آیا ایران باید سلاح هسته ای بسازد؟

عصر ایران؛ جلیل بیات -  بعد از تهاجم نظامی اسرائیل و آمریکا به ایران مشاهده می شود که درخواست‌ها برای دستیابی به سلاح هسته ای از سوی برخی محافل، افراد سیاسی و حتی برخی شهروندان عادی در ایران افزایش یافته است، به این امید که دستیابی به این سلاح مانع از تکرار چنین تهاجماتی در آینده شود.

برای چندین دهه است که در ادبیاتِ بازدارندگی (Deterrence) در رشته روابط‌ بین‌الملل، از سلاح های هسته ای به عنوان یک عامل بازدارنده قوی و معتبر یاد می شود.

این گزاره به خصوص در طول دوران جنگ سرد مورد توجه جدی قرار گرفت چرا که دو ابرقدرت امریکا و شوروی را از رویارویی مستقیم نظامی باز داشته بود.

لذا به مرور این دو ادعا مورد تایید و تصدیق قرار گرفت که اولا سلاح های هسته ای مانع از برخورد نظامی میان دو کشور دارای چنین سلاح هایی می شود و دوم اینکه مانع از تهاجم یک کشور غیراتمی به یک کشور دارای سلاح هسته ای می گردد. 

اما تحولات چند ماه اخیر این دو ادعا را با تردید جدی مواجه ساخته است.

جنگ چند روزه میان هند و پاکستان نشان داد که حتی دو قدرت اتمی نیز می توانند وارد یک تقابل نطامی شوند. از سوی دیگر تهاجم گسترده اوکراین به عمق خاک روسیه و انهدام بسیاری از بمب افکن‌های استراتژیک این کشور نشان داد، سلاح های هسته ای روسیه نتوانسته‌اند عاملی بازدارنده در برابر چنین تهاجمی باشند.

همچنین تهاجم گسترده موشکی سپاه به اسرائیل که در پاسخ به حمله نامشروع این رژیم به ایران صورت گرفت، حاکی از آن است که حتی یک کشور غیراتمی می تواند یک رژیم دارای سلاح هسته ای را با سلاح های متعارف خود تحت فشار قرار دهد. 

بنابراین باید گفت ظاهرا آن دو ادعای مذکور درباره بازدارندگی سلاح های هسته ای مورد نقض واقع شده است یا حداقل بازدارندگی سلاح های هسته ای به صورت مطلق نیست. اما درباره ایران چطور؟ آیا دستیابی به سلاح هسته ای می تواند برای ایران بازدارندگی ایجاد کند؟

بعد از حملات اخیر به مراکز هسته ای ایران اطلاعات دقیقی درباره امکان کاربری، استفاده و یا بازسازی آنها در دست نیست. همچنین مشخص نیست آیا حدود 400 کیلوگرم ذخایر اورانیوم غنی شده 60 درصد از بین رفته است یا در جایی امن نگهداری می شود. به رغم تمام اینها اگر تصور کنیم ایران بتواند به نوعی به بمب اتم دست یابد، آن وقت چه خواهد شد؟ یعنی اگر همین امروز ایران با موفقیت بمب اتمی خود را آزمایش کند و سپس به صورت رسمی خبر دستیابی به چنین سلاحی را اعلام کند. 

به نظر می رسد با توجه به نفوذ اطلاعاتی بالای اسرائیل در ایران، آسمان باز کشور و جسارت آزمون شده دونالد ترامپ، در چنین شرایطی یکی از خطرات محتمل، خرابکاری یا حتی بمباران محل نگهداری این سلاح ها باشد که آنگاه با یک فاجعه هسته ای در داخل ایران روبرو خواهیم شد. 

در واقع اعلام رسمی این خبر ممکن است بهانه بیشتری برای تجاوز امریکا و اسرائیل به ایران بدهد. در آن شرایط آیا ایران قصد دارد از سلاح هسته ای خود (در صورت سالم ماندن از حملات) استفاده کند؟ اگر پاسخ منفی است، پس عملا بازدارندگی سلاح هسته‌ای نقض شده است و حتی اهمیت آن زیر سوال است. 

اگر پاسخ مثبت است، آنگاه با مفهوم «قابلیت ضربه دوم» روبرو هستیم که به این معناست که یک کشور هسته ای بتواند پس از تحمل یک حمله هسته‌ای اولیه، همچنان توانایی پاسخ دادن با حمله‌ای هسته‌ای را داشته باشد که این موضوع تا حدود زیادی به یک نیروی هسته‌ای متنوع و پراکنده، مانند زیردریایی‌ها، بمب‌افکن‌ها و موشک‌های مجهز به کلاهک هسته ای بستگی دارد؛ چراکه نابودی آنها در یک حمله واحد دشوار است. این در حالی است که در این موضوع ایران صرفا می تواند به موشک های خود متکی باشد. 

به عبارت دیگر اگر آمریکا و اسرائیل در حمله ای پیش دستانه زرادخانه هسته ای ایران را مورد حمله قرار دهند، احتمالا ایران دیگر توان پاسخ یا ضربه دوم را نخواهد داشت. اگر فرض کنیم ایران پیش دستی کرده و موشک های هسته ای محدود آن نیز از پدافند هوایی اسرائیل عبور کنند، آنگاه در تلافی توسط آمریکا و اسرائیل بدون دفاع خواهد ماند. لذا مسئله به این سادگی نیست که تصور کنیم به محض دستیابی به سلاح هسته ای قطعا و حتما آمریکا و اسرائیل دیگر هیچ اقدامی علیه ایران انجام نخواهند داد. 

بر فرض حتی اگر این تصور هم درست دربیاید، آن وقت تازه وضعیت ایران مانند کره شمالی خواهد شد که حتی برای تهیه غذای مردم خود به چین وابسته است. به عبارت دیگر اگر فرض کنیم با دستیابی ایران به سلاح هسته ای، آمریکا و اسرائیل از حمله به ایران منصرف خواهند شد، آنگاه جامعه جهانی و حتی روسیه و چین این موضوع را بر نخواهند تابید و ایران در انزوای بین المللی شدیدی فرو خواهد رفت.

بدین ترتیب باید گفت تصمیم به ساخت سلاح هسته ای، گام گذاشتن در مسیری است که این همه «اما و اگر» دارد و چنانچه در تمامی آنها بخت و اقبال با ایران همراه باشد، سرانجامش تبدیل شدن به کره شمالی خواهد بود. آیا مسیرهای کم‌هزینه‌تر و پُربازده‌تری برای سربلندی مردم ایران وجود ندارد؟

نکاتی مهم که قبل از خرید گوشی دست دوم باید بدانید

بیشتر بخوانید:

ایران و سلاح هسته ای ؛ آری یا خیر ؟

استدلال موافقان و مخالفان دستیابی ایران به بمب اتمی/ چرا «والتز» موافق «ایران هسته ای» بود؟

چرا ایران هسته ای برای منطقه و جهان امنیت‌زا است؟

لزوم بازنگری در دکترین دفاعی ایران

تماشاخانه

قربانیان بی نام و نشان حمله به اوین / رهگذرانی که می‌گذشتند و آن‌هایی که وثیقه آورده بودند (فیلم)

از تب اورانیوم تا گنجینه‌های دایناسوری / تاریخچه آلودگی اسکلت دایناسورها به رادیواکتیو در یوتای آمریکا (فیلم)

فیلم های دیگر