منبع: گاردین
نویسندگان: ریچارد لاسکامب و رابرت مکی
تاریخ انتشار: ۷ ژوئیه ۲۰۲۵
➖➖➖➖➖➖➖➖
عصر ایران؛ لیلا احمدی- شامگاه پنجم ژوئیه ۲۰۲۵، ایلان ماسک، چهره جنجالی فناوری و صاحب غولهایی چون تسلا، اسپیسایکس و شبکه اجتماعی ایکس (X)، با انتشار پستی کوتاه و پرحرارت، رسماً از تأسیس حزب سیاسی مستقلی به نام «حزب آمریکا» (America Party) خبر داد. این خبر فضای سیاسی ایالات متحده را به لرزه درآورد و تعادل ناپایدار قطبهای سنتی جمهوریخواه و دموکرات را تهدید کرد. این اقدام ناگهانی اما حسابشده، در امتداد اختلافات اخیر ماسک با چهرههای سرشناسِ حزب جمهوریخواه بهویژه دونالد ترامپ رخ داده است؛ اختلافاتی که ریشه در لوایح اقتصادی، مسائل فرهنگی و رویکردهای مدیریتی دارند.
این نخستینبار نیست که میلیاردرهای سیلیکونولی سودای اثرگذاری مستقیم بر سیاست آمریکا را در سر میپرورانند. با این حال، ایلان ماسک در میانهی تشدید قطبیسازی سیاسی در آمریکا، وارد میدانی شده که هر گام در آن، به راهرفتن بر ریسمان باریکی میان محبوبیت و انزوا میماند.
اختلاف با ترامپ، آغازگر ماجرا
نقطه عطفِ این تغییر موضع، لایحهی پرخرجی موسوم به "One Big Beautiful Bill" بود که با حمایت کاخ سفید و بسیاری از اعضای جمهوریخواه کنگره، در آستانه تصویب قرار گرفت. ماسک که پیشتر از حامیان مالی سرسختِ کمپین انتخاباتی دونالد ترامپ در ۲۰۲۴ بود، بهشدت با این لایحه مخالفت کرد و آن را نشانهای از فساد سیستماتیک و ولخرجی بیدلیلِ دولت دانست. این مخالفت صرفاً در سطح نظر نماند؛ ماسک با خروج آشکار از همکاریهای خود با دولت، زمینه را برای قطع ارتباط با جریان راست سنتی آمریکا فراهم کرد.
او در شبکه اجتماعیاش، نظرسنجی بزرگی برگزار کرد. بیش از یک میلیون نفر در این نظرسنجی شرکت کردند و نتیجه حیرتانگیز بود: ۶۵ تا ۸۰ درصد کاربران از تشکیل حزب سوم و مستقل حمایت کردند. ماسک این حمایت را «پیامی روشن» دانست و نوشت: «وقت آن رسیده که مردم، دوباره صدای خود را پس بگیرند.»
چرا حزب آمریکا؟
ماسک در بیانیهاش، «حزب آمریکا» را نه بهمثابه ابزار شخصی، که حرکتی ملی برای بازتعریف معنای آزادی معرفی کرد. به گفته او، دو حزب موجود—دموکرات و جمهوریخواه—هر دو در ساختار فاسد و پوسیده سیاست ایالاتمتحده غرق شدهاند و دیگر نماینده مردم واقعی نیستند. ماسک وعده داده این حزب، صدایی برای مردم عادی، کارآفرینان، والدین و آنانی باشد که از وضعیت کنونیِ سیاست خستهاند.
در ادبیات ماسک، «آمریکا» نه صرفاً سرزمین که آرمان است. حزبی که او پایهگذاری کرده، با الهام از این آرمان بهدنبال احیای شجاعت در سیاست، خلاقیت در اقتصاد و اخلاق در حکومتداری است.
راهبردهای انتخاباتی و اهداف تاکتیکی
ماسک برخلاف بسیاری از تازهواردان سیاست، نشان داده که از قواعد بازی بیاطلاع نیست. در گام نخست، اعلام کرده که حزب آمریکا در انتخابات میاندورهای سال ۲۰۲۶ در پی تصاحبِ ۲ تا ۳ کرسی در سنا و ۸ تا ۱۰ کرسی کلیدی در مجلس نمایندگان است. هدف این است که حتی با اقلیتی کوچک، موازنه قدرت را بهگونهای تغییر دهند که بدون حمایت حزب آمریکا، هیچ قانونی بهراحتی تصویب نشود.
در حوزه سیاستگذاری، اولویتها مشخصاند: کاهش کسری بودجه دولت، مقابله با مقررات زائد، هوشمندسازی ارتش به مدد هوش مصنوعی و ترویج سیاستهای جمعیتی برای افزایش زاد و ولد. همه این موارد همراستا با نگاه فناورانه و آیندهنگر ماسک است. او پیشتر نیز، بارها از جمعیت کم آمریکا بهعنوان تهدید سخن گفته بود.
واکنشها: از ستایش تا هشدار
اعلام تأسیس حزب آمریکا واکنشهای متفاوتی در پی داشت. گروهی از فعالان و شهروندان آمریکایی از این اقدام استقبال کردند و آن را گامی در راستای تحقق دموکراسی واقعی دانستند. از سوی دیگر، منتقدان با یادآوری اینکه ماسک یکی از ثروتمندترین افراد معاصر است، هشدار دادند که سیاست آمریکا بیش از پیش در خطر تسلط میلیاردرها قرار گرفته است.
حتی دونالد ترامپ نیز سکوت نکرد. او ضمن «بیاثر» خواندن حزب ماسک، تهدید کرد که هرگونه همکاری تجاری دولت با شرکتهای وابسته به ماسک را بازنگری خواهد کرد. تنش میان این دو چهره که تا همین یک سال پیش متحد بودند، حالا به شکافی عمیق بدل شده که ممکن است جبهه راست آمریکا را دچار فروپاشی کند.
حزب آمریکا هنوز رسمی نیست
با همه جنجالها، هنوز حزب آمریکا بهطور رسمی در کمیسیون فدرال انتخابات ایالات متحده به ثبت نرسیده است. این بدان معناست که تا زمان طی مراحل قانونی، نامزدهای حزب نمیتوانند در فرم رسمی انتخابات ظاهر شوند. با این حال، ماسک وعده داده که تیم حقوقیاش در حال پیگیری فرآیند ثبت و راهاندازی زیرساختهای انتخاباتی در ایالتهای کلیدی است.
آیندهای نامعلوم اما پرهیاهو
ایلان ماسک با ورود به عرصه سیاست، حالا دیگر فقط کارآفرین نیست. او بدل به چهرهای شده که میخواهد روایت مسلطِ قدرت را تغییر دهد. این که حزب آمریکا بتواند به نیروی موثر بدل شود یا مانند بسیاری از احزاب سوم دیگر، در سایه قطبهای سنتی محو گردد، هنوز مشخص نیست. اما مسلم است که در چشمانداز سیاسی ایالات متحده، ایلان ماسک دیگر صرفاً در سایه فناوری حرکت نمیکند. او آمده تا قدرت را بازتعریف کند.
واکنش ترامپ به تأسیس حزب ایلان ماسک: طعنه، تهدید و بیاعتنایی
دونالد ترامپ، رئیسجمهور پیشین و رهبر فعلی جریان جمهوریخواه، پس از اعلام رسمی تأسیس «حزب آمریکا» از سوی ایلان ماسک، با لحنی طعنهآمیز و بیاعتنا به این خبر واکنش نشان داد. او در سخنرانی کوتاهی در تجمع هواداراناش، بدون نامبردن مستقیم از ماسک، گفت: «بعضیها فکر میکنند با چند توییت و تعدادی ربات میتوانند سیاست را از نو ابداع کنند»
ترامپ هشدار داد که هرگونه همکاری دولتی با شرکتهایی که از «ساختار سیاسی رسمی کشور» خارج میشوند، باید مورد بازبینی قرار گیرد. تحلیلگران این اظهارات را تهدیدی آشکار برای تسلا، اسپیسایکس و دیگر پروژههای ماسک تلقی کردند. او همچنین تأکید کرد که «رأیدهندگان واقعی محافظهکار» به دنبال رؤیابافیهای میلیاردرها نیستند، بلکه به رهبرانی نیاز دارند که «با خاک این سرزمین آشنا باشند، نه صرفاً با الگوریتمها».
چشمانداز سیاسی ماسک: چیزی بین آیندهگرایی و واقعگرایی
ایلان ماسک اکنون از بازیگری حاشیهای در سیاست آمریکا، به بازیگری تازهوارد اما تأثیرگذار بدل شده است. آینده سیاسی او، گرچه با سرمایه مالی عظیم و پایگاه اجتماعی پرشور در شبکههای اجتماعی پشتیبانی میشود، اما با چالشهایی اساسی روبهروست:
نقاط قوت:
سرمایه و نفوذ رسانهای بالا: ماسک تنها میلیاردری است که شبکه اجتماعی (X) را در اختیار دارد و میتواند هر لحظه افکار عمومی را همشو با اهدافش بسیج کند.
برند شخصی قدرتمند: نام ماسک با نوآوری، سرعت و آیندهنگری گره خورده و در میان جوانان، طبقه متوسط مستقل و حتی بخشی از جمهوریخواهان ناراضی محبوبیت دارد.
بیاعتمادی گسترده به احزاب سنتی: در شرایطی که اعتماد عمومی به جمهوریخواهان و دموکراتها به شدت کاهش یافته، ماسک خود را جایگزینی میانهرو و مردمی معرفی میکند.
موانع پیشرو:
نهادینهنبودن حزب تازهتأسیس: حزب آمریکا هنوز زیرساخت سازمانی، شعبههای محلی یا کادر حرفهای سیاسی ندارد.
رقابت با دو حزب ریشهدار: در آمریکا، تاریخچه احزاب سوم (مثل حزب آزادی یا گرین) نشان داده که شکستن دوگانهی سیاسی غالب بسیار دشوار است.
تعارض منافع با فعالیتهای تجاری: حضور همزمان در رأس شرکتهای خصوصی و سیاست، ممکن است ماسک را به تقاطع خطرناک منافع اقتصادی و سیاسی بکشاند.
واکنش ترامپ نشان میدهد که ماسک را دیگر متحد نمیبیند، بلکه تهدیدی بالقوه تلقی میکند؛ بهویژه در ایالتهایی که رأی میانهروها تعیینکننده است. از سوی دیگر، اگر ماسک بتواند ساختار حزبی مؤثر و نیروی سیاسی سازمانیافتهای بسازد، ممکن است در انتخابات میاندورهای ۲۰۲۶ یا حتی در انتخابات ریاستجمهوری ۲۰۲۸، نقشآفرینِ کلیدی شود. در حال حاضر، او در مرحلهای است که «اختلال» ایجاد میکند، اما این که این اختلال به «قدرت» بدل شود، بسته به توان سازماندهی، جذب چهرههای مؤثر و عبور از سد قانونگذاری و رقابت است.
دونالد ترامپ روز یکشنبه تصمیم ایلان ماسک برای تأسیس و تأمین مالیِ حزب سیاسی جدید در آمریکا را «مسخره» خواند.
ترامپ در جمع خبرنگاران و در راه بازگشت از باشگاه گلفاش در نیوجرسی گفت: «احزاب سوم هیچوقت جواب ندادهاند. او میتواند با آن سرگرم شود، ولی بهنظر من مضحک است.» و در شبکه اجتماعیاش «تروث سوشال» با بیانی تندتر ادامه داد: «مایه تأسف است که میبینم ایلان ماسک کاملاً از مسیر خارج شده و در پنج هفته گذشته عملاً به فاجعهای تمامعیار بدل شده است. او حتی میخواهد حزب سیاسی سومی راه بیندازد، با این که در تاریخ آمریکا هیچگاه چنین احزابی موفق نبودهاند.» ترامپ افزود: «تنها چیزی که احزاب سوم ایجاد میکنند، بینظمی کامل و آشوب است.» او ادعا کرد که انگیزه ماسک از این اقدام، نارضایتی از برنامه دولت برای قطع یارانههای خرید خودروهای برقی است.
اتهامات ترامپ به ماسک
ترامپ ماسک را متهم کرد که خواسته بود دوستش جارد آیزاکمن را بهعنوان رئیس ناسا منصوب کند؛ اما پس از کنارهگیری ماسک از سمت دولتیاش، این نامزدی لغو شد. ترامپ نوشت: «فکر نمیکردم درست باشد که یکی از دوستان صمیمی ایلان، که در کسبوکار فضایی هم هست، رئیس ناسا شود؛ مخصوصاً در شرایطی که ناسا بخش بزرگی از زندگی کاری ایلان محسوب میشود.»
واکنش متحدان ترامپ
وزیر خزانهداری ترامپ نیز گفت ماسک باید بر اداره شرکتهایش تمرکز کند و وارد سیاست نشود. اسکات بسنت در گفتوگو با CNN گفته است: «اصول "دوج" (نهاد دولتی موقت به رهبری ماسک برای کاهش هزینههای دولت) محبوب بود، اما اگر به نظرسنجیها نگاه کنید، خود ایلان نامحبوب بود.» به گفته بسنت، سرمایهگذاران شرکتهای ماسک – از جمله تسلا که در دوران "دوج" با افت فروش مواجه شد – خواستار بازگشت او به اداره شرکتها شدند.
تأسیس حزب "آمریکا" به رهبری ماسک
ماسک اعلام کرده حزب جدیدی به نام حزب آمریکا تشکیل داده تا «آزادی را به مردم بازگرداند». و توضیح داده است: «کشور با اتلاف منابع و فساد مواجه است و ما در نظامی تکحزبی به سر میبریم که ارتباطی با دموکراسی ندارد.»
ماسک پیشتر به لایحه مالیاتی بزرگ ترامپ که به افزایش ۳.۳ تریلیون دلاری کسری بودجه منجر میشود، انتقاد کرده بود. این لایحه مالیات ثروتمندان را کاهش داده و در عین حال حمایتهای اجتماعی را کم میکند، بهگونهای که ۱۰.۶ میلیون نفر ممکن است بیمه درمانی خود را از دست بدهند.
پاسخ تند ترامپ به انتقادات ماسک
ترامپ در پاسخ به پستهای انتقادی ماسک، تهدید کرد ممکن است اخراج او از آمریکا را بررسی کند. همچنین احتمال داد که یارانههای فدرال به شرکتهای ماسک، بهویژه اسپیسایکس، قطع شوند. ترامپ گفته: «شاید هیولایی به نام دوج مجبور شود برگردد و ایلان را بخورد. وحشتناک نیست؟»
اختلافات جدید در ادامه اختلافات پیشین
درگیری این دو نفر پس از آن شدت گرفت که ماسک دوباره موضوع ارتباط ترامپ با جفری اپستین را مطرح کرد و عکسی از گیسلین ماکسول منتشر کرد با این پرسش که چرا فقط او در زندان است، اما مردانی که با دختران نوجوان رابطه داشتهاند، آزاد هستند.
ماسک از طرفدارانش خواسته در این نظرسنجی شرکت کنند که آیا خواهان استقلال از نظام دوحزبی فعلی هستند یا خیر. دو سوم رأیدهندگان پاسخ مثبت دادهاند. او گفته حزب جدیدش ممکن است روی دو یا سه کرسی سنا و ۸ تا ۱۰ کرسی مجلس نمایندگان تمرکز کند؛ کرسیهایی که میتوانند در قانونگذاری تأثیرگذار باشند.
جنجالهای اخیر ایلان ماسک
1. نصب “Colossus”، ابرکامپیوتری در ممفیس: شرکت xAI متعلق به ماسک، بدون اخذ مجوزهای زیستمحیطی در محلهای با ساکنان عمدتاً سیاهپوست فعال شده است. انجمن NAACP و انجمن حقوق محیطزیست علیه آن اعتراض کردهاند و ادعا میکنند فعالیتهای متانمحور این پروژه باعث آلودگی و خطرات زیستمحیطی در منطقه شده است.
2. تشکیل حزب سیاسی جدید "America Party": ماسک در روز استقلال آمریکا (۴ جولای ۲۰۲۵)، نظرسنجی پرهیاهویی در شبکه X برگزار و اعلام کرد قصد دارد حزبی ثالث در آمریکا تأسیس کند تا در مقابل جمهوریخواهان و دموکراتها قرار گیرد. او این اقدام را واکنش به تصویب لایحه عظیمی میداند که با عنوان “Big Beautiful Bill” شناخته میشود.
3. پرونده شکایت علیه قوانین ایالتی درباره تنوع گفتارها: شرکت X ماسک، علیه قانون "Stop Hiding Hate Act" نیویورک شکایت کرد و آن را مغایر با مفاد قانون اساسی ایالات متحده مبنی بر آزادی بیان خواند. این اقدام به تنشها در رابطه با نقش ماسک در حوزه آزادی بیان، دامن زده است.
4. حرکات مشکوکِ پرچمگونه در مراسم ترامپ: ماسک در ژانویه ۲۰۲۵، در خلال مراسم معارفه ترامپ، حرکاتی انجام داد که برخی آن را "سلام رومی یا نازی" قلمداد کردهاند. این حرکت بهشدت با انتقاد مواجه شده است.
5. نارضایتی عمومی و اعتراضات علیه او:
جنبش “Tesla Takedown” اعتراضی علیه ماسک به راه انداختند و خواهان تحریمِ خرید محصولات تسلا یا فروش سهام این شرکت شدند؛ علت، اتهاماتی مبتی بر دخالت سیاسی و نقض حقوق کارگری در شرکتهای اوست.
درمجموع، ماسک زیر فشار اجرای بدون مجوزِ پروژه محیطی، راهاندازی حزب جدید، اقدامات قانونی علیه قوانین محتوایی و ژستی که به نژادپرستی شبیه است، قرار دارد. ترامپ هم در کانون انتقادات بهخاطر سخنان ضدیهودی، برخورد با رسانهها، اخراج بازرسان دولت، تهدید علیه ماسک و پیشبرد طرحهای سیاستگذاری تهاجمی است.
ماسک چه نقشی در پیروزی انتخاباتی ۲۰۲۴ ترامپ داشت؟
ایلان ماسک در پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاستجمهوری ۲۰۲۴ نقش کلیدی ایفا کرد. او با کمک مالی بیسابقه، دستکم ۲۸۸ میلیون دلار به کمپین ترامپ اختصاص داد که بخش عمدهای از آن، از کانال سوپرپک «آمریکا» اعطا شد. این سوپرپک با هدف تجمیع رأیدهندگان در ایالتهای کلیدی تشکیل شد و ۲۶۳ میلیون دلار سرمایه جذب کرد. ماسک همچنین در ماه ژوئیه، ۱۵ میلیون دلار به ترامپ کمک کرد و حمایتهای خود را بهصورت ماهانه افزایش داد تا مجموعاً به ۱۱۸ میلیون دلار رسید. این حمایتها باعث شد ماسک به حلقه نزدیکان ترامپ بپیوندد و حتی در شب پیروزی در کنار خانواده ترامپ دیده شود. ترامپ پس از پیروزی، ماسک را به ریاست وزارتخانه جدید «وزارت کارآمدی دولت (دوج)» منصوب کرد تا مقررات دولتی را کاهش دهد و هزینههای فدرال را مدیریت کند.
دوج با چه هدفی روی کار آمد؟ چه دستاوردی داشت و چه بازتابهایی یافت؟
دوج، ابتدا در سال ۲۰۱۳، در قالب شوخی و میمکوین، با هدف سرگرمی و نقد فرهنگ کریپتو ایجاد شد. برخلاف بیتکوین و اتریوم که تمرکز بر فناوری و کاربردهای جدی داشتند، دوج برای جذب مخاطبان جوانتر و غیررسمی طراحی شد. با این حال، در سالهای اخیر، بهویژه پس از حمایت ایلان ماسک و چند چهره مشهور، مبدل به یک پدیده مالی غیرمنتظرهای شد که ارزش بازارش به میلیاردها دلار رسید.
دستاورد اصلی دوج، موفقیتش در جذب جامعه بزرگ و فعال و تبدیلشدن به یکی از شناختهشدهترین ارزهای دیجیتال بود، گرچه از نظر فنی نوآوری خاصی نداشت. بازتابها در رسانهها دوگانه بود؛ برخی آن را نمونهای از فرهنگ سرمایهگذاری مدرن و اینترنتی دیدند و برخی دیگر نقد کردند که دوج بیشتر، حباب سفتهبازی است تا فناوری انقلابی. بهطور کلی، دوج اثبات کرد که رمز ارزها میتوانند فراتر از کاربردهای تکنیکی، نقش فرهنگی و اجتماعی داشته باشند.
ایلان ماسک در ایالاتمتحده محبوب است یا منفور؟
ایلان ماسک چهرهای بسیار پرحاشیه و تاثیرگذار در ایالات متحده است که محبوبیتش در بین اقشار مختلف مردم، متنوع و متفاوت است. او بهعنوان کارآفرینِ نوآور و مدیرعامل شرکتهای بزرگ تسلا و اسپیسایکس شناخته میشود و بهخاطر دستاوردهای فناوری و فضاییاش تحسین میشود. در عین حال، رفتارهای عجیب، اظهار نظرهای جنجالی در شبکههای اجتماعی و دخالتهای سیاسیاش باعث شده دیدگاهها نسبت به او دو قطبی باشد.
برخی ماسک را بهعنوان نماد موفقیت، نوآوری و پیشرفت میستایند و او را قهرمان فناوری مدرن میدانند. اما عدهای دیگر او را فردی خودخواه، پرمدعا و حتی خطرناک میپندارند که گاهی با گفتهها و اقداماتش تنشآفرینی میکند. ایلان ماسک چهرهای است که نمیتوان نسبت به آن بیتفاوت بود و تأثیر عظیمی بر فرهنگ عمومی و سیاست آمریکا دارد.
ایلان ماسک در پی چیست و چه خوابی برای آینده ایالاتمتحده دیده است؟
به نظر میرسد فراتر از کارآفرین صرف باشد و در پی ایفای نقشی تعیینکننده در شکلدهی آینده سیاسی و ساختار حکمرانی ایالاتمتحده است. تشکیل «حزب آمریکا» از سوی او، نشاندهنده تمایل جدیاش برای عبور از چارچوب دوحزبی سنتی (جمهوریخواه و دموکرات) است. ماسک میخواهد دولتی چابکتر، فناورانهتر و کمتر بوروکراتیک بسازد؛ جایی که هوش مصنوعی و نوآوریهای فناورانه در خدمت کارآمدی، امنیت و کاهش هزینههای دولتی باشند.
او معتقد است ساختار سنتی واشنگتن ناکارآمد، فاسد و اسیر منافع سیاسی است؛ در نتیجه میخواهد با رویکردی "خارج از سیستم"، قدرت را بازتعریف کند. خوابی که ماسک برای آینده آمریکا دیده، کشوری با تمرکز بالا بر فناوری، خودکفایی صنعتی، رقابتپذیری جهانی و رهایی از بدهیهای سنگین فدرال است؛ مدلی شبیه به آنچه بر شرکتهای خصوصی حاکم است و حالا قرار است در مقیاس ملی به اجرا درآید.
پربیننده ترین پست همین یک ساعت اخیر