چرا لحظات آشنا گاهی به‌طرز عجیبی ناآشنا به‌نظر می‌رسند؟

یا تا به‌حال واژه‌ای ساده مثل «در» را بارها و بارها تایپ کرده‌اید، و ناگهان احساس کرده‌اید که این واژه عجیب و ناآشنا به نظر می‌رسد؟ یا شاید در حال رانندگی در مسیر همیشگی محل کارتان بوده‌اید، اما ناگهان همه‌چیز غریب و ناآشنا احساس شده، در حالی که دقیقاً همان مسیر همیشگی‌تان بوده است. این حس آزاردهنده که در آن آشنا ناگهان ناآشنا می‌شود، نامی دارد: ژامه‌وو (Jamais Vu).

به گزارش انتخاب و به نقل از انلی مای هلث؛ بیشتر افراد با دژاوو (Déjà Vu) آشنا هستند—یعنی همان حس عجیبی که موقع تجربه‌ی یک چیز تازه، احساس می‌کنید قبلاً آن را تجربه کرده‌اید. اما ژامه‌وو دقیقاً برعکس این حس است: زمانی که فرد با چیزی آشنا روبه‌رو می‌شود، اما برای لحظه‌ای کوتاه، آن چیز کاملاً ناآشنا یا تازه به نظر می‌رسد. این احساس معمولاً گذرا و بی‌خطر است، اما می‌تواند به‌شدت آزاردهنده باشد، به‌ویژه وقتی ناگهانی رخ می‌دهد.

ژامه‌وو چیست؟

ژامه‌وو (Jamais Vu) که در زبان فرانسه به‌معنای «هرگز ندیده» است، به حالتی گفته می‌شود که فرد در موقعیتی آشنا، احساس ناآشنایی می‌کند. برخلاف دژاوو، که در آن رویدادهای جدید به‌طرز عجیبی آشنا به نظر می‌رسند، ژامه‌وو باعث می‌شود درباره‌ی واقعیت دچار تردید شوید و آن‌چه روزمره و عادی است، ناگهان بیگانه به نظر برسد.

دکتر پاتیل توضیح می‌دهد:
«این پدیده در اصل یک نارسایی موقتی در تشخیص و شناسایی است. شما می‌دانید قبلاً در این مکان بوده‌اید یا این کار را کرده‌اید، اما برای لحظه‌ای مغزتان نمی‌تواند آن حس آشنایی را به‌درستی بازیابی کند.»

در یک مطالعه‌ی کنترل‌شده، از شرکت‌کنندگان خواسته شد یک واژه را حدود ۳۰ بار پشت سر هم بنویسند. نزدیک به ۷۰٪ از آن‌ها گفتند که واژه ناگهان برایشان ناآشنا به نظر رسیده است. این پدیده را «بیگانگی واژگانی» می‌نامند.

تفاوت ژامه‌وو با دژاوو؛ در تجربه و در مغز

دژاوو زمانی رخ می‌دهد که اختلالی موقتی در نحوه‌ی بازیابی حافظه از سوی مغز ایجاد می‌شود—تقریباً انگار که ذهن شما به‌اشتباه یک تجربه‌ی تازه را به‌عنوان چیزی که قبلاً رخ داده، نشانه‌گذاری می‌کند.

در مقابل، ژامه‌وو زمانی رخ می‌دهد که مغز به‌طور موقت در شناسایی چیزی که می‌شناسد، ناتوان می‌شود.
دکتر پاتیل توضیح می‌دهد:
«از نظر عملکرد مغز، دژاوو به خطا در بازیابی حافظه مربوط می‌شود، در حالی که ژامه‌وو بیشتر ناشی از اختلال موقت در تشخیص و شناسایی کوتاه‌مدت است.»

چرا این اتفاق می‌افتد؟

برای بیشتر افراد، ژامه‌وو فقط یک اختلال کوچک و موقتی در عملکرد مغز است که معمولاً در اثر استرس، خستگی یا فشار ذهنی زیاد ایجاد می‌شود.
دکتر پاتیل می‌گوید:
«وقتی دچار کم‌خوابی، اضطراب یا مشغول انجام چند کار به‌طور همزمان هستیم، سیستم تشخیص مغز ممکن است برای لحظه‌ای دچار اختلال شود.» این لحظات معمولاً به‌سرعت می‌گذرند و دلیلی برای نگرانی نیستند.

با این حال، اگر این تجربه مکرر رخ دهد یا زندگی روزمره‌تان را مختل کند، ممکن است نشانه‌ای از یک مشکل جدی‌تر باشد. ژامه‌وو حتی می‌تواند از اختلالات عصبی مانند صرع لوب گیجگاهی، میگرن با اورا (هاله)، یا اختلالات تجزیه‌ای (dissociative) ناشی شود. در این شرایط، تجربه‌ی ژامه‌وو ممکن است با تشنج یا اختلال در ادراک و حافظه همراه باشد.

چه اتفاقی در مغز می‌افتد؟

ژامه‌وو معمولاً در اثر اختلال در حافظه‌ی کوتاه‌مدت و مسیرهای شناسایی در مغز اتفاق می‌افتد—احتمالاً در لوب گیجگاهی، بخشی از مغز که با حافظه و ادراک در ارتباط است.
دکتر پاتیل می‌افزاید:
«ماجرا فقط اشتباه در حافظه نیست؛ بلکه شامل خطای ادراکی نیز هست، جایی که مغز زمینه و بافت را نادرست تفسیر می‌کند و باعث می‌شود آن‌چه آشناست، ناآشنا به نظر برسد.»

آیا باید نگران بود؟

بروز گاه‌به‌گاه ژامه‌وو، به‌ویژه در هنگام خستگی یا حواس‌پرتی، کاملاً طبیعی و بی‌خطر است. تجربه‌ی این حس در کارهای روزمره مانند تایپ، رانندگی یا حتی صحبت‌کردن، غیرمعمول نیست.
اما اگر این حالت به‌طور مداوم تکرار شود، به‌ویژه اگر با نشانه‌هایی مانند سردرگمی، فراموشی، سیاهی رفتن چشم یا سایر علائم عصبی همراه باشد، نیاز به ارزیابی پزشکی دارد.
دکتر پاتیل توصیه می‌کند:
«اگر این تجربه ادامه‌دار یا مختل‌کننده‌ی عملکرد روزانه‌تان باشد، حتماً با یک متخصص مشورت کنید.»

جمع‌بندی

ژامه‌وو یکی از عجایب عجیب و غریب عملکرد مغز است—آزاردهنده در لحظه، اما در اغلب موارد بی‌خطر. آگاهی از ماهیت واقعی آن می‌تواند به کاهش اضطرابی که به‌همراه دارد کمک کند. اما اگر این تجربه به‌طور مکرر اتفاق بیفتد یا با علائم دیگر همراه باشد، ممکن است نشانه‌ای از یک مشکل جدی‌تر باشد که باید توسط پزشک بررسی شود.

و از همه مهم‌تر، به خاطر بسپارید:
تجربه‌ی گاه‌به‌گاه ژامه‌وو به‌معنای آن نیست که مغزتان دچار نقص شده است؛ بلکه یادآور پیچیدگی و شگفتی بی‌پایان ذهن انسان است.

 توجه: این مقاله حاوی اطلاعات ارائه‌شده توسط یک متخصص است و صرفاً برای مقاصد اطلاع‌رسانی منتشر شده است. در صورت داشتن هرگونه مشکل سلامت، حتماً با پزشک یا متخصص مشورت کنید تا از بروز عوارض احتمالی جلوگیری شود.

اعمال محدودیت های ترافیکی از چهارشنبه در جاده های مازندران

تماشاخانه

آنچه بر مهاجران افغان می‌گذرد، بازگشت به جایی که هرگز ندیده‌اند / روایتی از بلاتکلیفی و کرامت انسانی (فیلم)

برای آینده فرزندانتان و خودتان این گفتگو را ببینید / وضعیت دشت های ایران خیلی بدتر از آن چیزی است که می‌دانید / محیط زیست بر لبه پرتگاه بی بازگشت ایستاده‌است (فیلم)

فیلم های دیگر