعت ۲۴ متر در ثانیه عمل نکند، توربین منفجر خواهد شد. همچنین تأمین نگهداری در ارتفاع ۹۰ متری، یعنی تقریباً طبقه سی‌ام یک ساختمان بلندمرتبه، مشکلات فراوانی دارد.

چابکی با مقایسه ویژگی‌های توربین‌های بادی فایبری و سیمانی، اظهار کرد: در توربین‌های سیمانی چون از سیستم پاندال و وزنه استفاده شد، دیگر نیازی به ارتفاع بالا نداریم و همان ۱۴ متر ارتفاع کافی است، همچنین هزینه‌های احداث تقریباً یک چهلم توربین‌های فایبرگلاس است و بدون نیاز به سیستم ترمز پره‌ها و فقط با سیستم کلاچ نصب شده است، ضمن آنکه پره‌های توربین سیمانی در هرگونه باد تا سرعت ۱۸۵ کیلومتر در ساعت نیازی به ترمز ندارد و سیستم به صورتی طراحی شده که هر دوسال فقط واسگازین توپی بالا باید تعویض شود و همین تنها تأمین نگهداری در ارتفاع توربین بادی سیمانی است.

وی افزود: یکی از مهمترین مباحث ایجاد توربین بادی در دنیا، مقرون به‌صرفه بودن و هزینه‌های منطقی آن است و تردیدی نیست که این دستگاه به سمت کامل شدن و بهینه شدن در حرکت است و همزمان با پیشرفت تکنولوژی آن، هزینه‌های آن هم پیشرفت بسیار چشمگیری دارد و خواهد داشت.

مجری طرح با اشاره به چالش‌های بهره‌گیری از توربین‌های بادی فایبرگلاس، خاطر نشان کرد: قیمت دو عدد توربین بادی فایبری (با هزینه نصب آن) نزدیک به یک همت می‌شود که فقط و فقط ارگان‌های دولتی و شاید بخش خصوصی خاصی قادر به پرداخت آن هستند. مشکل دوم این است که وقتی با آن هزینه‌های گزاف مالک توربین بادی می‌شویم، نیاز به تیم مهندسی خبره‌ برای تعمیر و نگهداری برای ارتفاع ۹۰ متری دارد.

چابکی مشکل دیگر در این زمینه را در تعویض گیربکس خاص توربین‌های بادی‌ها فایبرگلاس عنوان کرد و ادامه داد: این گیربکس‌ها بسیار حساس و به‌شدت گرانقیمت و ساخت کشور آلمان هستند که به علت تحریم‌ها قطعات یدکی‌ آنها به ما ارائه نمی‌شود. متأسفانه اکثر قطعات موتورخانه این توربین‌های پردردسر تقریباً همچنین سرنوشتی دارند. وقتی گیربکس‌ها تعویض می‌شوند، باید پره‌ها اول از توربین بادی جدا شوند و بعد فرایند تعویض کاری‌ها صورت گیرد.

خوشبختانه فقط در نیروگاه بادی بینالود خراسان رضوی در کشور با مدیریت ارزشمند و پرسنل ارزشی‌شان به راهکاری ابتکاری دست پیدا کردند که بدون باز و بست پره‌ها توانستند گیربکس‌ها را تعویض کنند. این مهم یعنی هزینه‌های زیادی را متحمل نشوند، از جمله هزینه اجاره جرثقیل که حقیقتاً جای تقدیر دارد.

وی چالش دیگر توربین بادی فایبرگلاس را صدای آنهاذدانست و گفت: در تمام نقاطی که در دنیا توربین بادی فایبری نصب شده، همگی یک قانون مهم را رعایت کرده‌اند و آن قانون عملکرد ترمز پره‌ها در سرعت ۲۵ متر در ثانیه است. یعنی تقریباً حدود ۹۰ کیلومتر در ساعت. وقتی سرعت باد بیشتر شود، ترمز عمل کرده و توربین بادی فایبرگلاسی‌شان از مدار تولید برق خارج می‌شود. در صورتی که همان‌طور که اشاره شد، در فلات ایران به طور مثال در سیستان کهن، سرعت باد بالای صد کیلومتر در ساعت چیز عجیبی نیست و درست در بهترین موقعیت تولید برق از مدار خارج می‌شوند. در صورتی که توربین بادی سیمانی تا سرعت ۱۸۴ کیلومتر در ساعت را به راحتی پشت سر می‌گذارد.

مجری طرح با اشاره به اجرای توربین بادی سیمانی در سیستان، خاطر نشان کرد: در توربین بادی سیمانی از آس‌بادهای باستانی‌مان الگو گرفته شد. با هزینه‌ای که برای یک توربین بادی فایبرگلاسی می‌شود، ۴۷ توربین بادی سیمانی می‌توان ساخت. هر توربین بادی سیمانی به علت وزن بالا و نوع طراحی پاندول مانند می‌تواند همزمان دو ژنراتور را به گردش وادار کند.

وی ابراز امیدواری کرد که ایرانی آبادتر با هم بسازیم.