.png "عصر ایران")
۱۹ مرداد ۱۴۰۴
به روز شده در: ۱۹ مرداد ۱۴۰۴ - ۱۷:۳۸
شوخی جالب یک خبرنگار با پزشکیان و پاسخ او (فیلم) آیا قاره ها حرکت می کنند؟ تهران چند سال دیگر کنار لندن قرار می‌گیرد؟
آیا قاره‌ها حرکت می‌کنند و ممکن است روزی تهران کنار لندن قرار بگیرد؟ در این مطلب به‌زبان ساده و علمی، پدیده‌ی تکتونیک صفحه‌ای و جابه‌جایی آرام، اما مداوم قاره‌ها را بررسی می‌کنیم. با توضیح ساختار درونی زمین، نحوه‌ی حرکت صفحات و نقش آنها در شکل‌گیری کوه‌ها و زلزله‌ها، پاسخی دقیق، اما قابل‌فهم به یکی از جذاب‌ترین پرسش‌های زمین‌شناسی خواهیم داد.
در نگاه اول، زمین یک جرم سخت، ایستا و بدون تغییر به‌نظر می‌رسد. اما اگر به فرایند‌های درونی و پوسته‌ای آن دقت کنیم، درمی‌یابیم که زمین یک سیستم پویا، زنده و در حال تغییر است. یکی از جذاب‌ترین جلوه‌های این پویایی، حرکت قاره‌ها است؛ پدیده‌ای که با عنوان علمی تکتونیک صفحه‌ای (Plate Tectonics) شناخته می‌شود.
در این نوشته، با نگاهی علمی و در عین حال ساده‌فهم، به این می‌پردازیم که آیا واقعاً قاره‌ها حرکت می‌کنند، این حرکت چگونه اتفاق می‌افتد، و آیا ممکن است روزی تهران به لندن نزدیک شود؟
ساختار زمین و اساس حرکت قاره‌ها
زمین از چند لایه‌ی اصلی تشکیل شده است: هسته‌ی درونی، هسته‌ی بیرونی، گوشته (Mantle) و پوسته (Crust). پوسته‌ی زمین که شامل خشکی‌ها و کف اقیانوس‌هاست، از قطعاتی عظیم به نام صفحات تکتونیکی ساخته شده که روی لایه‌ای از گوشته‌ی خمیری‌شکل به‌نام آستنوسفر (Asthenosphere) شناورند. این صفحات همان قاره‌ها را در بر می‌گیرند و به‌طور مداوم، هرچند بسیار آهسته، در حال حرکت هستند.
علت اصلی این حرکت، جریان‌های همرفتی در گوشته‌ی زمین است. گرمای ناشی از هسته‌ی زمین باعث می‌شود مواد گوشته به‌صورت دایره‌وار حرکت کنند و در نتیجه صفحات پوسته را جابه‌جا کنند. این حرکت‌ها گاهی به‌صورت برخورد صفحات (مثل کوه‌زایی)، گاهی به‌صورت دور شدن آنها (شکاف‌های اقیانوسی) و گاهی به‌صورت لغزش کنار هم (مثل گسل‌های زلزله‌خیز) بروز می‌کند.
سرعت حرکت قاره‌ها و مثال‌های واقعی
شاید باورش سخت باشد، اما قاره‌ها با سرعتی تقریباً برابر با رشد ناخن انسان حرکت می‌کنند؛ چیزی در حدود ۲ تا ۵ سانتی‌متر در سال. برای مثال، صفحه‌ی آفریقا در حال حرکت به سمت شمال است و در نهایت دریای مدیترانه را خواهد بست. همچنین صفحه‌ی اقیانوس اطلس هر سال اندکی گسترده‌تر می‌شود و آمریکا از اروپا فاصله می‌گیرد.
در مورد ایران نیز باید گفت که صفحه‌ی عربستان در حال حرکت به سمت شمال و برخورد با صفحه‌ی اوراسیاست. این حرکت باعث فشردگی ایران، چین‌خوردگی کوه‌ها و زمین‌لرزه‌های متعدد در مناطق مختلف کشور شده است. بنابراین، موقعیت جغرافیایی ایران نیز در حال تغییر است، هرچند با سرعتی بسیار کند.
آیا تهران ممکن است روزی کنار لندن قرار بگیرد؟
اینکه آیا تهران روزی در کنار لندن قرار بگیرد از نظر علمی در بازه‌ی زمانی بسیار طولانی ممکن است، اما در مقیاس عمر بشر یا حتی تمدن‌ها، وقوع آن بسیار بعید و کند است.
برای مثال، اگر بخواهیم فقط ۳ هزار کیلومتر فاصله‌ی تقریبی تهران تا لندن را با سرعت میانگین حرکت صفحات (مثلاً ۵ سانتی‌متر در سال) کم کنیم، به ۶۰ میلیون سال زمان نیاز است تا این دو نقطه به یکدیگر برسند. این عدد نشان می‌دهد که زمین در حال تغییر است، اما این تغییرات برای انسان‌ها تقریباً نامحسوس است.
در گذشته نیز چنین جابه‌جایی‌هایی رخ داده است. همه‌ی قاره‌های امروزی زمانی بخشی از یک ابرقاره به‌نام پانگه‌آ (Pangaea) بودند. این ابرقاره حدود ۲۰۰ میلیون سال پیش شروع به شکافتن کرد و قاره‌های امروزی از دل آن بیرون آمدند. بنابراین، زمین در آینده نیز می‌تواند به سمت شکل‌گیری یک ابرقاره‌ی جدید پیش برود و موقعیت شهر‌ها و کشور‌ها به‌کلی تغییر کند.
حرکت قاره‌ها واقعیتی علمی، اثبات‌شده و پیوسته است که نقش مهمی در شکل‌گیری جغرافیای زمین، زلزله‌ها، کوه‌زایی و حتی تغییرات آب‌وهوایی دارد. تهران نیز روی صفحه‌ای قرار دارد که در حال حرکت است، اما احتمال رسیدنش به لندن در زمان حیات بشر بسیار بعید است. با این حال، در مقیاس زمین‌شناسی، چنین تغییراتی کاملاً ممکن و طبیعی‌اند. زمین موجودی زنده است که آرام، اما بی‌وقفه، در حال دگرگونی است.
منبع: رازبقا
نظرات کاربران
لینک کوتاه: کپی لینک
آیا قاره ها حرکت می کنند؟ تهران چند سال دیگر کنار لندن قرار می‌گیرد؟ بهترین ادویه برای مرغ ۶ قابلیت مخفی سیری که آیفون شما را هوشمندتر می‌کند! ۳ اشتباه خطرناک در شارژ گوشی که عمر باتری را کم می‌کند! اسم رمز اندروید 17 چیست؟ دانشمندان برای اولین بار در جهان حالت کوانتومی را در دمای اتاق ممکن کردند کدام ساعت ها تابش خورشید بی خطر است؟ طرز تهیه خورش سیب زمینی و گوجه فرنگی با غوره سفیداب ؛ لایهبردار و روشن کننده طبیعی پوست علت استفاده از کافور هنگام شستن میت چیست؟ طرز تهیه کوکی انبه؛ مناسب عصرانه گزارشی از باند دخترانه توزیع هروئین در تهران سال ۴۳ تکنیک هایی ساده برای برداشتن کاشت ناخن در خانه نحوه ساخت کوکداما خانگی برای گیاهان پشت پرده نسقخانه مبارکه، چگونه منصب نسقچی باشی به سمبل خشونت قاجار تبدیل شد؟(+عکس)