عصر ایران ــ در دل شهر کوچک و آرام کوتناهورا در منطقه بوهمِ جمهوری چک، یکی از مرموزترین و در عین حال شگفتانگیزترین کلیساهای جهان قرار دارد؛ کلیسای همهقدیسین، که درون آن استودان معروف سدلیک جای گرفته است؛ استخوانخانهای که بین ۴۰ هزار تا ۷۰ هزار جسد را در خود جای داده است.
تاریخ این مکان عجیب به قرن ۱۳ بازمیگردد. در سال ۱۲۷۸ میلادی، ابت هنری، رئیس دیر سدلیک، از سوی شاه اوتاکار دوم به ماموریتی دیپلماتیک به سرزمین مقدس اعزام شد. او پس از بازگشت از بیتالمقدس، مشتی از خاک کوه جلجتا را با خود آورد و آن را بر قبرستان دیر پاشید؛ اقدامی که به باور مسیحیان، این گورستان را مقدس ساخت.
همین عمل ساده اما نمادین، آوازهای فراگیر یافت و قبرستان سدلیک را به مکانی محبوب برای دفن مردگان در اروپای مرکزی تبدیل کرد. با شیوع طاعون سیاه در سال ۱۳۱۸، تنها در همین محل حدود ۳۰ هزار نفر به خاک سپرده شدند. تراکم مرگومیر بهحدی بالا بود که حتی گورهای دستهجمعی با ظرفیت دفن هزار نفر در حفرههای روباز ایجاد شدند. با گذشت زمان و پر شدن فضا، استخوانها از خاک بیرون آورده میشدند تا جای بیشتری برای اجساد تازه فراهم شود.
در سال ۱۴۰۰ میلادی، کلیسایی به سبک گوتیک در محل ساخته شد تا مکانی برای نگهداری این استخوانها فراهم گردد. بیش از یک قرن بعد، در سال ۱۵۱۱، راهبی نابینا وظیفه نظم دادن به این استخوانها را برعهده گرفت. راهکار او: ساخت اهرامی از استخوان، بدون نیاز به تکیهگاه.
در اوایل قرن ۱۸، معمار ایتالیایی سانتینی آچل این استودان را با ترکیبی از سبکهای گوتیک و باروک بازسازی کرد. او با خلاقیت خاص خود، تاجهایی بر بالای اهرام استخوانی افزود و چهار چراغ آویزان از جمجمهها ساخت که فرشتگان دکوری بر فراز آنها نظارهگر بودند.
اما نقطه عطف طراحی داخلی استودان در سال ۱۸۷۰ رقم خورد، زمانی که فرانتیشک رینت، نجار هنرمند، از سوی خانواده اشرافی شوارتزنبرگ مأمور شد تا استخوانها را بهطور منظم بچیند. او آزادی کامل داشت تا فضای داخلی را بازطراحی کند. از نمادهای خانوادگی شوارتزنبرگ که با ظرافت از استخوانها ساخته شده بود، تا تاجگلهای استخوانی که در سراسر کلیسا دیده میشدند، همه با دست رینت شکل گرفتند.
درخشانترین بخش این سازه، لوستر اصلی کلیساست؛ چلچراغی عظیمالجثه که گفته میشود از تمامی انواع استخوانهای بدن انسان ساخته شده است. رینت حتی امضای شخصیاش را نیز با استخوان، در نزدیکی ورودی حک کرده است.
امروزه استودان سدلیک، سالانه میزبان هزاران گردشگر از سراسر دنیاست؛ بازدیدکنندگانی که در میان زیبایی ترسناک و معنویت عمیق این مکان حیرتزده میشوند. استخوانهایی که زمانی به امید نزدیکی به خداوند در خاک مقدس دفن شدند، اکنون بخشی از یکی از اسرارآمیزترین کلیساهای جهان هستند؛ جایی که ایمان، تاریخ، مرگ و هنر به شکلی بیمانند در هم تنیدهاند.