نیزۀ «پوزئیدون خدای دریاها» بعد از 2 هزار سال از عمق یک دریاچه بیرون آمد

گمانه‌زنی‌ها درباره این‌که این شیء می‌تواند نمادی از نیزه سه‌شاخه پوزئیدون باشد، به‌ویژه جالب توجه است. در اسطوره‌شناسی یونان، پوزئیدون خدای دریاها، زمین‌لرزه‌ها و اسب‌ها بود. او با نیزه سه‌شاخه‌ای که نماد قدرتش بود، شناخته می‌شد.

اعماق دریاچه ایزنیک در استان بورسای ترکیه به تازگی شاهد کشفی با اهمیت بسیار بالا بوده که خیلی زود توجه تاریخ‌دانان و باستان‌شناسان را به خود جلب کرده است.

به گزارش فرادید*؛ کشف این نیزه سه‌شاخه توسط یک ماهیگیر محلی از بستر دریاچه یک یافته پیش‌پاافتاده نیست؛ بلکه روزنه‌ای هیجان‌انگیز به گذشته‌ای است که گمان می‌رود دوره روم باستان باشد. این شیء مرموز بحث‌های جدی میان محققان به‌راه انداخته و موجب شور و هیجان در دنیای باستان‌شناسی شده، به‌ویژه در مورد ارتباط احتمالی آن با افسانه پوزئیدون، خدای یونانی دریاها.

این نیزه سه‌شاخه زنگ‌زده اما باشکوه که در تور یک ماهیگیر گرفتار شده، گویی نجواهایی از هزاران سال پیش با خود دارد. کارشناسان باور دارند این شیء رمزآلود ممکن است به دوره رومیان تعلق داشته باشد.

موزاییک باستانی با تصویر پوزئیدون خدای دریاها همراه با نیزۀ سه‌شاخه‌اش

در آب‌های آرام دریاچه ایزنیک، عثمان اریم و همراهانش در ساعات اولیه صبح سرگرم صید ماهی نقره‌ای بودند که با چیزی غیرمنتظره میان صید خود روبرو شدند. آنچه از دل آب بیرون آمد ماهی نبود، بلکه یک شیء مرموز به ظاهر تاریخی بود. آن‌ها وقتی به ساحل بازگشتند، دریافتند با یک قطعه پیش‌پاافتاده فلزی روبرو نیستند. عثمان اریم با روحیه‌ای قابل‌تحسین، خیلی زود با اداره موزه ایزنیک تماس گرفت تا این اثر تاریخی را به آنها تحویل دهد.

اما چرا این کشف اهمیت زیادی دارد؟ ایزنیک که در دوران باستان با نام «نیکایا» یا «نیقیه» (Nicaea) شناخته می‌شد، برای امپراتوری روم اهمیتی راهبردی بالایی داشت. زمین‌های حاصل‌خیز، قرار گرفتن در مسیرهای تجاری مهم و مجاورت با دریاچه، آن را به یکی از سکونتگاه‌های حیاتی در دوران روم تبدیل کرده بود.

نیکایا برای امپراتوری بیش از یک شهر بود؛ جایی بود که تاریخ در آن رقم خورد. این شهر میزبان شورای نیکایا بود؛ نقطه عطفی در تاریخ مسیحیت که نقشی تعیین‌کننده در شکل‌گیری آموزه‌های مسیحی داشت و اهمیت مذهبی آن را تثبیت کرد.

حالا این سرنیزه که از اعماق دریاچه بیرون آمده، پیوندی ملموس با آن گذشته پرشکوه فراهم آورده، شاید یادگاری از یک سرباز رومی یا یک قربانی باشد که در آیینی باستانی به دریاچه سپرده شده است.

بر مبنای افسانه‌ها، این نیزه سه‌شاخه توسط سایکلوپ‌ها یا غول‌های تک‌چشم ساخته شده بود و به پوزئیدون قدرت فرمانروایی بر اقیانوس‌ها، لرزاندن زمین و کنترل جریان آب‌ها را می‌داد. پوزئیدون تنها خدای دریا نبود؛ بلکه با لقب «لرزاننده زمین» نیز شناخته می‌شد و به‌ویژه در مناطق نزدیک به منابع آبی پرستش میشد.

در آیین‌های باستانی، اغلب نمادهای سه‌شاخه‌ای استفاده می‌شدند، شاید به نشانه احترام به قدرت پوزئیدون. فرم این نیزه نیز یادآور نماد این خدای یونانی است و پرسش‌هایی جالب درباره کاربرد و نمادگرایی آن در گذشته این منطقه برمی‌انگیزد. آیا ممکن است در مراسمی برای جلب حمایت این خدا به کار رفته باشد یا شاید به عنوان پیشکش در آب انداخته شده باشد؟

این کشف شگفت‌آور در دریاچه ایزنیک، نخستین یادآور تاریخ غنی این منطقه نیست. سال ۲۰۱۴، کشف زیرآبی کلیسای «سنت نئوفیتوس» پرده از دیگر گنجینه‌های تاریخی نهفته زیر سطح دریاچه برداشت.

هر کشف تازه‌ای چه یک کلیسای عظیم باشد یا سرنیزه‌ای فرسوده، لایه‌ای دیگر به داستان پرکشش ایزنیک و مردمانش می‌افزاید. این کشفیات به ما اجازه می‌دهند درک کامل‌تری از گذشته این شهر و تمدن‌هایی که زمانی در آن زیسته‌اند، به دست آوریم.

* ترجمه: زهرا ذوالقدر

کانال عصر ایران در تلگرام