عصر ایران؛ زهرا کُرد- فضای مجازی، تغییر سلیقه مردم، افزایش آگاهی، میل به سفر و کسب تجربیات جدید از بیشمار دلایل افزایش علاقه و مراجعه مردم به موزهها هستند.
هر گردشگر به دنبال عکس یادگاری با بنای بادگیر مانند موزه هنرهای معاصر است. اغلب مسافران در سفر به کاشان درصددند درختان باغ فین را در پس زمینه عکس خانوادگیشان داشته باشند.
از طرف دیگر آژانسهای مسافرتی همواره برای جلب و جذب مسافران، بازدید از موزههای معروف را در برنامه سفر خود میگنجانند. با میل روز افزون مراجعه و بازدید از سایتهای تاریخی، محافظت و مراقبت از میراث گذشتگان به مسئله اساسی تبدیل شده است.
شرایط بهگونهای پیش رفته که هر تعطیلات رسمی در تقویم، زنگ خطری برای آثار تاریخی بهحساب میآید. تخریب و سرقت خاک هرمز و نقاشی کشیدن روی سیوسه پل، بلایای فراموش نشدنی نوروز امسال بود که خبری از مرمت و احیای آنها نیست.
در تصور عموم مردم، وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی متولی حفاظت از سایتهای تاریخی و موزهها است. در صورتی که از میان حدود ۸۳۰ موزه ایران تنها ۲۶۴ موزه بصورت مستقیم و بیواسطه تحت مدیریت و نظارت وزارت مذکور هستند.
شاید جالب توجه باشد که موزه زمان، باغ نگارستان و نارنجستان قوام شیراز هیچ یک تولیت وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی را ندارند و به ترتیب متعلق به بنیاد مستضعفان، دانشگاه تهران و دانشگاه شیراز هستند.
از میان تعداد کل موزههای ایران ۲۱۰ موزه خصوصی فعال و ۲۹۳ موزه غیر وابسته به وزارت میراث فرهنگی، گردشگری وصنایع دستی وجود دارد. در میان موزههای غیر وابسته به این وزارتخانه شاهد تنوع و تکثر تولیتهای مختلف هستیم.
ده وزارت خانه، هجده دانشگاه و سه بانک در ایران دارای موزه هستند. نهادهای نظامی نظیر ارتش، سپاه و ستاد کل نیروهای مسلح بهصورت مجزا در استانهای مختلف موزه دارند. بنیاد حفظ و نشر آثار دفاع مقدس و بنیاد شهید نیز بهصورت موازی در ۱۹ استان موزه دارند.
جهان موزههای ایران به این اعداد و ارقام محدود نمیشود و با بررسی فهرست موزههای غیروابسته که در سایت وزارت متبوع موجود است درمییابیم آستان قدس رضوی به جز ۱۷ موزهی فعال در شهر مشهد، در یزد و تهران نیز موزه دارد.
شهرداری تهران به تنهایی متولی ۳۰ موزه در پایتخت ایران است. تولیت های متعدد و متفاوت موزهها در کنار مزایای غیر قابل انکاری نظیر دریافت بودجه مجزا، آسیبهای جدی به همراه دارد.
چرا که اساسا موزهداری به عنوان یک علم در دانشگاه آموخته و تدریس میشود اما در تولیتهای نظامی یا سازمانهایی نظیر اداره امور بنادر بوشهر از این علم و افراد ذیصلاح برای نگهداری، محافظت و مدیریت موزهها استفاده نمیشود.
از طرفی بودجه محدود و نامتناسب این وزارتخانه با تعداد پرشمار موزه، سایت تاریخی، کاخ موزه و باغ موزه لزوم همکاری با نهادهای مرتبط را میطلبد. در غیاب نظام جامع نظارت و ارزیابی، هر نهاد مطابق سلیقه و منافع خود عمل میکند.
چنین تعدد و تشتتی، مانعی جدی برای انسجام سیاستهای موزهای در کشور است. اکنون که موزه رفتن به یک فعالیت عمومی بدل شدهاست، زمان آن رسیده که برای ساختار موزهداری کشور، بازنگری اساسی صورت گیرد.
بازنگرییی که مشارکت نهادهای مختلف را سامان دهد و در جهت ایجاد استانداردهای واحد در چیدمان، حفاظت، آموزش نیرو و روایت آثار حرکت کند.
در غیر این صورت همچنان شاهد موزههایی بدون روایت و مهجور خواهیم بود.
پربیننده ترین پست همین یک ساعت اخیر