صبحی ساکت اما وهمآلود، تنها ساعاتی پس از انفجار بمب اتمی در هیروشیما، شهر در میان ابرهای غبار و بوی فلز سوخته ویران شده. در خیابانها، خانهها و سازههای نیمهویران، هر حرکت با ترسی پنهان همراه بود که شاید فاجعهای دیگر در راه باشد. در چنین لحظهای، پمپهای آبِ ایستگاه تصفیه «اوشیبا» از کار افتادند، تهدیدی خاموش که میتوانست عطش و بیماری را بر بازماندگان تحمیل کند.
به گزارش یک پزشک، در میانه این هرجومرج، مهندسی به نام «کورُو هورینو» (Kurō Horino) با اشتاب به سوی تأسیسات ویران حرکت کرد. او میدانست که هر دقیقه تأخیر میتواند به معنای مرگ صدها نفر از کسانی باشد که از جهنم بمباران جان سالم به در بردهاند.
تنها شش ساعت بعد، پمپها دوباره به کار افتادند و آب زلال در لولههای شهر جاری شد. این داستان، نمونهای بیهمتا از «تابآوری مهندسی» (Engineering Resilience) است که نه در کتابهای درسی آمده و نه در خاطره جمعی به اندازه کافی ثبت شده است.
در روزهای پس از بمباران هیروشیما، تمرکز جهانی بر ویرانی و تلفات مستقیم حمله اتمی بود. اما بحرانهای ثانویه مانند کمبود آب آشامیدنی سالم، میتوانستند به همان اندازه کشنده باشند. آب نه تنها برای رفع تشنگی، بلکه برای جلوگیری از گسترش بیماریهای عفونی در شرایطی که سیستمهای بهداشتی از کار افتاده بودند، حیاتی بود.
ایستگاه تصفیه اوشیبا، که مسئول تأمین بخش بزرگی از آب شهر بود، بر اثر موج ضربه و حرارت بمب، به شدت آسیب دیده و کار پمپهای آن متوقف شده بودند. این توقف، خطر فروپاشی کامل شبکه آبرسانی را به همراه داشت. در چنین شرایطی، تنها اقدام سریع، قاطع و فنی میتوانست از بروز یک بحران انسانی تازه جلوگیری کند.
کورُو هورینو، که سالها تجربه کار در حوزه تأسیسات آبی داشت، با دیدن شرایط وخیم، لحظهای درنگ نکرد. او همراه با تعداد اندکی از همکارانش، با وجود آوار، دود و خطر تشعشع، خود را به ایستگاه اوشیبا رساند. بخشهای مکانیکی آسیبدیده باید نهتنها تعمیر، بلکه بهگونهای بازآرایی میشدند که با منابع محدود باقیمانده بتوانند کار کنند.
این یک عملیات فنی پیچیده بود که نیاز به خلاقیت، سرعت عمل و مدیریت منابع داشت. پس از شش ساعت کار بیوقفه، جریان آب دوباره برقرار شد و هیروشیما از یک بحران ثانویه نجات یافت. این اقدام، هرچند کمتر شناختهشده، یکی از مهمترین نمونههای «مهارت مهندسی در شرایط اضطرار» (Emergency Engineering Skill) در تاریخ معاصر است.
با وجود اهمیت حیاتی این ماجرا، نام کورُو هورینو در بسیاری از روایتهای تاریخی درباره هیروشیما ذکر نشده است. تمرکز رسانهها و گزارشهای رسمی بیشتر بر جنبههای سیاسی و نظامی بمباران اتمی بود و قهرمانان محلی که در پشت صحنه بحرانها را مهار کردند، در حاشیه ماندند. همچنین، فرهنگ فروتنی و کمگویی در جامعه ژاپنی آن زمان باعث میشد بسیاری از این افراد دستاوردهای خود را بازگو نکنند. این فراموشی تاریخی، نمونهای روشن از این است که چگونه «تابآوری مهندسی» میتواند در سکوت انجام شود اما اثراتش برای سالها باقی بماند.
تابآوری مهندسی (Engineering Resilience) به معنای توانایی یک سیستم فنی برای بازیابی سریع عملکرد پس از یک آسیب شدید است. در شرایط پس از بمباران، این مفهوم نه یک واژه تخصصی دانشگاهی، بلکه یک ضرورت حیاتی بود. توانایی هورینو در تشخیص سریع نقاط بحرانی، استفاده هوشمندانه از منابع محدود و مدیریت تیمی کوچک اما مؤثر، موجب شد یک فاجعه ثانویه پیشگیری شود.
امروز این داستان میتواند الهامبخش مهندسان، مدیران بحران و حتی سیاستگذاران باشد که چگونه مهارتهای فنی با تصمیمگیری سریع، مرز میان نابودی و بقا را مشخص میکند.
۱. کورُو هورینو چه کسی بود؟
او یک مهندس ژاپنی متخصص در تأسیسات آبی بود که پس از بمباران هیروشیما، با اقدام سریع خود مانع بحران کمبود آب شد.
۲. ایستگاه تصفیه اوشیبا چه نقشی در هیروشیما داشت؟
این ایستگاه مسئول تأمین بخش بزرگی از آب آشامیدنی شهر بود و توقف آن میتوانست باعث بحران گسترده شود.
۳. چرا این داستان کمتر شناختهشده است؟
تمرکز رسانهها بر ابعاد سیاسی و نظامی بمباران و فرهنگ فروتنی ژاپنی باعث کمرنگ شدن نام هورینو در تاریخ شد.
۴. مفهوم تابآوری مهندسی چیست؟
تابآوری مهندسی (Engineering Resilience) توانایی یک سیستم فنی برای بازیابی سریع عملکرد پس از آسیب شدید است.
۵. این ماجرا چه درسی برای امروز دارد؟
این ماجرا نشان میدهد که مهارت فنی و تصمیمگیری سریع میتواند جان هزاران نفر را نجات دهد و باید در برنامههای مدیریت بحران جدی گرفته شود.