انتخاب نماینده ایران در اسکار ؛ بررسی رقابت «پیرپسر»، «زن و بچه» و «غریزه»»

عصر ایران ؛ موحد منتقم - امسال رقابت برای انتخاب نماینده سینمای ایران در آکادمی اسکار با حضور سه فیلم برجسته و مورد توجه، در مرکز توجه رسانه‌ها و فعالان سینمایی قرار گرفته است.

فیلم‌های زن و بچه ساخته سعید روستایی، پیرپسر به کارگردانی اکتای براهنی و غریزه اثر سیاوش اسعدی، هر یک با ویژگی‌ها و نقاط قوت خاص خود، شانس خود را برای کسب این مقام مهم دنبال می‌کنند.

گزارش‌ها حاکی از آن است که سرانجام کمیته انتخاب نماینده سینمای ایران برای معرفی به آکادمی اسکار تشکیل شده است. اعضای این کمیته، متشکل از نمایندگان خانه سینما و بخش دولتی، معرفی شده‌اند و تاکنون جلسه‌ای نیز برگزار کرده‌اند،جلسه‌ای که هر سال انتظار می‌رود ویترین سینمای ایران را برای مهم‌ترین رویداد سینمایی جهان بچیند، اما در عمل اغلب بیشتر شبیه انتخاب از بین معدود گزینه‌های باقیمانده است تا نتیجه یک برنامه‌ریزی چندساله و هدفمند.

امسال نیز برخلاف برخی دوره‌ها که لیست بلندبالایی از فیلم‌های پر سر و صدا وجود داشت، تعداد مدعیان اصلی به طرز قابل توجهی کم شده است. با این حال، همین تعداد محدود، از نظر بین‌المللی اعتبارهایی دارند که نمی‌توان به سادگی از آنها گذشت. 

در صدر این فهرست کوتاه، فیلم «زن و بچه» به کارگردانی سعید روستایی قرار دارد؛ فیلمی که امسال برای نخستین بار در بخش اصلی جشنواره کن حضور یافت و برای نخل طلای این رویداد معتبر رقابت کرد. شرکت فرانسوی Goodfellas مسئولیت پخش بین‌المللی این فیلم را بر عهده دارد و فیلم در حال حاضر با استقبال مخاطبان در ایران، جزو آثار پرفروش سینماهاست.

حضور در بخش اصلی کن، مهر تایید کیفی و هنری است که اعتبار جهانی و موقعیت رسانه‌ای بالایی برای فیلم به همراه دارد. همزمان با ادامه اکران موفق فیلم زن و بچه در سینماهای ایران، عوامل این اثر سینمایی با انتشار پوستر جدید بین‌المللی،  با شعار تبلیغاتی" شروع یک ماجراجویی جهانی برای زن و بچه ، آماده برای اسکار؟"،رسماً کارزار تبلیغاتی خود را برای حضور در رقابت‌های جهانی و احتمال معرفی به اسکار آغاز کردند.

رقیب جدی آن، فیلم «پیرپسر» است؛ اثری که در جشنواره روتردام جایزه کسب کرده است وبا شکستن تمامی رکوردهای فروش سینمای اجتماعی ایران، به یکی از پدیده‌های سال تبدیل شده است. بسیاری از منتقدان، بازی درخشان حسن پورشیرازی را شایسته دریافت جایزه اسکار می‌دانند و بر این باورند که او یکی از بهترین نقش‌آفرینی‌های سال‌های اخیر سینمای ایران را ارائه کرده است. نقدهای منتشرشده نیز به‌طور گسترده، از کیفیت داستان‌پردازی، کارگردانی و پرداخت دقیق شخصیت‌ها در این فیلم تمجید کرده‌اند. 

حنیف سروری، تهیه‌کننده «پیرپسر»، معتقد است که کسب جایزه در یک جشنواره بین‌المللی درجه A، امتیاز مهمی برای معرفی فیلم به اسکار است و همین موفقیت‌ها شانس افتخارآفرینی فیلم را برای ایران افزایش می‌دهد. این فیلم به دلیل استاندارد بالای ساخت و بازی‌های درخشان، از نگاه بسیاری از مخاطبان گزینه مناسبی برای معرفی به آکادمی اسکار محسوب می‌شود. 

با این حال، انتخاب «پیرپسر» به دلیل محتوای حساس و انتقادات احتمالی از سوی اقشار تندرو در داخل کشور، چالشی جدی پیش روی هیأت انتخاب است. برخی منتقدان داخلی ممکن است این فیلم را نماینده واقعی ایران ندانند و با ادعای ناهماهنگی با تصویر «پدر ایرانی» در جامعه، روند معرفی آن را به چالش بکشند. این واکنش‌ها می‌تواند مسیر نمایندگی فیلم را دشوار کند و حتی احتمال انصراف یا کنسل شدن انتخاب «پیرپسر» را افزایش دهد. 

در روزهای اخیر، بحث‌ها پیرامون انتخاب فیلم ایرانی برای معرفی به اسکار با اظهارات سید جمال ساداتیان، تهیه‌کننده فیلم زن و بچه، علیه فیلم پیرپسر وارد مرحله تازه‌ای شد.
ساداتیان در گفت‌وگویی  اعلام کرده بود که پیرپسر به دلیل آن‌که محصول چهار سال پیش بوده و به‌تازگی اکران شده است، احتمالاً واجد شرایط لازم برای معرفی به اسکار نیست؛ سخنانی که با واکنش‌های تهیه‌کننده پیرپسر روبه‌رو شد.

حنیف سروری، تهیه‌کننده پیرپسر، بی‌درنگ در صفحه اینستاگرام خود به این اظهارات واکنش نشان داد و با رد ادعای ساداتیان، توضیح داد که بر اساس قوانین بین‌المللی سینما، تاریخ رسمی یک فیلم نه بر اساس آغاز یا زمان فیلمبرداری، بلکه بر مبنای پایان پروژه و نخستین نمایش عمومی آن تعیین می‌شود. او با اشاره به حضور پیرپسر در جشنواره‌های معتبر بین‌المللی، تأکید کرد که این فیلم محصول سال ۱۴۰۲ است و بخش اصلی فیلمبرداری آن در زمستان دوران اوج همه‌گیری کرونا انجام شده است؛ موضوعی که تصاویر و ویدئوهای پشت صحنه با ماسک، به‌وضوح تأیید می‌کند.

سروری همچنین یادآور شد که تنها بخش اندکی از فیلمبرداری، به دلیل نیاز به شرایط خاص فصلی، به سال بعد موکول شد و این مسئله هیچ ارتباطی با دوره پیش از کرونا ندارد. وی در ادامه خطاب به ساداتیان گفت: «از شما بعید بود که بی‌سند و از روی حدس و حافظه مثال بزنید؛ حتی در شرایطی که گویا برای اسکار فیلم خود تبلیغ می‌کنید.» او تأکید کرد که چنین اظهارنظرهایی می‌تواند به اعتبار همکاران سینمایی لطمه بزند و فضای حرفه‌ای سینما را ملتهب کند.

او در پایان خاطرنشان کرد که قضاوت نهایی درباره موفقیت یا عدم موفقیت هر فیلم در اسکار، بر عهده هیئت انتخاب است و گروه سازنده پیرپسر ترجیح می‌دهد در سکوت و به دور از جنجال، منتظر تصمیم نهایی بماند.

فارغ از جنجال های دو رقیب اصلی برای معرفی به اسکار گزینه سومی هم وجود با نام «غریزه» ساخته سیاوش اسعدی که هنوز در ایران اکران نشده و فقط در بخش خارج از مسابقه جشنواره ٣٣ با محدوديت تنها يك نمايش براى اهالى رسانه ومنتقدان به نمايش در امد كه با واكنش مثبت وكم سابقه منتقدان و اهالى رسانه مواجه شد. 

ولی طبق قوانین اسکار باید پیش از مهلت مقرر، هرچند محدود، در کشور مبدا نمایش داده شود. این فیلم که در سال ۲۰۲۳ در بخش اصلی و رقابتی شش جشنواره بین‌المللی معتبر حضور یافته و جوایزی چون جایزه ویژه داوران در فستیوال اوجایی کالیفرنیا و جایزه بهترین بازیگر زن در فستیوال سالنتو ایتالیا را دریافت کرده، نماینده سینمای اجتماعی ایران به شمار می‌رود. اگر هیأت انتخاب «غریزه» را به عنوان نماینده برگزینند، لازم است یک اکران اضطراری و کوتاه در ایران برگزار شود که معمولاً بیشتر جنبه صوری دارد تا یک اکران واقعی. 

اما مسئله اصلی فقط انتخاب فیلم نیست، بلکه چرایی ادامه روند انتخاب نماینده با گزینه‌های محدود و بدون برنامه‌ریزی مشخص است. بسیاری از کشورها از زمان تولید فیلم، مسیر جشنواره‌ای، حضور در جشنواره‌های کلیدی و کمپین‌های تبلیغاتی حرفه‌ای را برنامه‌ریزی می‌کنند، اما در ایران این فرآیند معمولاً به تأخیر افتاده و بیشتر امیدوار به شانس پیش می‌رود. 

تجربه‌های موفقی مانند اسکارهای اصغر فرهادی بیشتر حاصل فیلم‌هایی با استاندارد بالا وپخش کننده بین المللی قدرتمند واستراتژی تبلیغاتی حساب‌شده است، اما در بیشتر سال‌ها، حتی فیلم‌های تحسین‌شده داخلی، در فضای رقابتی اسکار به دلیل کمبود حمایت و برنامه‌ریزی و عدم پخش کننده خارجی قدرتمند کمتر دیده شده‌اند. 

برخلاف رویدادهای ورزشی بین‌المللی مانند المپیک و جام جهانی که مورد حمایت ملی هستند، نگاه حاکمیتی در ایران نسبت به جشنواره‌های سینمای خارجی، به‌ویژه اسکار و جشنواره کن، اغلب بدبینانه است. این نگرش بر این باور است که موفقیت فیلم‌ها در این فستیوال ها بیشتر شامل فیلم هایی می شود که تصویری منفی و سیاه‌نمایانه از کشور ارائه دهند و اغلب جوایز سینمایی را نوعی جایزه سیاسی می‌دانند. چنین دیدگاهی مانع از شکل‌گیری راهبردی منسجم برای حضور مؤثر سینمای ایران در سطح جهانی شده و فرصت‌های مهم را به دلیل حساسیت‌های داخلی از بین می‌برد. 

علاوه بر این،موفقیت یا شکست یک فیلم در بخش بهترین فیلم بین‌المللی اسکار، به تلاش سازندگان فیلم بستگی دارد. وقتی فیلمی نماینده ایران می‌شود، باید کارهای مهمی انجام شود تا فیلم در فصل جوایز جهانی دیده شود، مثل اکران بین‌المللی منظم و حضور در جشنواره‌ها. 

هر سال حدود ۹۰ فیلم از کشورهای مختلف معرفی می‌شوند، ولی داوران آکادمی معمولاً فقط فیلم‌های معروف جشنواره‌های بزرگ یا فیلم‌هایی که سر و صدا کرده‌اند را می‌بینند، چون وقت دیدن همه فیلم‌ها را ندارند. 
پس تهیه‌کننده و پخش‌کننده باید در چند ماه فرصت، با شرکت‌های معتبر همکاری کنند تا فیلم را در جشنواره‌ها و اکران‌های خاص نمایش دهند و حتی برای اعضای آکادمی و منتقدان نمایش خصوصی برگزار کنند. این کارها باعث می‌شود فیلم بیشتر شناخته شود و شانس نامزد شدن در اسکار بالا برود. 

آکادمی اسکار هر سال از نهادهای سینمایی رسمی کشورها می‌خواهد که با تشکیل هیئتی ۹ نفره از سینماگران، یک فیلم را به‌عنوان نماینده معرفی کنند. در ایران، این مسئولیت از سال ۱۳۷۳ بر عهده بنیاد سینمایی فارابی است که نخستین بار فیلم «زیر درختان زیتون» عباس کیارستمی را معرفی کرد.امسال نیز هیأت انتخاب، میان گزینه‌ی «زن و بچه» به‌عنوان انتخابی امن و کم‌ریسک، گزینه‌ی «غریزه» به‌عنوان انتخابی پرریسک  و همچنین «پیرپسر» که انتخاب آن قطعا تبعات داخلی  به‌همراه خواهد داشت، تصمیم خواهد گرفت.

همانطور که گفته شد،اسکار تنها به کیفیت فیلم توجه نمی‌کند، بلکه حضور حرفه‌ای در جشنواره‌ها، لابی مؤثر و کمپین‌های تبلیغاتی نیز نقش کلیدی دارند. بدون این موارد خطر این وجود دارد که نماینده ایران، صرف‌نظر از کیفیتش، شبیه مسافری باشد که بلیت پرواز در دست دارد اما مقصد را اشتباه گرفته است؛ سفری که شاید هیجان‌انگیز به نظر برسد، اما در نهایت به جایی که باید نمی‌رسد.

بیشتر بخوانید:

فیلم پیرپسر، سیلی به سینمای ایران / گفتگو با اکتای براهانی در عصر ایران (فیلم)

آغاز رسمی ارسال آثار برای اسکار ۲۰۲۵

فراستی: مهدویان راوی خوبی برای جنگ 12 روزه نیست/ فرهاد اصلانی دیگه بازیگر نیست/ سریالت به شدت آب بستی توش

تماشاخانه

۲۰ وسیله جالب برای آشپزخانه/ ۱۰ تای دوم (فیلم)

پایان تلخ یک زندگی معمولی / موشک با ساکنان سه طبقه پایین‌تر در ساختمان اساتید چه کرد؟ هیچ جنگی سوغات زندگی نمی‌آورد (فیلم)

فیلم های دیگر