ساخت سد فینسک آغاز شد؟/ خطر به زیر آب رفتن یک گورستان هخامنشی

عصر ایران؛ فرزانه احمدی- به نظر می‌رسد دعوا میان دو گروه است، آنها که نمی‌خواهند سد ساخته شود و آنها که منافعشان در ساخت آن است. حالا مردم محلی خبر داده‌اند که به نظر می‌رسد زور سازندگان سد به طرفداران محیط زیست غلبه کرده و ماشین آلات دست به کار شده‌اند.

صحبت درباره سد فینسک است. سدی با حجم مخزنی حدود 12 میلیون مترمکعب که قرار است در منطقه‌ای خوش آب و هوا در منطقه حفاظت شده پرور در سمنان ساخته شود. 
فینسک آب سفید رود را از سرشاخه تجن به سمنان می‌رساند و برای این کار، سه روستای تاجیم، تجن و ملاده را در مهدی شهر سمنان به زیر آب می‌برد  و حدود 400  هکتار از زمین‌های کشاورزی آنها را غرق می‌کند. 

به گفته بعضی کارشناسان، با احداث این سد، بیشتر از 20 روستا و 6 هزار هکتار شالیزار هم در مازندران با کم‌آبی مواجه می‌شوند، در نتیجه اینکه کشاورزان زیادی در مازندران و سمنان با خطر بیکاری روبه‌رو هستند. علاوه بر آن 43 هکتار از جنگل‌های هیرکانی هم به زیر آب می‌رود.

فعالان مدنی نسبت به بیکاری کشاورزان هشدار می‌دهند و می‌گویند احتمالا کشاورزان مناطق مورد نظر مجبور به کوچ به شهرها و انجام مشاغلی مانند کارگری و کاذب می‌شوند.
همچنین برای انتقال آب از سد تا سمنان حدود 60 کیلومتر باید در منطقه حفاظت شده پرور لوله‌گذاری شود.  

داستان پرماجرای مجوزهای فینسک

در سال 91 سازمان محیط زیست به طرح مجوز دو ساله داده بود. سال 98 بار دیگر سازمان محیط زیست سمنان به طرح مجوز می‌دهد. فعالان محیط زیست می‌گویند برای صدور این مجوز نیاز به ارزیابی‌های مجدد بوده است. وزارت نیرو اما در سال 1400 مخالفت خود را با ساخت سد فینسک اعلام کرده بود.

بر سر ساخت این سد میان دو استان هم اختلاف نظر وجود داشت. ابراهیم یخشکی، مدیرعامل شركت آب منطقه‌ای مازندران در سال 97 به ایرنا گفته بود مسئولان استان از جمله استاندار و نمایندگان مجلس شورای اسلامی مكاتبات زیادی با وزارت نیرو برای جلوگیری از اجرایی شدن سد فینسك انجام داده‌اند.

 انتقادات باعث شد که دولت ابراهیم رییسی دستور توقف ساخت سد را بدهد. استاندارد مازندران بهار سال 1401 اعلام کرد که ساخت سد فینسک با دستور رییس جمهور برای بررسی‌های بیشتر متوقف شده است اما استاندار سمنان در دی ماه سال بعد خبر داد که سد تمام مجوزهایی محیط زیستی لازم را دارد و ساخت آن با جدیت دنبال خواهد شد و سازمان برنامه و بودجه اجرای فینسک را به وزارت نیرو ابلاغ کرده است. 

آنها دلیل اصرار خود بر ساخت این سد را تامین آب شرب می‌دانند. می‌گویند آب چشمه «روزیه» کم شده است و باید آب شرب سمنان، مهدی‌شهر و سرخه را از این سد تامین کنند. 
با این حال گزارش سازمان بازرسی درباره این سد بیانگر این است که بدون انتقال آب هم می‌توان آب سه شهرستان سمنان، مهدی شهر و سرخه را تامین کرد. 

پیش از این، سازمان بازرسی کل کشور در یک گزارش شرح داد که «در صورت به نتیجه رسیدن طرح‌های افزایش بهره‌وری در بخش کشاورزی، نظیر طرح‌های آبیاری نوین و اصلاح الگوی کشت، می‌توان بخشی از مصارف بخش کشاورزی استان سمنان را کاهش داد و در این صورت امکان تامین کسری آب بخش شرب، فراهم خواهد شد.» به گفته سازمان بازرسی کل کشور در آن گزارش، صرفه‌جویی  10 درصدی  در بخش کشاورزی، معادل کل مصارف بخش شرب در ستان سمنان است. 

ساخت سد بعد از دو سال آغاز شد؟ 

بعضی از فعالان محیط زیست به نقل از مردم محلی از آغاز به کار ساخت سد خبر می‌دهند. 
یک کارشناس آب و خاک به عصر ایران گفت: افراد محلی با ارسال فیلم خبر داده‌اند که کار در محل سد فینسک آغاز شده است. 
حنیف‌رضا گلزار بیان کرد: در دو سال گذشته با پیگیری کنشگران و جوامع محلی پروژه متوقف بود اما به نظر می‌رسد این یک مسکن بوده است. 

او با اشاره به اینکه اداره کل محیط زیست استان سمنان در سال 98 به پروژه مجوز داده است گفت: این پروژه برای دریافت مجوز باید مجددا مورد ارزیابی قرار بگیرد. 
او تاکید کرد: با توجه به کاهش بارندگی‌ها احتمالا این سد نتواند به طور کامل آبگیری شود و درواقع ممکن است آب چندانی به سمنان نرساند و با توجه به ضررهای زیست محیطی و میراث فرهنگی آن، مثل این است که برای یک دستمال قیصریه را آتش بزنیم.

این فعال محیط زیست ادامه داد: حدود 60 کیلومتر هم در منطقه پرور تاسیسات و لوله‌گذاری لازم است که برای حیات وحش و محیط زیست آنجا آسیب‌زا است و جاده‌های احداث شده مسیر تردد را برای شکارچیان غیرمجاز آسان خواهد کرد. 
گلزار تاکید کرد: اداره محیط زیست سمنان باید بگوید برای حفاظت از منطقه پرور در صورت عبور این پروژه چه برنامه‌ای دارد؟ 

گورستان دو هزار ساله به زیر آب می‌رود

علاوه بر همه اینها یک گورستان تاریخی در محل وجود دارد که با احداث سد زیر آب می‌رود. گورستانی که مربوط به سه دوره هخامنشی، سلوکی و اشکانی یعنی حدود دو هزار سال قبل است و تخمین زده می‌شود که بین هزار و 500 تا 2 هزار قبر در آن وجود داشته باشد. 
اهمیت «گورستان مرسین چال» اینقدر هست که هنوز بعد از چهار بار کاوش رازهای کشف نشده‌ای داشته باشد. 

گورهای این قبرستان مستطیلی شکل هستند و در بستر طبیعی زمین کنده شده‌اند. اموات به صورت طاقباز در قبرها خوابانده شده‌اند و در بالا و پایین قبر دو سنگ به صورت عمودی گذاشته شده است. تعدادی شی هم همراه با مرده‌ها در هر گور پیدا شده که نشان می‌دهد باستانیان باور داشته‌اند که مردگان پس از مرگ زنده می‌شوند و از این اشیا استفاده می‌کنند. 

اشیایی که در مرسین چال پیدا شده طیف زیادی را در بر می‌گیرد، از ظرف و ظروف گرفته تا ادوات جنگی مانند شمشیر و حتی انگشتر، النگو، دستبند و پابند. 

نحوه زندگی، تغذیه، ژنتیک، ابزار مورد استفاده و شیوه ساخت آن، ابزار جنگی و ... اطلاعاتی است که می‌توان از این گورستان به دست آورد. به خصوص که باستان‌شناسان می‌گویند اطلاعات کمی درباره زندگی مردم باستان در شمال ایران دارند، به خصوص درباره دوران سلوکیان و هخامنشیان.  

اطلاعاتی که از این گورستان به دست خواهد آمد می‌تواند به دانسته‌های باستان‌شناسان و تاریخدانان درباره ایران باستان اضافه کند و از این لحاظ منطقه تاریخی مهمی به حساب می‌آید. با این حال ساخت سد آن را در خود غرق خواهد کرد و این فرصت ارزشمند را از بین خواهد برد. 

هنوز برنامه‌ای برای کاوش وجود ندارد؟

معاون میراث فرهنگی استان سمنان درباره آغاز به کار سد فینسک و اعطای مجوز میراث فرهنگی  در گفت و گو با عصر ایران بیان کرد: مجوز انجام کار ساخت و ساز سد با ما نیست، ما باید مجوز آبگیری بدهیم. 

سروش هاشمی درباره واکنش این اداره به آغاز به کار احتمالی این سد گفت: حد و حدود قانونی ما فقط مربوط به آبگیری سد است و ما نمی‌توانیم مزاحم عملیات ساختمانی آن بشویم. در این باره از ما استعلام نمی‌گیرند و فقط در هنگام آبگیری از ما مجوز می‌گیرند.

او تاکید کرد: قراردادی بین وزارت میراث فرهنگی و وزارت نیرو درباره محوطه‌های تاریخی در هنگام آبگیری وجود دارد. طبق این قرارداد وزارت نیرو هزینه کاوش را پرداخت می‌کند و وزارت میراث هم محوطه را کاوش و آثار را خارج می‌کند و پس از انجام این کار مجوز آبگیری صادر می‌شود. 
هاشمی درباره برنامه وزارتخانه برای کاوش گورستان مرسین چال گفت: چهار فصل کاوش در این گورستان انجام شده است. کاری هم که برای ساخت سد انجام می‌شود ربطی به قسمت ما ندارد، آنها در قسمت پایین کار می‌کنند.

او ادامه داد: این سد تا مدت‌های دیگر هم آبگیری نخواهد شد و ما برای کاوش منطقه هم قرارداد و هم برنامه داریم. 

با این حال هاشمی درباره اینکه کی قرار است این کاوش انجام شود و برنامه چیست، اطلاعاتی نداشت و گفت: آخرین خبری که ما داریم این است که همکاران ما در پژوهشکده باستان‌شناسی حدود یک ماه قبل با آب منطقه‌ای درباره اختصاص اعتبار سال جاری صحبت کرده است. این اعتبار هر وقت به حساب پژوهشگاه باستان‌شناسی واریز شود عملیات کاوش آغاز می‌شود. برنامه‌ریزی برای کاوش را پژوهشکده انجام می‌دهد و در استان اتفاق نمی‌افتد. 

دریاچه ارومیه در آستانه خشکی کامل (عکس)

بیشتر بخوانید:

گورستان هخامنشیان در خطر غرق شدن است / سد فینسک رازهای سر به مهر هخامنشیان را در سمنان به زیر آب می‌برد (فیلم)

دست‌های پشت پرده‌ای که از وزارت نیرو قدرت‌مندترند/ چه کسی پشت ساخت سد فینسک است؟ (فیلم)

تماشاخانه

دفتر حفاظت منافع اکد در عیلام ‍! قدیمی ترین سفارت تاریخ جهان در ایران بوده ؟ (فیلم)

هور در آتش ، دود در اهواز / فاجعه زیست محیطی که با هزار هواپیمای آب‌پاش هم درست نمی‌شود / حق‌آبه هور در عراق و ایران را بدهید (فیلم)

فیلم های دیگر