ائتلاف چیست؟

ائتلاف (coalition)، مجموعه‌ای از گروه‌ها یا احزاب سیاسی است که هدف مشترکی دارند و توان و امکانات خود را برای دستیابی به آن هدف، به کار می‌برند و دستاوردهای حاصل از ائتلاف را میان خودشان توزیع می‌کنند.

عصر ایران - ائتلاف (coalition)، مجموعه‌ای از گروه‌ها یا احزاب سیاسی است که هدف مشترکی دارند و توان و امکانات خود را برای دستیابی به آن هدف، به کار می‌برند و دستاوردهای حاصل از ائتلاف را میان خودشان توزیع می‌کنند.

ائتلاف در حوزه‌های سیاسی مختلف، از جمله در مجالس مقننه، در قوۀ مجریه و در بین دولت‌های مستقل ایجاد می‌شود. مهم‌ترین نوع ائتلاف در بحث از دموکراسی پارلمانی، ائتلاف احزاب در درون قوۀ مجریه است. مفهوم ائتلاف به این معنا، فقط در دموکراسی‌های پارلمانیِ چندحزبی صادق است.

در نظام‌های دوحزبی مثل بریتانیا و آمریکا، که در آن‌ها یکی از دو حزب اصلی معمولا دارای اکثریت کرسی‌ها در پارلمان است، نیازی به تشکیل ائتلاف نیست.

در نظام‌های چندحزبی وقتی اعضای هیات دولت همگی از یک حزب باشند، ولی در پارلمان از حمایت ائتلافی از اعضای حزب خود و حزب دیگر و یا نمایندگان مستقل برخوردار باشند، چنین وضعی "ائتلاف پارلمانی" خوانده می‌شود و از "ائتلاف اجرایی" که در آن هیأت دولت متشکل از چند حزب است، متمایز می‌گردد.

در نظام‌هایی که بیش از چهار حزب پارلمانی دارند، انواع گوناگونی از ائتلاف امکان‌پذیر است. اگر ائتلاف اولیه به اندازۀ کافی رأی موافق در پارلمان کسب نکند، ممکن است حزب یا احزاب دیگری به آن دعوت شوند. روند دعوت به ائتلاف تا زمانی ادامه می‌یابد که دیگر نیازی به دعوت نباشد و یا حزبی برای دعوت کردن باقی نمانده باشد. طبعا هر یک از اعضای ائتلاف اولیه، دارای حق وتو در پذیرش اعضای دیگر است.

ائتلافات اجرایی ممکن است "ائتلاف اکثریتی" یا "ائتلاف اقلیتی" باشند. ائتلاف اکثریتی ز حمایت اکثریت اعضای پارلمان برخوردار است، در حالی که ائتلاف اقلیتی از چنین حمایتی برخوردار نیست. ائتلاف اقلیتی در کشورهایی مانند دانمارک، نروژ، سوئد، ایتلیا، فرانسه و اسپانیا رایج است.

ظاهرا دموکراسی‌های پارلمانی نیازمند ائتلاف اکثریتی هستند زیرا حکومت باید بتواند روی رأی اکثریت در مقابل خطر رأی عدم اعتماد به خود حساب کند. با این حال گاه احزابی که در هیأت دولت عضوی ندارند، ممکن است از کابینه در پارلمان حمایت کنند.

بنابراین ائتلاف‌های اقلیتی می‌توانند به رغم ظاهر از حمایت اکثریت در پارلمان برخوردار شوند. هر چند که ممکن است این اکثریت بی‌ثبات و متغیر باشد. به هر حال ائتلاف‌های اقلیتی، با اینکه در دموکراسی‌های امروز بسیار رایج‌اند، بی‌ثبات‌تر از ائتلاف‌های اکثریتی‌اند.

ائتلاف‌ها با توجه به تعداد اعضای تشکیل‌دهنده‌شان، متفاوت‌اند و نام‌های گوناگونی پیدا می‌کنند. "ائتلاف کافی" ائتلافی است که به اندازۀ مورد نیاز عضو دارد نه بیشتر. "ائتلاف اضافی" ائتلافی است که دارای اعضای بیش از حد کافی است. "ائتلاف ناقص" کمتر از شمار مورد نیاز عضو دارد. "ائتلاف بزرگ" ائتلافی است که در آن همۀ احزاب پارلمانی حضور داشته باشند. چنین ائتلافی معمولا در دوره‌های بحرانی تشکیل می‌شود.

در علم سیاست پیش‌بینی اینکه معمولا چه احزابی در یک ائتلاف شرکت می‌کنند، مباحث گسترده‌ای در نظریۀ ائتلاف برانگیخته است. در نظریه‌های قدیمی معمولا بر روی "عامل اندازه" یا نقش کمّی احزاب در تشکیل ائتلاف‌ها تاکید می‌شد، در حالی که در نظریه‌های جدیدتر بر عامل کیفی سنخیت، یعنی نزدیکی فکری و ایدئولوژیک احزاب تاکید بیشتری می‌شود.

به هر حال عوامل مختلفی از جمله قوانین انتخاباتی، شیوۀ عملکرد پارلمان‌ها، شیوه‌های تصمیم‌گیری در هیأت دولت، تجانس فکری احزاب و وزن کمّی آن‌ها در تشکیل ائتلاف‌ها مؤثرند.

کانال عصر ایران در تلگرام