.png "عصر ایران")
۱۳ تير ۱۴۰۴
به روز شده در: ۱۳ تير ۱۴۰۴ - ۱۲:۱۲
روایتی از خانه‌های تخریب شده در جنگ اسرائیل علیه ایران / «این‌جا خانه‌ام بود؛ هرچیزی در آن معنایی داشت» (فیلم) حسنی مبارک؛ از اقتدار تا سقوط
امروز سال‌روز تولد مردی است که در حافظۀ جمعی مصر و جهان عرب، چهره‌ای دوگانه دارد؛ فرماندهی با هیبت که گاهی از سایۀ خود نیز می‌ترسید، و سیاستمداری محافظه‌کار که در نهایت، اسیر موج‌های خشم توده‌ها شد.
عصر ایران- محمد حسنی سید مبارک، در ۴ مه ۱۹۲۸ در روستای کفر المصیلحه در استان منوفیه مصر به دنیا آمد. او از طبقه‌ای متوسط برآمد، در دانشکده‌ی نظامی تحصیل کرد و سپس به دانشکده‌ی هوانوردی رفت.
مبارک در ارتش مصر، بویژه در نیروی هوایی، پله‌های ترقی را به سرعت پیمود و در جنگ‌های اعراب و اسرائیل به عنوان یکی از فرماندهان برجسته شناخته شد. او از سال ۱۹۷۲، فرماندهی نیروی هوایی مصر را به‌دست گرفت و در جنگ یوم کیپور (اکتبر ۱۹۷۳) نقشی کلیدی ایفا کرد.
با ترور انور سادات در سال ۱۹۸۱، مبارک که معاون رئیس‌جمهور بود، به قدرت رسید و نزدیک به ۳۰ سال بر مصر حکومت کرد؛ دوره‌ای که با ثبات نسبی، اما همراه با سرکوب، سانسور، فساد گسترده، و سیاست خارجی‌ای متکی بر حفظ موازنه بین غرب و جهان عرب همراه بود.
چهره‌ای محوری در سیاست خارجی خاورمیانه
مبارک، از همان آغاز، نقش خود را به عنوان میانجی و متحد قابل اتکا برای ایالات متحده تثبیت کرد. او با حفظ معاهده‌ی صلح با اسرائیل—که سادات امضا کرده بود—مسیر رابطه‌ی ویژه با واشنگتن را ادامه داد.
حکومت مبارک در ازای حفظ معاهده صلح با اسرائیل، کمک‌های مالی و نظامی کلانی دریافت می‌کرد و موقعیت راهبردی مصر را در سیاست خاورمیانه تثبیت نمود. مصر در دوران او، سالانه میلیاردها دلار کمک مالی از آمریکا دریافت می‌کرد، و تبدیل به یکی از مهم‌ترین متحدان غیرناتویی آمریکا در منطقه شد.
مبارک همچنین نقش میانجی‌گر بین گروه‌های فلسطینی و اسرائیل را بر عهده داشت. دولت او تلاش می‌کرد بین جناح‌های مختلف فلسطینی چون حماس و فتح مصالحه ایجاد کند و در عین حال رابطه‌ای محافظه‌کارانه و احتیاط‌آمیز با دولت‌های اسرائیلی داشت.
مصر تحت رهبری او در بسیاری از نشست‌های صلح خاورمیانه حضوری پررنگ داشت. اگرچه این حضور بیشتر از منظر ثبات‌گرایی و کنترل اوضاع بود تا حمایت واقعی از تغییر.
در برابر ایران، حسنی مبارک موضعی سرد و گاه خصمانه اتخاذ کرد. روابط ایران و مصر از زمان انقلاب ۱۹۷۹ قطع شده بود، و اگرچه گاهی صحبت از نزدیکی یا احیای روابط می‌شد، اما مبارک هرگز به‌صورت جدی به چنین مسیری وارد نشد. نگرانی‌های امنیتی، اختلافات ایدئولوژیک، و همچنین ائتلاف استراتژیک با کشورهای حوزه‌ی خلیج فارس، از عوامل اصلی این فاصله بودند.
مصر در جهان عرب؛ اقتدار بی‌جنبش
در دوره‌ی مبارک، مصر همچنان یکی از مهم‌ترین کشورهای عربی باقی ماند، اما نفوذ آن نسبت به دوران جمال عبدالناصر کاهش یافت. مبارک نه یک ایدئولوگ پان‌عربی، بلکه عمل‌گرایی محافظه‌کار بود. تلاش او بیش از آنکه در جهت رهبری فکری جهان عرب باشد، در راستای مدیریت بحران‌ها و حفظ وضع موجود بود.
در نشست‌های اتحادیه‌ی عرب، او معمولاً نقش داور یا متعادل‌کننده را ایفا می‌کرد. در برابر بحران‌هایی چون حمله‌ی عراق به کویت (۱۹۹۰)، مصر در ائتلاف با آمریکا و کشورهای خلیج وارد جنگ شد؛ اقدامی که اگرچه به ظاهر در دفاع از استقلال کویت بود، اما در عمل بر پیوند مصر با غرب افزود و شکاف میان قاهره و برخی کشورهای عربی را افزایش داد.
با این حال، مبارک برای سال‌ها توانست چهره‌ای باثبات در منطقه باشد. بسیاری از دولت‌های عربی از سقوط او در ۲۰۱۱ واهمه داشتند، چرا که مصر به‌مثابه لنگر ثبات جهان عرب تلقی می‌شد.
درون مصر؛ انسداد، فساد و انتظار انفجار
در سطح داخلی، حسنی مبارک رژیمی اقتدارگرا برقرار کرد. قانون وضعیت اضطراری که از زمان ترور سادات برقرار شده بود، طی سه دهه‌ی حکومت او تقریباً بدون وقفه تمدید می‌شد. احزاب اپوزیسیون تضعیف یا سرکوب می‌شدند، رسانه‌ها محدود بودند، و قوه‌ی قضاییه استقلال محدودی داشت.
فساد در دوره‌ی او ساختاری شده بود؛ بسیاری از قراردادهای اقتصادی در حلقه‌ای بسته میان خاندان مبارک و نزدیکان او می‌چرخید. پسرش، جمال مبارک، با حمایت از اصلاحات اقتصادی و نزدیکی به نخبگان اقتصادی، به چهره‌ای پرنفوذ در سیاست تبدیل شد و شایعات درباره‌ی برنامه‌ریزی برای انتقال قدرت به او، نارضایتی عمومی را افزایش داد.
نابرابری، بیکاری، تورم، و سرکوب سیاسی، همگی چون آتش زیر خاکستر بودند. با وقوع انقلاب تونس در اوایل ۲۰۱۱، جرقه‌ای در مصر زده شد که به یکی از مهم‌ترین جنبش‌های اعتراضی تاریخ معاصر خاورمیانه انجامید.
فروپاشی یک نظام؛ انقلاب ژانویه ۲۰۱۱
در ژانویه‌ی ۲۰۱۱، میلیون‌ها مصری در شهرهای مختلف به خیابان‌ها آمدند. میدان التحریر در قاهره به قلب تپنده‌ی انقلاب تبدیل شد. خواسته‌ی اصلی مردم پایان رژیم مبارک بود؛ فریاد «الشعب یرید اسقاط النظام» به نماد جنبش مردمی تبدیل شد.
با وجود سرکوب اولیه، تداوم اعتراضات و فشارهای بین‌المللی سرانجام در ۱۱ فوریه ۲۰۱۱ منجر به کناره‌گیری مبارک از قدرت شد. ارتش، که همیشه ستون فقرات نظام بود، کنترل امور را به‌دست گرفت. مبارک به شرمساری از کاخ ریاست‌جمهوری کناره گرفت و در سال‌های بعد تحت محاکمه و بازداشت خانگی قرار گرفت.
محاکمه‌ی او، که به اتهام قتل معترضان و فساد مالی صورت گرفت، به یکی از لحظات نمادین دوران پس از انقلاب تبدیل شد. اگرچه بعدها از برخی اتهامات تبرئه شد، اما تصویر رهبر سالخورده در قفس شیشه‌ای دادگاه، نمادی شد از سقوط یک نظام.
میراث مبارک؛ ثبات یا رکود؟
حسنی مبارک در فوریه ۲۰۲۰، در سن ۹۱ سالگی درگذشت. درباره‌ی میراث او اختلاف نظرهای زیادی وجود دارد. برخی او را نماد ثبات و توسعه‌ی تدریجی در مصر می‌دانند؛ کسی که مصر را از جنگ‌های مکرر دور نگه داشت و اقتصاد را از آشفتگی دهه‌های گذشته خارج کرد. برخی دیگر او را نماد فساد، سرکوب و رکود سیاسی می‌دانند؛ رهبری که تحولات جهان را ندید، فرصت‌های اصلاح را از دست داد، و نارضایتی‌ها را با مشت آهنین پاسخ داد.
در حافظه‌ی جمعی مصر و جهان عرب، مبارک چهره‌ای دوگانه دارد؛ فرماندهی با هیبت که گاهی از سایه‌ی خود نیز می‌ترسید، و سیاستمداری محافظه‌کار که در نهایت، اسیر موج‌های خشم توده‌ها شد.
نظرات کاربران
لینک کوتاه: کپی لینک
نخستین پرواز خارجی در فرودگاه امام خمینی بر زمین نشست بیوک ریویرا ۱۹۶۷: بازگشت یک نماد کلاسیک با موتور قدرتمند ۴۳۰ (فیلم) گفت‌وگوی تلفنی وزرای خارجه آمریکا و سوریه درباره لغو تحریم‌ها مرسدس بنز اس-کلاس با یک رنگ بسیار خاص (فیلم و عکس) پورشه ۹۰۶: یک خودرو ارزشمند در کارنامه کمپانی آلمانی(+عکس) "ستاره گلستان" در اقدسیه: تلفیق سنت ایرانی و معماری مدرن در قلب تهران (+عکس) حمله پهپادی گسترده اوکراین به مناطق مختلف روسیه رشد ۵۰ درصدی فروش شاسی بلند آمریکایی در ۲۰۲۴: لوکس‌تر، قوی‌تر، کم‌مصرف‌تر! (+عکس) آبفا: ۲۵ استان و ۵۳ شهر با تنش آبی مواجه هستند نیسان MID4 II: خودرو فراموش شده‌ای از ژاپن (+عکس) ۱۵ تا ۲۵ سال حبس برای ارسال‌کنندگان تصاویر به شبکه‌های معاند در شرایط جنگی شهادت بیش از ۱۰۰ فلسطینی در نوار غزه ظرف ۲۴ ساعت گذشته سفر پزشکیان به جمهوری آذربایجان بیانیه حماس درباره طرح آتش‌بس عراقچی: پایبندی به NPT و همکاری با آژانس تنها از مسیر شورای عالی امنیت ملی
اخبار و تحلیل های ترکیه