شاد بودن، بالا بودن میزان رضایتمندی نسبت به زندگی، پویا بودن، داشتن فرزندانی با ادبتر و موفقتر و بسیاری از ویژگی های خوب ارمغانی است که بسیاری از خانوادههای پر فرزند با آن مواجه هستند.
به گزارش ایرنا، فرزندآوری موضوعی است که نظرات متناقضی در خصوص آن وجود دارد. برخی معتقدند داشتن فرزندان بیشتر موجب رسیدن به بسیاری از خواسته ها و داشتن خانواده های شاداب می شود، در مقابل برخی دیگر داشتن فرزند را منافی با پیشرفت، درس خواندن، کار کردن و ... میدانند برای دانستن پاسخ این سوال با دکتر ایمان زاغیان، روانشناس و عضو هیات مدیره انجمن ایرانی روانشناسی اسلامی به گفت وگو پرداختیم.
دکتر ایمان زاغیان دید مذهبی و دینی به مسائل را یکی از علل روی آوردن خانوده ها به سمت داشتن فرزندان بیشتر دانست و گفت: زمانی که یک فرد معتقد، داشتن فرزندان زیاد را همراه با اجر زیادی از جانب خداوند می بیند، این امر خود یکی از محرک ها و تشویق ها برای داشتن فرزندان بیشتر است. این دیدگاه دقیقا در مقابل دیدگاه افرادی است که هیچ نگاه خداباورانه ای به این مسائل ندارند.
وی دیدگاه جامعه نگر به مسئله فرزندآوری را دلیل دیگر روی آوردن برخی خانواده ها به داشتن فرزندان بیشتر میداند و ادامه داد: خیلی از افراد دیدگاه جامعه نگری نسبت به مسائل فرزندآوری دارند و معتقدند با وجود اینکه که وقتی فرزندم به دنیا بیاید خیلی از کارها را نمی توانم انجام دهم و خیلی از فرصت ها را از دست می دهم ولی فرصت های دیگری بدست میآورم. یعنی اینطور نیست که حالا شما فکر کنید که همه چیز از بین رفته است. فرد همه ابعاد زندگی را با هم می بیند.
این دیدگاه که شما اگر فقط به یک بعد از فرزندآوری نگاه نکنید موجب می شود که دچار احساس سرخوردگی نشوید. اگر به این بیاندیشید که فرزندآوری در عین حال که موجب شده وقفه ای در تحصیلتان ایجاد شود یا موجب شده از کارتان برای مدتی باز بمانید در مقابل باعث شد که خانواده خودتان را توسعه بدید و بچه هایتان در آینده از یکدیگر حمایت می کنند و خواهر و برادرهای بیشتری خواهند داشت. داشتن دیدگاه چند بعدی به بحث فرزندآوری موضوع مهمی است که باید به آن دقت نظر داشت.
چند فرزندی و تربیت آسانتر
طی تحقیقات صورت گرفته بیشتر خانواده هایی که فرزندان زیادی دارند معتقدند که چند فرزندی موجب می شود که بهتر بتوانند فرزندانشان را تربیت کنند. این در حالی است که بسیاری از افراد تصور می کنند اگر یک فرزند داشته باشند بهتر و با تمرکز بیشتری می توانند فرزندشان را تربیت کنند. آنها معتقدند؛ تک فرزندی، در اختیار قرار دادن امکانات بیشتر و موقعیت های بیشتر برای تربیت بیشتر می شود. این در حالی است که قرار دادن این امکانات بیشتر، لزوما تربیت بهتری در بر ندارد اصل نوع تربیت است
دکتر زاغیان با بیان این مطلب اظهار داشت: آموزش بیشتر لزوما خروجی خوب ندارد بلکه تربیت بهتر قطعا خروجی بهتری خواهد داشت. شما ممکن است فرزندتان را بهترین مدرسه بفرستید ولی لزوما آن خروجی که انتظار دارید را نبینید ولی ممکن است فرزند شما با یک تربیت خیلی خوب بتواند خیلی از آن کم و کاستی های آموزشی را که مثلا شما نتوانستید با فرستادن به مدرسه غیر انتفاعی بدست آورید، جبران کنید. چرا! به خاطر اینکه فرضا احساس مسئولیت پذیری را در او بیشتر تقویت کرده اید اما بچه تک فرزند مسئولیت پذیری کمتری دارد.
وی در بیان مثال آموزش مسئولیت پذیری در خانواده های چند فرزندی گفت: شما وقتی سه، چهار، یا فرزندان بیشتری داشته باشید این به شما کمک می کند که مثلا فرزند بزرگ تر در حد دادن مثلا یک جعبه دستمال کاغذی به مادر کمک می کند و فرزندان کوچکتر از فرزند بزرگ می آموزند که باید کمک والدین و یکدیگر کنند و متوجه می شوند که باید کمک و حامی یکدیگر باشند.
کودک در خانواده های چند فرزندی می آموزد که باید داشته هایش را تقسیم کند تا بهتر زندگی کند، محبت بیشتری دریافت کند و دوستی بیشتر و حمایت اجتماعی بیشتری داشته باشد. در مقابل چنین تربیتی بچه تک فرزند همه چیز را متعلق به خودش میداند و کسی را ندارد که از حمایت آنها بهره مند شود. با توجه به این توضیحات برخلاف باور عمومی جامعه تربیت فرزندان در خانواده های چند فرزندی بسیار بهتر از خانواده های تک فرزندی صورت می گیرد.
تربیتی دومینووار در خانواده های چند فرزندی
این روانشناس تربیت در خانواده های چند فرزندی را دومینووار دانست و گفت: در خانواده های چند فرزندی زمانی که در یک فرزند ساختاری از نقش ها در ارتباط با پدر و مادرش ایجاد می شود، ناخداگاه بچه های دیگه خودشان را بر اساس و در مقیاس با آن فرزند تنظیم می کنند البته با نسبت های کمتر یا بیشتر، به این علت که شخصیت های هر یک از بچه ها با یکدیگر متفاوت است.
در مقابل فرزند بزرگ وقتی الگوپذیری خواهران و برادران کوچکتر خود را می بیند و متوجه می شود که آنها در انجام کارهای بزرگ و کوچک از او تقلید می کنند، سعی می کند الگوی خوبی باشد، مثلا در کارهای خانه کمک باشد و بر همین اساس نقش پذیری شکل می گیرد و دیگر نیاز نیست لزوما پدر و مادر انرژی زیادی برای الگوی اولیه بگذارند. با این تفاسیر چنانچه فرزند اول در یک ریل قرار بگیرد و حرکت کند فرزندان بعدی بر روی همان ریل حرکت می کنند.
خانواده های چند فرزندی و صرفه جویی در منابع
به اعتقاد دکتر زاغیان در برخی خانواده ها این گونه است که هر فرزند باید امکانات جدایی برای خود داشته باشد برای مثال هر بچه ای یک لپ تاپ جدا، گوشی جدا، اتاق جدا داشته باشد درحالیکه بچه هایی که خانواده های چند فرزندی هستند با وجود اینکه حتی از نظر وضعیت تمکن مالی در وضعیت خوبی قرار گرفته اند ولی فرزندان از امکانات فرزندان بزرگتر استفاده می کنند یا اینکه سعی می کنند با امکانات بسیار ساده فرزندان خود را سرگرم کنند. در مقابل در خانواده های تک فرزندی گاهی تصور می شود باید تا آنجا که می شود برای بچه ها اسباب بازی و وسایل تفریحی خرید. این در حالی است که بچه ای که این حجم از امکانات رو داشته باشد دل زده شده و به حالت اشباع می رسد و دیگر هیچ چیز برایش جذابیتی ندارد.
گاهی اوقات ما یکسری تکلف هایی برای خود تعریف می کنیم که عبور از آنها بسیار مشکل است. برای مثال در یک مهمانی پذیرایی های آنچنانی انجام دهیم یا خود را درگیر تشریفات دیگر کنیم. با چنین تکلفاتی فرزند آوری بسیار مشکل است. اگر برخی مسائل را کمی ساده تر بگیریم به راحتی میتوانیم برای فرزندآوری های بیشتر برنامه ریزی کنیم. طبیعتا ما افرادی را می بینیم که احساس خوشبختی بسیاری دارند و در عین حال که با مشکلات بسیاری مواجه هستند سعی می کنند در مسائل مرتبط با زندگی بسیار پویا عمل کنند. برای مثال رابطه خودشان با همسرشان را بازیابی می کنند و چهارچوب دهی مجدد را نسبت به مسائل زندگی دارند. رعایت این نکات در خانواده های چند فرزندی بسیار مهم است و اگر فرد حتی نخواهد چند فرزند هم داشته باشد حتما باید این نگاه را داشته باشد اگرنه نمی تواند به آن رشد و پیشرفتی که مدنظر دارد برسد.
سخن پایانی
این روانشناس در پاسخ به کسانی است که می گویند اگر من بچه دار شوم دیگر نمی توانم کار کنم یا دیگر نمی توان درس خواند و یا اگر درس میخوانیم دیگر نمی توان بچه آورد گفت: افراد جامعه باید بدانند که یکسری افراد هستند که زندگی خوبی دارند، بسیار فعال و موفق هستند و چند فرزند هم آورده اند.
پربیننده ترین پست همین یک ساعت اخیر