عصر ایران ــ صومعه تاریخی سوملا، واقع در دل کوههای سرسبز ترابوزان ترکیه، یکی از شگفتانگیزترین بناهای مذهبی و تاریخی جهان به شمار میرود. ساخت این مجموعه که به قرن چهارم میلادی بازمیگردد، با افسانهای جذاب در مورد دو کشیش آتنی آغاز شده است.
بر اساس روایتها، این دو کشیش بدون آنکه از وجود یکدیگر مطلع باشند، خواب مشابهی دیدند. در این رؤیا تصویری نقاشیشده از سنت لوکاس به نقطهای خاص در کوهستان آورده میشود. هر یک به تنهایی راهی سفری شدند که در نهایت آنها را به کوههای ترابوزان رساند. ملاقات تصادفی آنها در این منطقه باعث شد تصمیم به ساخت یک صومعه در همان محل بگیرند.
کشیشها ابتدا در غارهای کوه اقامت کردند و در یکی از این غارها، نگارهای از سنت لوکاس یافتند که الهامبخش ساخت نخستین کلیسا شد. این کلیسای ابتدایی، سنگی و غاریشکل بوده و هنوز هم بقایای تصاویر گچی آن بر دیوارهای بیرونی قابل مشاهده است.
در قرن سیزدهم، در دوره امپراتوری ترابوزان، صومعه گسترش یافت و فضاهایی مانند آشپزخانه، برج ناقوس و اتاقهای کشیشها به آن افزوده شد. پس از فتح ترابوزان توسط امپراتوری عثمانی، سلطان عثمانی نهتنها اجازه حفظ این مکان را داد بلکه هدایایی نیز به آن تقدیم کرد. بخشهای اصلی و بزرگتر صومعه در همین دوران، به دست یونانیان ساکن منطقه ساخته شد.
در سال ۲۰۱۶، ریزش سنگها از صخره بالادست تهدیدی جدی برای صومعه ایجاد کرد. این موضوع موجب آغاز پروژهای سهساله برای بازسازی و محافظت از سازه شد که سرانجام در سال ۲۰۱۹ به بازگشایی رسمی آن انجامید. با این حال، بازسازی کامل بخشهای اصلی هنوز ادامه دارد.
از جمله سازههایی که بعدها به مجموعه افزوده شدند، کتابخانهای کوچک است، گرچه متأسفانه کتابخانه اصلی و برج زنگ قدیمی در گذر زمان از بین رفتهاند و اطلاعات دقیقی از ظاهر آنها در دست نیست.
در سال ۱۹۲۳ و در پی مهاجرت اجباری یونانیها از ترکیه، صومعه سوملا برای مدتی کاملاً خالی از سکنه شد. پس از آن، دولت ترکیه با ثبت این مکان تحت نظارت میراث فرهنگی، پروژههایی را برای حفاظت از آن آغاز کرد.
صومعه سوملا امروز نهتنها یکی از مهمترین جاذبههای گردشگری و مذهبی ترکیه محسوب میشود، بلکه گواهی بر تاریخ پیچیده و چندلایه منطقهای است که در طول قرنها شاهد همزیستی و تغییرات فرهنگی متعدد بوده است.